Του Βασίλη Μοάτσου,
Μια πιο λογοτεχνική προσέγγιση του γράφοντος για να αποχαιρετήσουμε το έτος.
H χρονιά που πέρασε κάθε άλλο παρά συνηθισμένη μπορεί να χαρακτηριστεί. Φυσικές καταστροφές, μια πανδημία, lockdown, κινήματα διαμαρτυρίας σε όλο τον πλανήτη, προεδρικές εκλογές με τις εξελίξεις να «τρέχουν», εμβολιασμοί και θεωρίες συνομωσίας. Το 2020 θέτει σίγουρα υποψηφιότητα για το Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας για τον 21ο αιώνα. Κανένας δεν είχε φανταστεί πως η νέα δεκαετία -των τεχνολογικών αλμάτων, της τεχνητής νοημοσύνης, του πλανήτη Άρη, της απεξάρτησης από το πλαστικό μιας χρήσης και πολλών συναφών εννοιών με την πρόοδο του ανθρώπινου είδους- θα ξεκινούσε με μια πανδημία και την επαναδιαπραγμάτευση του τρόπου ζωής των κατοίκων του πλανήτη μας. Στις επόμενες γραμμές θα κάνουμε μια ανασκόπηση των προηγούμενων 365 ημερών και θα θυμηθούμε την πορεία από την αρχή του έτους μέχρι σήμερα.
Το σημείο αναφοράς
Όλα ξεκίνησαν σε μια κινεζική επαρχία, την Ουχάν. Ήδη από τα τέλη του 2019, οι κινεζικές αρχές κάνουν λόγο για έναν νέο ιό που πλήττει τους πνεύμονες. Στις 11 Ιανουαρίου, το Πεκίνο ανακοινώνει τον πρώτο θάνατο και δύο μήνες αργότερα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κηρύσσει κι επίσημα την πανδημία. Η μισή υφήλιος, ήδη, βρίσκεται σε καθεστώς lockdown, ώστε να σταματήσει η διασπορά του ιού. Ακολουθεί ένα πρωτόγνωρο κύμα εξελίξεων σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας. Οι άνθρωποι παραμένουν στα σπίτια τους και αλλάζουν καθημερινότητα. Ελαχιστοποιούν τις μετακινήσεις τους και ξεκινάει η πρώτη, για πολλούς, επαφή με την τηλεργασία. Ο κόσμος κάνει το σπίτι του γραφείο, ενώ οι μικρότεροι και μικρότερες φέρνουν το σχολείο σπίτι τους.
Η Ευρώπη έχει, ήδη, αρχίσει να μετράει τα πρώτα της θύματα, με την Ιταλία να καταγράφει δραματικές απώλειες καθημερινά. Η κατάσταση στον ιταλικό βορρά θυμίζει πεδίο πολέμου. Οι άνθρωποι βρίσκουν δύναμη στα χειροκροτήματα για τους εργαζομένους της πρώτης γραμμής και οργανώνουν συναυλίες ανά γειτονιά μέσα από τα παράθυρα τους. Η ύφεση μετά το πρώτο τρίμηνο ξεκινάει να είναι ορατή, με την παγκόσμια οικονομία να γνωρίζει ένα πρωτοφανές κύμα συρρίκνωσης του ΑΕΠ και στο σημείο αυτό η κούρσα για την εύρεση του εμβολίου έχει ήδη ξεκινήσει.
Τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης κλείνουν, καθώς επίσης και των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες και το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου ακυρώνονται για πρώτη φορά μεταπολεμικά. H πτώση του αριθμού των κρουσμάτων και των διασωληνωμένων επαναφέρει την ελπίδα πως η πανδημία αντιμετωπίστηκε και πως η χρονιά δεν θα πάει χαμένη. Στο νότο της Ευρώπης, οι προσδοκίες για την επαναφορά της οικονομίας συγκεντρώνονται γύρω από τον τουρισμό, με χώρες όπως η Ελλάδα και η Ισπανία να δέχονται με τιμές τους πρώτους ταξιδιώτες. Ωστόσο, αυτό το διάστημα δεν ήταν παρά μια μικρή παρένθεση.
Τηλεργασία και τηλεκπαίδευση
Το παρόν άρθρο γράφεται σε ένα, έστω και παλιό, φορητό υπολογιστή και από τη στιγμή που υπάρχει η τεχνολογία αυτή, δύσκολα θα γραφόταν στο χέρι. Ωστόσο, το status quo της εκπαίδευσης και των επιχειρήσεων δεν στηριζόταν σε ένα αμιγώς διαδικτυακό περιβάλλον. Τα σχολεία λειτούργησαν μέσω διαδικτύου για το τέλος της προηγούμενης σεζόν και ξανά με τον ίδιο τρόπο από τις αρχές Νοεμβρίου, έπειτα από ένα αποτυχημένο άνοιγμα το Σεπτέμβριο. To myschool και η εφαρμογή Cisco Webex μπήκε στην καθημερινότητα καθηγητών και μαθητών, με αρκετές δυσκολίες και πολλούς μαθητές να μην έχουν ίσες ευκαιρίες στην πρόσβαση στις πλατφόρμες. Αντίστοιχα και στα πανεπιστήμια, έπειτα από μια αρχική αδράνεια λόγω των ξαφνικών εξελίξεων, οι εφαρμογές Zoom, Skype for Business και Microsoft Teams χρησιμοποιήθηκαν ώστε να γίνονται τα μαθήματα και να πραγματοποιηθούν οι εξετάσεις. Ακόμα και μετά το τέλος της πανδημίας, η συμπληρωματική ενίσχυση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, αλλά και της εργασίας, φαίνεται πως θα παραμείνει. Η εξ αποστάσεως εργασία λειτούργησε εξαιρετικά σε περιπτώσεις εταιρειών που προσφέρουν υπηρεσίες, ενώ οι προσλήψεις προχώρησαν κανονικά. Η συμβολή του διαδικτύου θα δώσει άλλον αέρα και στη διδασκαλία, καθώς δάσκαλοι και καθηγητές έχουν στη φαρέτρα τους ένα ακόμη εργαλείο για την μεταλαμπάδευση της γνώσης.
