Της Έφης Κούσιου,
«Ακούω φωνές μέσα από τον τοίχο.
Το επόμενο δωμάτιο δονείται με έναν μακρινό ήχο, μια ομίχλη ήχου που μόλις βγαίνει από τον τοίχο.
Δεν θα μπορέσω να ακούσω πια, ούτε να κοιτάξω στο δωμάτιο, ούτε να ακούσω κάτι ξεχωριστά.
Και εγώ, που δεν έκλαψα από την παιδική μου ηλικία, κλαίω τώρα σαν παιδί εξαιτίας όλων αυτών που δεν θα έχω ποτέ.
Κλαίω για την χαμένη ομορφιά και το μεγαλείο. Λατρεύω όλα όσα έπρεπε να αγκαλιάσω.»
«Η Κόλαση» (L’ Enfer) γράφτηκε από τον Ανρί Μπαρμπίς (Henri Barbusse) και πρόκειται για ένα μυθιστόρημα, ή καλύτερα ένα χαρακτηριστικό ξεδίπλωμα της όλης φιλοσοφίας του σολιψισμού, ο οποίος εικάζει ότι δεν υπάρχει τίποτε άλλο στον κόσμο εκτός από το υποκείμενο, τον άνθρωπο και τη συνείδησή του. Όλα τα άλλα μέσα στο σύμπαν, ακόμα και το γένος των άλλων ανθρώπων, δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα, αλλά μόνο στη συνείδηση του υποκειμένου και η ύπαρξή τους δεν είναι παρά ένα παράγωγο της συνείδησής του.
Η υπόθεση εξελίσσεται σχεδόν ολοκληρωτικά μέσα σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, όπου από μια τρύπα στον τοίχο ο αφηγητής παρακολουθεί και σχολιάζει τη ζωή των ενοίκων που εναλλάσσονται διαρκώς στο διπλανό δωμάτιο. Σε αντίθεση με έναν κοινό ηδονοβλεψία, δεν το κάνει για προσωπική ευχαρίστηση, αλλά αντιθέτως ψάχνει να βρει την αλήθεια στον κόσμο που τον περιβάλλει, καθώς ό,τι συμβαίνει γύρω του, κινητοποιεί τον ψυχικό του κόσμο. Έτσι, κοιτάζοντας τις ζωές των άλλων, θέτει κυρίαρχα φιλοσοφικά ερωτήματα και δίνει απαντήσεις για το νόημα του έρωτα, της γέννησης, της ζωής και του θανάτου. Ταυτόχρονα, μέσα από τους άλλους, μαθαίνουμε για το παρελθόν και το παρόν του αφηγητή.
Γιος Γάλλου πατέρα και Αγγλίδας μητέρας, ο Ανρί Μπαρμπίς γεννήθηκε στη Γαλλία το 1873. «Η Κόλαση» εκδόθηκε το 1908. Ωστόσο, τόσο ο συγγραφέας όσο και το συγκεκριμένο έργο συνέχισαν να παραμένουν σε σχετική αφάνεια, μέχρις ότου υπηρετήσει στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, και γράψει το «Στη φωτιά», το 1916, ένα βιβλίο δραματικό και για το οποίο έλαβε βραβείο Γκονκούρ. Το αποτέλεσμα ήταν το αναδρομικό ενδιαφέρον για τον συγγραφέα Μπαρμπίς και τα προηγούμενα βιβλία του, που τον έφεραν κάτω από την προσοχή του κόσμου. Μα ο Μπαρμπίς δεν αγωνίστηκε μόνο με την πένα του. Ολόκληρη τη ζωή του τη διέθεσε για τον απελευθερωτικό αγώνα των εργαζομένων της Γαλλίας κι όλου του κόσμου. Υπερασπιστής σε δίκες καταδιωκόμενων από τη διεθνή αντίδραση, στάθηκε πάντα στο πλευρό των θυμάτων της λευκής τρομοκρατίας σ’ όλον τον κόσμο και ιδιαίτερα στα Βαλκάνια. Πέθανε στην Γαλλία το 1935.
