Του Φιλίππου–Αθανασίου Μισούλη,
Η υπόθεση First National Bank of Boston εναντίον Bellotti αποτελεί την πρώτη δικαστική κατοχύρωση του δικαιώματος ελευθερίας του λόγου για νομικά πρόσωπα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, σε επίπεδο Ανωτάτου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής.
Η υπό κρίση απόφαση ελήφθη το 1978. Ως προς τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης, στην Πολιτεία της Μασαχουσέτης, είχε ψηφιστεί πολιτειακός νόμος, ο οποίος απαγόρευε στις εταιρείες και στα λοιπά νομικά πρόσωπα τη χρηματοδότηση προεκλογικών εκστρατειών και νομοθετικών πρωτοβουλιών, εκτός αν αφορούσαν πολιτικό ζήτημα, το οποίο θίγει άμεσα τα συμφέροντα της δωρήτριας εταιρείας. Επρόκειτο για πολιτειακό νομοθέτημα του 1976, που επέκτεινε το πεδίο εφαρμογής μιας ήδη ισχύουσας σε ομοσπονδιακό επίπεδο απαγόρευσης. Προσφεύγουσα ήταν η First National Bank of Boston, η οποία σκόπευε να προβεί σε χρηματοδότηση εκστρατείας για τη δημοσιοποίηση των θέσεών της αναφορικά με έναν υπό ψήφιση νόμο, που θα αύξανε τη φορολογία των φυσικών προσώπων. Η στάση αυτή προκάλεσε την επέμβαση του Γενικού Εισαγγελέα της Πολιτείας, ο οποίος ενημέρωσε την Τράπεζα πως τέτοιου είδους ενέργεια παραβιάζει τον πολιτειακό ποινικό κώδικα. Σε επίπεδο ανώτατου πολιτειακού δικαστηρίου, κρίθηκε συνταγματική η απαγόρευση και συνεπώς η υπόθεση οδηγήθηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο.
Εκεί εκδόθηκε, στις 26 Απριλίου 1978, η εμβληματική αυτή απόφαση, με ισχνή πλειοψηφία, πέντε έναντι τεσσάρων από το σύνολο των εννέα δικαστών. Σύμφωνα με το σκεπτικό της πλειοψηφίας του Δικαστηρίου, η ρύθμιση ήταν αντισυνταγματική, καθώς εναντιωνόταν στην πρώτη τροποποίηση του αμερικανικού συντάγματος, που κατοχυρώνει την ελευθερία έκφρασης τόσο για φυσικά, όσο και για νομικά πρόσωπα. Ειδικότερα, κρίθηκε αντισυνταγματικός ο υπό κρίση νόμος, καθώς απαγόρευε μια συνταγματικά κατοχυρωμένη πτυχή του δικαιώματος της ελευθερίας του λόγου, που είναι η ελευθερία έκφρασης των επιχειρήσεων. Επιπλέον, η πλειοψηφία υποστήριξε ότι σκοπός του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης είναι η ελεύθερη ροή πληροφοριών και έκφραση απόψεων, και όχι η προάσπιση επιχειρηματικών ή λοιπών συμφερόντων. Επομένως, με βάση το σκεπτικό αυτό, δεν δικαιολογείται τα νομικά πρόσωπα να απολαμβάνουν του δικαιώματος αυτού, μόνο εφόσον αποδεικνύουν πως είναι απαραίτητο για την προάσπιση των εν στενή έννοια οικονομικών συμφερόντων τους.
Η μειοψηφία υποστήριξε πως ο αποκλεισμός των εταιρειών και εν γένει νομικών προσώπων από τη χρηματοδότηση προεκλογικών εκστρατειών ανταποκρίνεται στο συμφέρον των Πολιτειών, να είναι ο νομοθέτης ανεπηρέαστος από την επίδραση των ισχυρών οικονομικών παραγόντων. Απέναντι στο επιχείρημα αυτό, η πλειοψηφία αντέταξε ότι δεν δύναται το συμφέρον της Πολιτείας να αποτελεί τη βάση για την στέρηση της ελευθερίας του λόγου σε ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας. Ταυτόχρονα, κατέληξε ότι, ακόμα και αν η χρήση του δικαιώματος υπό ορισμένες περιπτώσεις δέχεται περιορισμούς, ενόψει της ανάγκης αντιμετώπισης κινδύνων, δεν προκύπτει από τα υπάρχοντα δεδομένα ότι η έκφραση των νομικών προσώπων αναφορικά με πολιτικά ζητήματα γεννά κινδύνους για την Πολιτεία ή θίγει το κύρος της δημοκρατίας. Τέλος, κρίθηκε ότι ο κίνδυνος της διαφθοράς δεν επιτείνεται από τη φανερή και δημόσια τοποθέτηση των εταιρειών σε πολιτικά ζητήματα, αλλά μάλλον μειώνεται.
Η απόφαση αυτή, εξομοιώνοντας το δικαίωμα ελευθερίας έκφρασης των νομικών προσώπων με εκείνο των φυσικών, επηρέασε σημαντικά την αμερικανική κοινωνία. Έθεσε τα θεμέλια για την ενίσχυση της επιρροής των νομικών προσώπων και των εταιρειών στην αμερικανική κοινωνία, αλλά και για την άμεση και αθρόα συμμετοχή του επιχειρηματικού κόσμου στην πολιτική ζωή. Κάτι τέτοιο έγινε φανερό μέσα από το μέγεθος που άγγιξαν οι ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις στις προεκλογικές εκστρατείες των επόμενων δεκαετιών, οδηγώντας πολλές φορές σε μια απροκάλυπτη εξάρτηση του πολιτικού κόσμου από επιχειρηματικά συμφέροντα και την ενίσχυση του φαινομένου του lobbying.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Case Law, find law.com, United States Supreme Court, FIRST NATIONAL BANK OF BOSTON v. BELLOTTI (1978), No. 76-1172, Argued: November 9, 1977-Decided: April 26, 1978 , διαθέσιμο εδώ
- Casebriefs.com, First National Bank of Boston v. Bellotti, διαθέσιμο εδώ
- Supreme.justia.com, First Nat’l Bank of Boston v. Bellotti, 435 U.S. 765 (1978), διαθέσιμο εδώ
- Middle Tennessee State University.edu, THE FIRST AMENDMENT ENCYCLOPEDIA, First National Bank of Boston v. Bellotti (1978), διαθέσιμο εδώ
- Oyez.org, First National Bank of Boston v. Bellotti, διαθέσιμο εδώ
