Του Βασίλειου Τρικούπη,
Σε όλα τα μήκη του πλανήτη, η κατάρρευση των δυτικών αποικιοκρατικών αυτοκρατοριών δημιούργησαν νέες σοβαρές προκλήσεις στα ανεξάρτητα κράτη που ανέκυψαν. Οι ενοποιητικές δυνάμεις υπό τον ξένο ζυγό κατά την αποικιοκρατική περίοδο απομείωναν τις εσωτερικές διαιρέσεις, τις διαθρησκευτικές εντάσεις αλλά και τις γλωσσικές αποστάσεις υπό κοινά πρότυπα αναφοράς, κοινή γλώσσα και, σε αρκετές εκ των περιπτώσεων, θρησκευτική ομογενοποίηση. Μετά την αποχώρηση των αποικιοκρατών, οι δυνάμεις αυτές χάθηκαν και οι νέες κυβερνήσεις που προέκυψαν, εγκάθετες ή μη -μοναρχίες, προεδρικά ή πιο καθαρά δημοκρατικά καθεστώτα- έπρεπε να διαχειριστούν τις εσωτερικές διαφορές και να οικοδομήσουν τα νέα κράτη, αναλογιζόμενες τη γλωσσική, θρησκευτική και εθνοτική δημογραφία κατά την οικοδόμηση των θεσμών, βάσει μέτρων και σταθμών που θα επιτρέπουν την ικανοποιητική εκπροσώπηση όλων των ομάδων.
Βεβαίως, οι θεσμοί από μόνοι τους δεν αρκούν, επομένως η δημιουργία μιας ενιαίας και ενοποιητικής εθνικής ταυτότητας αποτελεί προτεραιότητα για την επιβίωση του νέου οικοδομήματος, ανεξάρτητα από εσωτερικούς και εξωτερικούς τριγμούς που θέτουν το κράτος και την ελίτ του σε δοκιμασία. Η ανάπτυξη μιας εθνικής ιδεολογίας, στην οποία οι υπήκοοι/πολίτες εμβαπτίζονται, εξυπηρετεί άμεσα τη θωράκιση της εθνικής ταυτότητας που λειτουργεί ως ομπρέλα για μια σειρά ανομοιογενών πληθυσμών και η ιδεολογία αποτελεί τον οδηγό για τη συνύπαρξη των πληθυσμών.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα παραπάνω χωρών αποτελούν τα αραβικά μουσουλμανικά, κατά πλειοψηφία, κράτη, όπως η Αίγυπτος, η οποία ως ανεξάρτητο κράτος βασίστηκε στην ιδεολογία του νασερισμού ως ιδιότυπο κράμα αραβικού εθνικισμού, παναραβισμού, αραβικού σοσιαλισμού, αντι-ιμπεριαλισμού, αντι-κομμουνισμού και ρεπουμπλικανισμού για τη συγκρότησή της και την επιβίωση ως ανεξάρτητος αραβικός πόλος εντός του ψυχροπολεμικού πλαισίου.
Αντίστοιχα, μια λιγότερο γνωστή περίπτωση αποτελεί η εθνική ιδεολογία της Ινδονησίας, η οποία μεταπολεμικά, συγκροτούμενη το 1945 σε ένα ενιαίο κράτος, υιοθέτησε την εθνική ιδεολογία του Pancasila (Παντσασίλα), που από την παλιά Ιαβαϊκή γλώσσα μεταφράζεται ως «Πέντε Αρχές» και περιλαμβάνει πέντε αδιαίρετες και αλληλοσυνδεόμενες αρχές: 1) την πίστη στον ένα και μοναδικό Θεό, 2) τη δίκαιη και πολιτισμένη ανθρωπότητα, 3)
την ενότητα της Ινδονησίας, 4) τη δημοκρατία που καθοδηγείται από την εσωτερική σοφία στην ομοφωνία που προκύπτει συσκέψεις μεταξύ των αντιπροσώπων και 5) την κοινωνική δικαιοσύνη για όλο το λαό της Ινδονησίας.
Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι η εθνική ιδεολογία της χώρας αποτελεί ξεκάθαρα ένα αμάλγαμα μονοθεϊσμού, εθνικισμού και σοσιαλισμού. Κατά τον διαμορφωτή της και πρώτο Πρόεδρο, Sukarno, αποτελεί μάλιστα έμπνευση που συνενώνει την παραδοσιακή ινδονησιακή φιλοσοφική παράδοση, με δυτικά χριστιανικά, ινδουιστικά και αραβικά ισλαμικά στοιχεία, ωστόσο αντανακλά και την περιρρέουσα ιδεολογική πραγματικότητα της εποχής κατά την αποικιοκρατία στις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες. Οι τεράστιες ιδεολογικές διασπάσεις, ανάμεσα στις ήδη υπάρχουσες, έθεσαν την αναγκαιότητα σύνδεσης αυτών των αντιφατικών στοιχείων σε μια σύνθετη πλουραλιστική ιδεολογία, τόσο πολιτικά όσο και θρησκευτικά, ενώ πάρα τη θρησκευτική κυριαρχία του μουσουλμανικού πληθυσμού κατά 90% δεν επιλέχθηκε ο δρόμος του πολιτικού Ισλάμ, παρά η μετριοπάθεια και η ανοχή στα διαφορετικά συστατικά της κοινωνίας. Για το λόγο αυτό και το κράτος κινήθηκε εναντίον της ριζοσπαστικοποίησης και του εξτρεμισμού.
