Της Ελευθερίας Κουράση,
Η μεγάλη απόφαση της Βρετανίας να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιφέρει μεγάλες αλλαγές όχι μόνο στην ίδια και την Ευρώπη, αλλά και σε όλον τον κόσμο. Οικονομία, εμπόριο, τουρισμός, διπλωματικές σχέσεις και εργασία είναι μερικοί από τους τομείς ανθρώπινης δραστηριότητας που επηρεάστηκαν άμεσα. Ωστόσο, ακόμα και η εκπαίδευση φαίνεται ότι έπειτα από μήνες διαπραγματεύσεων δεν έμεινε τελικά αλώβητη!
Ο Βρετανός πρωθυπουργός, Boris Johnson, παρά τις αρχικές δηλώσεις του ότι το Brexit δεν πρόκειται να απειλήσει τη συμμετοχή της χώρας στο Erasmus, στις 24 Δεκεμβρίου του 2020, ανακοίνωσε την αποχώρηση της «Γηραιάς Αλβιώνας» από το πρόγραμμα. Συγκεκριμένα, το Erasmus αποτελεί ένα πολύ γνωστό πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών της E.E. και αδιαμφισβήτητα ένα από τα σπουδαιότερα κατορθώματα της στον εκπαιδευτικό χώρο. Χάρις σε αυτό, χιλιάδες Ευρωπαίοι φοιτητές κάθε χρόνο επωφελούνται, σπουδάζοντας για ένα διάστημα σε αλλοδαπό πανεπιστημιακό ίδρυμα καταβάλλοντας ελάχιστα χρήματα.
Το Ηνωμένο Βασίλειο κατείχε την τέταρτη θέση στα πιο δημοφιλή κράτη υποδοχής φοιτητών μέσω Erasmus – αντίστοιχα με τους Βρετανούς σπουδαστές που απολάμβαναν και αυτοί τα προνόμια αυτού του προγράμματος. Για παράδειγμα, το 2017 πάνω από 16.500 φοιτητές της Βρετανίας συμμετείχαν στο πρόγραμμα, ενώ περίπου 32.000 ευρωπαίοι σπουδαστές επέλεξαν τη Βρετανία για να βιώσουν μία εκπαιδευτική εμπειρία. Επομένως, γίνεται αντιληπτό ότι η αποχώρηση της χώρας αυτής από το Erasmus δεν είναι ένα ασήμαντο γεγονός!
Τι συνεπάγεται, λοιπόν, αυτή η απόφαση της βρετανικής κυβέρνησης; Με την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από το Erasmus, οι Βρετανοί φοιτητές δε θα δύνανται πια να λαμβάνουν υποτροφία από την Ένωση για να σπουδάζουν στην ευρωπαϊκή ήπειρο, αλλά ούτε και οι Ευρωπαίοι νέοι θα έχουν πια πρόσβαση στα βρετανικά πανεπιστήμια μέσω χρηματοδότησης από την Ε.Ε. Μόνο σπουδαστές προερχόμενοι από ιδρύματα της Βόρειας Ιρλανδίας πρόκειται να εξαιρεθούν από αυτούς τους περιορισμούς, έπειτα από μια ειδική συμφωνία με την Ιρλανδία.
Η ανταλλαγή φοιτητών μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Ευρώπης δε θα σταματήσει απότομα στις αρχές του 2021. Αν και η μεταβατική περίοδος προσαρμογής στις νέες συνθήκες που προέκυψαν από το Brexit λήγει στις 31 Δεκεμβρίου του 2020, δεν θα ακυρωθούν όσες μετακινήσεις σπουδαστών έχουν ήδη προγραμματιστεί. Οι επιλεγέντες του προγράμματος Erasmus, σύμφωνα με τον Οργανισμό Βρετανικών Πανεπιστημίων, μπορούν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους στην αλλοδαπή χώρα και να λαμβάνουν χρηματοδότηση από την Ε.Ε. μέχρι το τέλος του ακαδημαϊκού έτους 2021-2022.
