Του Νίκου Μαρκοβίτη,
Ο χώρος των Βαλκανίων ανέκαθεν αποτελούσε πεδίο διαμάχης και σύγκρουσης μεταξύ κρατών. Αυτό οφείλονταν στη σπουδαιότητα της περιοχής από στρατηγικής άποψης, αλλά και στο εκρηκτικό ταπεραμέντο των γειτονικών κρατών. Αφορμή για την συγγραφή αυτού του άρθρου αποτέλεσε η συζήτηση που γίνεται από πλευράς της Τουρκίας περί επικαιροποίησης και αναθεώρησης της Συνθήκης της Λοζάνης του 1923. Ιστορικά, να αναφέρουμε πως βάσει αυτής της συνθήκης θέτονται και επίσημα τα νέα σύνορα της σύγχρονης Τουρκίας μετά και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και άλλων χωρών, όπως η Βουλγαρία.
Έτσι, λοιπόν, στην συλλογιστική μας πορεία, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε τον ρόλο της Ελλάδος, αλλά και των γειτονικών της κρατών. Η Ελλάδα και η Τουρκία, με την υπογραφή αυτής της συνθήκης, προχώρησαν στην ανταλλαγή πληθυσμών με πολλές συνέπειες. Στο κομμάτι της εξωτερικής πολιτικής, η Ελλάδα επιδιώκει με ποικίλους τρόπους την συνεργασία σε ένα ευμετάβλητο και πολυδιάστατο γεωπολιτικά χώρο. Η όμορη χώρα Τουρκία, στην προσπάθεια επίτευξης διερευνητικών επαφών, θέτει το ζήτημα της ανταλλαγής πληθυσμών. Ένα εύλογο ερώτημα είναι, λοιπόν, πώς κάποιες επιδιώξεις μπορούν να λυθούν σε διμερές επίπεδο, ποσό μάλλον όταν πρόκειται για συνθήκες στις οποίες συνυπογράφουν περισσότερα μέρη. Νομικά και βάσει διεθνούς δικαίου, σήμερα δεν τίθεται τέτοιο ζήτημα. Σε γενικές γραμμές, η Ελλάδα αποτελεί γέφυρα και σταυροδρόμι μεταξύ των Βαλκανίων, της Ευρώπης και της Ασίας και σαφώς όλες οι εξελίξεις στην Ανατολή μας επηρεάζουν άμεσα.
Η χερσόνησος του Αίμου διαχρονικά ήταν ένα σημείο όπου άνθρωποι και κουλτούρες είτε συνενωνόταν είτε συγκρούονταν. Επί παραδείγματι, η περίπτωση της Βόρειας Μακεδονίας είναι άκρως ενδιαφέρουσα διότι ενισχύει πολλαπλώς την διαπραγματευτική θέση της χώρας μας. Εναργέστερα και επίσημα, η Ελλάδα αποκτά έναν σύμμαχο (καθώς είναι και κράτος υποψήφιο προς ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση), εμποδίζοντας ταυτόχρονα τις βλέψεις της Τουρκίας στα Βαλκάνια. Επιπλέον, ανεξαρτήτως της συμφωνίας, λύνεται έτσι και ένα χρόνιο πρόβλημα, το οποίο δημιουργεί ένα νέο status quo στην περιοχή. Μετά την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, τα κράτη που την αποτελούσαν ψάχνουν τη θέση και τον ρόλο που θα αποτελέσουν στην παγκόσμια πολιτική σκακιέρα – εδώ έγκειται και η σημασία της Ελλάδος.
Αντίστοιχο παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση της Βουλγαρίας, η οποία εισήχθη στην ΕΕ το 2007. Λόγω της έντονης επιρροής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το οθωμανικό στοιχείο είναι φανερό σε κάθε πτυχή της χώρας, τόσο στο επίπεδο κοινωνίας όσο και στην διαδικασία λήψης αποφάσεων. Οι διμερείς σχέσεις της Βουλγαρίας τόσο με την Τουρκία όσο και με την Ελλάδα βρίσκονται σε ένα καλό επίπεδο (με την Ελλάδα, εξάλλου, είναι και εταίροι στην Ένωση). Ακόμα άλλο ένα ζήτημα προς επίλυση στην περιοχή των Βαλκανίων είναι η συστηματική μεταναστευτική πίεση, η οποία ασκήθηκε μόνο προς την Ελλάδα (και συγκεκριμένα στην περιοχή του Έβρου) και όχι σε άλλες χώρες των Βαλκανίων. Η ελληνική στρατηγική σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής θα πρέπει να είναι μια πολιτική συνένωσης των βαλκανικών κρατών κάτω από μια κοινή «ομπρέλα». Το διπλωματικό καλάθι της Αθήνας δεν θα πρέπει να περιορίζεται μόνο στα ζητήματα της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και στην επίλυση των προβλημάτων που εγείρονται στο Βαλκανικό χώρο.