Η εδραίωση της ιδεολογίας επετεύχθη μάλιστα με κοινοβουλευτικό ψήφισμα του 1983 που υποχρέωνε κάθε οργάνωση στη χώρα να συμμορφώνονται με το Pancasila, ενώ υιοθετήθηκε ένα εκτενές πρόγραμμα ιδεολογικής κατήχησης όλων των τμημάτων του πληθυσμού σε αυτό. Η προσβολή του Pancasila αποτελεί αξιόποινη πράξη κατά το άρθρο 68 του ποινικού κώδικα και επισύρει κάθειρξη 5 ετών και χρηματικό πρόστιμο 500 εκατομμυρίων ρουπιών. Ωστόσο, παρά την εδραίωση της ιδεολογίας αυτής, το πολιτικό Ισλάμ ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια έχει αποκτήσει σοβαρά ερείσματα στον κατά πλειοψηφία μουσουλμανικό πληθυσμό και αξιώνει την ανατροπή των ισορροπιών και βεβαίως την ενίσχυση του ισλαμικού κλήρου στην πολιτική ζωή.
Προ ολίγων ημερών, μάλιστα, ανακοινώθηκε από τον Υπουργό Ασφαλείας, Mohammad Mahfud MD, πως η κυβέρνηση έθεσε εκτός νόμου τη δημοφιλή και πολιτικά ισχυρή οργάνωση εν ονόματι «Μέτωπο Ισλαμιστών Υπερασπιστών» (Islamic Defenders Front-FPI). Η συγκυρία, βεβαίως, δεν είναι τυχαία, διότι μόλις τον περασμένο μήνα ο πνευματικός ηγέτης της οργάνωσης και ιμάμης, Rizieq Shihab, επέστρεψε από τριετή αυτοεξορία στη Σαουδική Αραβία, καθώς διωκόταν υπό το νόμο κατά της πορνογραφίας που ο ίδιος υποστήριξε, λόγω υποτιθέμενων ακατάλληλων μηνυμάτων που έστελνε σε μια υποστηρίκτριά του, ενώ το πλήθος τον υποδέχτηκε πανηγυρικά, αφότου άρθηκαν οι κατηγορίες και επέστρεψε στη χώρα. Η σύλληψή του έγινε με την αφορμή πως παραβίασε τα υγειονομικά πρωτόκολλα και παραμένει υπό κράτηση, ενώ στις επακόλουθες διαδηλώσεις σε σύγκρουση των υποστηρικτών του με την αστυνομία σκοτώθηκαν έξι σωματοφύλακες. Αυτό το περιστατικό αστυνομικής καταστολής τελεί υπό εξέταση από το Εθνικό Σώμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Στις δημόσιες αιτιάσεις του Υπουργού αναφέρθηκε πως η οργάνωση είχε διαλυθεί ήδη από τον Ιούνιο του 2019, ωστόσο συνέχιζε παράνομα τις δραστηριότητες της, ενώ ο Αναπληρωτής Υπουργός Δικαιοσύνης, Edward Omar Sharif Hiariej, δήλωσε πως η οργάνωση τέθηκε εκτός νόμου, καθώς 30 σχεδόν μέλη, πρώην μέλη και ηγετικά στελέχη, κατηγορήθηκαν για τρομοκρατία αλλά και για τη σύγκρουση της οργάνωσης με την κρατική ιδεολογία Pancasila που ήδη αναφέρθηκε. Η όλη «ηθικό-πλαστική», για την κοινωνία, και ισλαμοκεντρική δράση της οργάνωσης, με επιδρομές σε μπαρ, πορνεία και επιθέσεις σε θρησκευτικές μειονότητες, ήδη από τη συγκρότησή της το 1998, αλλά και η μεγάλη πολιτική άνοδός της από το 2016 μετά τη φυλάκιση του κυβερνήτη της Jakarta για κατηγορίες πως προσέβαλε το Ισλάμ, έθεσαν και την κατάλληλη νομική βάση (λόγω της ιδεολογίας Pancasila) αλλά και τα πολιτικά κίνητρα για τη δίωξη της οργάνωσης. Ένα δικαστήριο, μάλιστα, διέταξε την αστυνομία να ξανανοίξει την υπόθεση περί πορνογραφίας κατά του αρχηγού Rizieq Shihab.
Το FPI αποτελεί σήμερα τη μεγαλύτερη απειλή για την εξουσία του Προέδρου, Joko Widodo, για τις εκλογές του 2024, καθώς έχει κηρύξει μια «ηθική επανάσταση» εναντίον αυτού, στοχεύοντας άμεσα να προσελκύσει υποστηρικτές και ψήφους από το συντηρητικό ισλαμικό κοινό. Παρόλο που φαίνεται ως ένα επιτυχές εγχείρημα, η κρατική καταστολή και η προσπάθεια διάλυσης της οργάνωσης μάλλον καταστροφικές μπορεί να αποβούν, δεδομένου ότι μπορεί να πυροδοτήσουν ακόμα μεγαλύτερο κύμα βίας, εσωτερική αστάθεια και κατάλυση της δημοκρατικής τάξης.
Η ιστορία της Αραβικής Άνοιξης έχει περίτρανα αποδείξει τα ειρημένα, αφού η χρόνια καταπίεση του ισλαμικού πολιτικού χώρου οδήγησε σε αιμοσταγείς συγκρούσεις μεταξύ των δύο πλευρών. Το όλο ζήτημα, στο τέλος της ημέρας, έγκειται στο αν η κυβέρνηση θα επιλέξει τη σωστή στρατηγική απέναντι σε μια απόλυτα πλειοψηφικά ισλαμική κοινωνία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Indonesia bans hardline Islamic Defender’s Front group, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Indonesia bans hardline Islamic Defenders’ Front, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
-
Indonesia Disbands Radical Islamic Group Over Charges of Violence, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- Indonesia bans militant Islamic Defender’s Front, Deutsche Welle, διαθέσιμο εδώ