Το μεταναστευτικό καθεστώς, ωστόσο, μεταξύ Βρετανίας και ευρωπαϊκών κρατών δε θα παραμείνει το ίδιο. Μέχρι στιγμής, οι νέοι που μετακινούνταν για τις σπουδές στους σε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης απολάμβαναν τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις με τους πολίτες της. Από το 2021, οι Βρετανοί φοιτητές δε θα μπορούν να παραμένουν πια σε ευρωπαϊκή χώρα πάνω από έξι μήνες χωρίς φοιτητική βίζα και το ίδιο θα ισχύει και για τους ευρωπαίους φοιτητές που έχουν επιλέξει το Ηνωμένο Βασίλειο μέσω του Erasmus. Οι μεταναστευτικοί κανονισμοί θα διαφέρουν από χώρα σε χώρα ανάλογα με το τι συμφωνίες θα γίνουν μεταξύ τους και την Βρετανία.
Τι προκάλεσε, λοιπόν, την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από το Erasmus+; Όπως τόνισε ο Ευρωπαίος διαπραγματευτής, Michel Barnier, η απόφαση αυτή αποτελεί καθαρά προϊόν βούλησης της βρετανικής κυβέρνησης! Λίγο αργότερα, ο Boris Johnson δήλωσε πως αναγκάστηκε να πάρει αυτήν τη «δύσκολη» απόφαση εξαιτίας του μεγάλου κόστους του προγράμματος για το κράτος, αφού υποδεχόταν πολύ περισσότερους σπουδαστές από όσους έστελνε. Πιο συγκεκριμένα, είπε πως «αν και ήταν υπέροχο να φιλοξενεί η χώρα του τόσους πολλούς Ευρωπαίους φοιτητές, το Erasmus ήταν υπερβολικά ακριβό για το Ηνωμένο Βασίλειο».
Ωστόσο, θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι η αποχώρηση της Βρετανίας από το πρόγραμμα εκφράζει μία γενικότερη επιθυμία της χώρας να αποκοπεί από κάθε τι ευρωπαϊκό και να διακόψει οποιαδήποτε μη αναγκαία σχέση με την ήπειρο! Ας μην ξεχνάμε πως στο Erasmus συμμετέχουν και χώρες μη μέλη της Ε.Ε., όπως η Ισλανδία, η Νορβηγία και η Τουρκία, οπότε και μετά το Brexit το Ηνωμένο Βασίλειο είχε την δυνατότητα να εξακολουθεί να αποτελεί μέλος του προγράμματος.
Εν συνεχεία, ο Βρετανός πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να αντικαταστήσει το Erasmus+ με ένα νέο πρόγραμμα, το οποίο θα είναι πιο κοντά στην νοοτροπία των Βρετανών. Το όνομά του θα είναι «Alan Turing» προς τιμήν του μεγάλου Άγγλου επιστήμονα και θα επιτρέπει στους Βρετανούς φοιτητές να έχουν πρόσβαση όχι μόνο σε ευρωπαϊκά ιδρύματα αλλά και «στα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου»! Όπως δήλωσε ο Βρετανός υπουργός Παιδείας, Gavin Williamson, μέσω του προσωπικού του λογαριασμού στο twitter: «Οι προοπτικές του θα είναι παγκόσμιες, δε θα περιορίζονται στην Ε.Ε. και θα ενσωματώνει ευκαιρίες που αντανακλούν την υπόσχεση της κυβέρνησης να βελτιώσει το επίπεδο της χώρας». Το «Alan Turing» ξεκινάει τον Σεπτέμβριο του 2021 με προϋπολογισμό 100 εκατομμυρίων λιρών και εκτιμάται ότι αυτό το ποσό μπορεί να χρηματοδοτήσει μέχρι και 35.000 φοιτητές. Το υπουργείο Παιδείας διευκρίνισε ότι θα δοθεί έμφαση σε σπουδαστές από φτωχό οικονομικό υπόβαθρο και σε περιοχές που δεν ευνοούνταν από το Erasmus+.