Εν συνεχεία, λοιπόν, κομβικής σημασίας αποτελεί η θέση της Αλβανίας στην περιοχή των Βαλκανίων. Μετά την πολύκροτη επίσκεψη του πρωθυπουργού, Έντι Ράμα, στο Λευκό Παλάτι στην Άγκυρα για την ίδρυση του Συμβουλίου Στρατηγικής Συνεργασίας Υψηλού Επιπέδου, στις 8 Ιανουαρίου 2020 συναντήθηκε στην Αθήνα και με τον Έλληνα υπουργό εξωτερικών, Νίκο Δένδια, και τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, για μια ευρύτερη συζήτηση της ευρωπαϊκής προοπτικής της γειτονικής χώρας. Ειδικότερα, συζητήθηκε η διαδικασία προσφυγής Αθήνας και Τιράνων στη Χάγη για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών στο Ιόνιο πέλαγος.
Στο σημείο αυτό δεν θα πρέπει να λησμονήσουμε τον ρόλο της Ελλάδας στα Βαλκάνια, ο οποίος με την πάροδο των χρόνων ενδυναμώνεται και διευρύνεται. Με επίκεντρο την Θεσσαλονίκη, το μεγαλύτερο λιμάνι των Βαλκανίων, η Ελλάδα οφείλει να είναι η προστάτιδα δύναμη και σύμμαχος όλων των βαλκανικών χωρών – έχοντας ως γνώμονα πάντα το κοινό συμφέρον. Ο ρόλος της Τουρκίας ως συμμάχου είναι αδιαμφισβήτητα αναγκαίος, με την προϋπόθεση ότι δεν θα λειτουργεί υπονομευτικά αποσταθεροποιώντας την περιοχή. Η πιθανή ενταξιακή διαδικασία των υπόλοιπων βαλκανικών χωρών στην Ένωση θα πρέπει να έχει ως κοινό παρονομαστή την Ελλάδα, καθώς έτσι δημιουργείται μια κοινή πολιτική.
Συμπερασματικά, λοιπόν, η Ελλάδα επιτελεί ένα πολύ ισχυρό πόστο, αυτό της ενοποιητικής και σταθεροποιητικής δύναμης των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου. Ακόμα και στην περίπτωση διαφορών, πάντα υπάρχουν περιθώρια διαλόγου, με την εγκαθίδρυση Μ.Ο.Ε. (σ.σ. Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης), τα οποία δεν θα χρησιμοποιούνται σαν «δούρειος ίππος» για την επιδίωξη ιδιωτικών συμφερόντων των επιμέρους χωρών. Το επίτευγμα της Ελληνικής διπλωματίας είναι ότι μετέτρεψε πλέον το ελληνοτουρκικό σε εύρω-τουρκικό ζήτημα. Όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ επιθυμούν μια σταθερή ηγεσία και συνεργασία με την γείτονα και αυτό μπορεί να επιτευχθεί σταδιακά. Επομένως, είναι έκδηλο ποιος ήταν, είναι και θα είναι ο ρόλος της Ελλάδος στα Βαλκάνια – με ένα πιο ενεργό και στοχευμένο «παρών».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Περιφερειακές εξελίξεις στο επίκεντρο της συνάντησης Δένδια – Ράμα, ΣΚΑΪ, διαθέσιμο εδώ
-
Arnavutluk Başbakanı Rama Ankara’da, Anadolu Ajansı, διαθέσιμο εδώ
- Η Συνθήκη της Λωζάνης, ΙΜΒΡΙΑΚΗ ΕΝΩΣΗ, διαθέσιμο εδώ