Η αφήγηση αναλυτικότερα ξεκινά με έναν τριαντάχρονο ανώνυμο αφηγητή να εισέρχεται σε ένα δωμάτιο που μόλις νοίκιασε σε μια πανσιόν στο Παρίσι. Ο ερχομός του από την επαρχία σηματοδοτεί μια σημαντική στιγμή στη ζωή του, μια στιγμή η οποία ελπίζει να αποτελέσει πηγή ευχάριστων ημερών. Δεν παντρεύτηκε ποτέ, μας εξομολογείται, ούτε έχει παιδιά και ούτε κατά πάσα πιθανότητα θα κάνει. Νωρίς στο μυθιστόρημα γίνεται κατανοητό πως η παρατήρηση της άλλης κάμαρης γίνεται σταδιακά εμμονή για τον πρωταγωνιστή. Ο αφηγητής δεν μπορεί να πάρει τα μάτια του από εκείνο το διπλανό δωμάτιο αγνοώντας οποιοδήποτε οπτικό περιορισμό. Για ένα χρονικό διάστημα αρκετών εβδομάδων παρατηρεί μια σειρά από διαφορετικά άτομα και ζευγάρια να μπαινοβγαίνουν. Μια καμαριέρα του ξενοδοχείου που διαβάζει και φιλάει μια επιστολή από τον εραστή της, ένα αγόρι και ένα κορίτσι στην εφηβεία που έχουν ερωτευτεί και εισχωρούν κρυφά στο δωμάτιο για να είναι μαζί και μακριά από τους άλλους, μια απογοητευμένη νεαρή γυναίκα παγιδευμένη σε ένα άδειο και μονότονο γάμο, η οποία έχει διαφύγει εκεί με τον εραστή της και μια άλλη γυναίκα, έγκυος, που βρίσκεται εκεί με τον βαριά άρρωστο σύζυγό της. Το πραγματικό ενδιαφέρον του συγγραφέα βρίσκεται πίσω από τις ζωές εκείνων που μπαίνουν και βγαίνουν στο δωμάτιο, επιθυμεί δηλαδή με οποιοδήποτε τρόπο και μέσο να βρει την αλήθεια που κρύβεται πίσω από την ζωή των ενοίκων.
Γίνεται αντιληπτό λοιπόν πως όλοι οι χαρακτήρες του Μπαρμπίς, κατά κάποιον τρόπο, υποφέρουν μέσα σε μια «κόλαση» ενός σύγχρονου κόσμου. Είναι τελείως αποξενωμένοι ο ένας από τον άλλο, τόσο ψυχικά καταβεβλημένοι, που πιστεύουν πως η μοναδική τους ελπίδα για να ξεφύγουν από τη μοναξιά είναι να δημιουργήσουν μία σχέση αγάπης με έναν άνθρωπο και όχι με τον ίδιο τους τον εαυτό.
Με αυτόν τον τρόπο καταλαβαίνουμε πως το βιβλίο, έστω και με μια γρήγορη ματιά, σου δίνει τροφή για σκέψη ενώ ταυτόχρονα αποτελεί μια πρωτότυπη προσέγγιση διαφόρων θεμάτων που πάντοτε απασχολούσαν και θα απασχολούν τους ανθρώπους. Η ποιητική γραφή του Μπαρμπίς, που το άρωμά της αποδίδεται εξαιρετικά στα ελληνικά από τη μεταφράστρια Στέλλα Βουρδουμπά, περιγράφει πολύ καθαρά, σταθερά και με σαφήνεια λεπτές προσωπικές καταστάσεις των ηρώων, που όσο κι αν αρχικά φαντάζουν ατομικές, τελικά επηρεάζουν κάθε ανθρώπινη ύπαρξη.