Ως λογικό επακόλουθο της απόφασης να αποχωρήσει η Βρετανία από το Erasmus+ ήταν να «ξεσπάσει» θύελλα αντιδράσεων κυρίως αρνητικών. Πρώτος-πρώτος, ο Ευρωπαίος διαπραγματευτής, Michel Barnier, εξέφρασε ολοφάνερα τη θλίψη του και τόνισε ότι αυτή την απόφαση την έλαβε αποκλειστικά η βρετανική κυβέρνηση, θέλοντας να αποποιηθεί ο ίδιος κάθε ευθύνη! Επίσης, η πρώτη υπουργός της Σκωτίας, Nicola Sturgeon, οργισμένη χαρακτήρισε τη διακοπή της συμμετοχής της Βρετανίας στο Erasmus+ ως «πολιτιστικό βανδαλισμό» εκ μέρους της βρετανικής κυβέρνησης!
Ήδη από το 2019, η βρετανική Βουλή των Λόρδων είχε εκφράσει τις αμφιβολίες της για το εάν ένα εθνικό σύστημα ανταλλαγής φοιτητών θα μπορούσε να προσφέρει στους νέους ανάλογες ευκαιρίες με εκείνες του Erasmus+. Τέλος, ο πρώην πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Gordon Brown, είχε προτρέψει τη χώρα να παραμείνει στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα, υποστηρίζοντας ότι χάρις σε αυτό η Βρετανία απολάμβανε υψηλότερου επιπέδου εκπαίδευση. Άλλωστε, η πλειοψηφία των Βρετανών φοιτητών που σπουδάζουν στο εξωτερικό, ενεργεί μέσα στα πλαίσια του Erasmus+.
Η αποχώρηση της Βρετανίας από αυτό το δημοφιλές πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών αφορά άμεσα και την Ελλάδα, καθώς μεγάλος αριθμός Ελλήνων σπουδαστών επιλέγουν και εμπιστεύονται βρετανικά πανεπιστήμια για την ολοκλήρωση των σπουδών τους. Από το 2021 και στο εξής, όποιος νέος επιθυμεί να πραγματοποιήσει τις σπουδές του στο Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να έχει υπόψιν του ότι τα δίδακτρα θα ακριβύνουν (το κόστος θα ανέρχεται περίπου στα 16.500 ευρώ τον χρόνο) και η διαδικασία εγγραφής θα γίνει πιο περίπλοκη. Ωστόσο, όσοι είναι ήδη εγγεγραμμένοι θα συνεχίσουν να πληρώνουν το ίδιο ποσό που καταβάλλουν και οι Βρετανοί συμφοιτητές τους.
Είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι η απουσία του Ηνωμένου Βασιλείου από το Erasmus+ θα είναι ιδιαίτερα αισθητή και θα αποτελέσει ισχυρό πλήγμα για την εκπαίδευση τόσο των φοιτητών που ανήκουν στην Ε.Ε. όσο και των Βρετανών. Αυτό βέβαια μπορεί να αποτελέσει πρόκληση για τα πανεπιστήμια της υπόλοιπης Ευρώπης, ώστε να βελτιωθούν και να αναπτύξουν ανταγωνιστικά προγράμματα σπουδών, καλύπτοντας με αυτόν τον τρόπο το κενό που θα αφήσει πίσω της η Μεγάλη Βρετανία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Brexit: quatre questions sur le départ du Royaume-Uni du programme Erasmus, LeParisien, διαθέσιμο εδώ
- Erasmus: What could happen to the scheme after Brexit?, BBC News, διαθέσιμο εδώ
- Η Βρετανία αποχωρεί από το πρόγραμμα Erasmus, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- «Erasmus» au Royaume-Uni, c’est fini, L’OBS, διαθέσιμο εδώ
- Brexit: Τι αλλάζει για τους Έλληνες που εργάζονται και σπουδάζουν στη Βρετανία, Τα Νέα, διαθέσιμο εδώ