Ελλάδα και τουρισμός
Σε επίπεδο καθημερινό, οι δρόμοι έχουν σιγήσει. Τα μεγάλα αστικά κέντρα έχουν ηρεμήσει. Ακόμα και ο αττικός ουρανός έχει καθαρίσει από τη μείωση των καυσαερίων στο λεκανοπέδιο. Σε όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα η κατάσταση είναι παρόμοια, με τους κατοίκους να μην κυκλοφορούν, να μη συνωστίζονται και να φοράνε μάσκες σε εσωτερικούς αλλά και εξωτερικούς χώρους. Στα δικά μας, γνωρίσαμε τον 5ψήφιο αριθμό που μας συνοδεύει ακόμα, ή αλλιώς τα χαρτιά μετακίνησης αν προτιμάτε. Η έλευση της τουριστικής περιόδου έφερε την ελπίδα ότι οι απώλειες του πρώτου εξαμήνου θα αποτελέσουν παρελθόν. Με τον τουρισμό να αποτελεί σχεδόν το 15% του ΑΕΠ, το πλήγμα ήταν μεγάλο. Τα ξενοδοχεία δεν λειτούργησαν και οι επιχειρήσεις εστίασης που περίμεναν την έλευση των τουριστών σημείωσαν μειωμένο τζίρο μέχρι και 70%. Η κατάσταση ήταν απογοητευτική. Η παροχή υπηρεσιών διαμονής και εστίασης ήταν 50% χαμηλότερη με την αντίστοιχη περίοδο για το 2019, δηλαδή από Μάιο μέχρι και Αύγουστο, γεγονός που διατήρησε την ελληνική οικονομία σε χαμηλά επίπεδα και οδήγησε στη συρρίκνωση του ΑΕΠ της κατά 10%.
Οι επιχειρήσεις στο επίκεντρο
Από τα πρώτα κιόλας μέτρα για την αναχαίτηση της εξάπλωσης του κορωνοϊού, οι επιχειρήσεις δέχτηκαν ένα σφοδρό πλήγμα. Εντός συνόρων, η εστίαση γνώρισε -και γνωρίζει- τις μεγαλύτερες απώλειες. Η κυβέρνηση προχώρησε σε μέτρα για τη στήριξη των επιχειρήσεων και της εργασίας. Για παράδειγμα, το 60% των ενοικίων χαρίστηκε, φόροι για το 2020 γνωρίζουν παράταση και το βοήθημα των 800 ευρώ αποτέλεσε το εργαλείο για την τόνωση της ρευστότητας και την την στήριξη επιχειρήσεων και εργαζομένων. Ο κόσμος στράφηκε προς το ηλεκτρονικό εμπόριο και οι εταιρείες κούριερ ανέλαβαν το δύσκολο έργο αυτό, με τις ίδιες να καταρρέουν στις αρχές του Δεκέμβρη από το φόρτο εργασίας. Στα τελευταία νέα, το “click away” ήρθε για να δώσει μια μικρή άνοδο του τζίρου στις επιχειρήσεις προς το τέλος του έτους και την αρχή του επόμενου.
13033
Θα μας πάρει αρκετούς μήνες για να ξεχάσουμε την ύπαρξη του συγκεκριμένου αριθμού και μετά το lockdown. Ο 5ψήφιος αριθμός παρουσιάστηκε στα τέλη του Μάρτη και σκοπός ήταν ο περιορισμός τον μετακινήσεων. Η εναλλακτική του ήταν η συμπλήρωση εγγράφου δια χειρός. Με τα δεδομένα να μην συλλέγονται και να διασταυρώνονται μέσω κάποιας υπηρεσίας, το μέτρο αυτό στην πραγματικότητα λειτούργησε «ψυχολογικά». Δεν υπήρχε περιορισμός ως προς τον αριθμό των μηνυμάτων, για παράδειγμα, που μπορεί κάποιος να στείλει, ωστόσο στη συνείδηση του πολίτη παρουσιάστηκε ως ένας φραγμός στις άσκοπες μετακινήσεις και μπορούμε να ισχυριστούμε πως το μέτρο πέτυχε το σκοπό του. Ιδιαίτερα για άτομα άνω των 65, η μείωση των μετακινήσεών ήταν θεαματική, εξέλιξη σημαντική μιας και ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες. Ο κόσμος, επίσης, αθλήθηκε αρκετά, ιδιαίτερα κατά την περίοδο του πρώτου lockdown και αυτό είναι ενθαρρυντικό. Όπως φαίνεται, ο αριθμός θα μας συνοδεύει για τουλάχιστον μερικές βδομάδες ακόμα, αλλά μέσα στο 2021 η αποστολή μηνυμάτων στο 13033 θα αποτελέσει μια παλιά συνήθεια.
Η Κίνα στο προσκήνιο
Η πανδημία ξεκίνησε από την Κίνα και αυτό είναι βέβαιο. Επίσης, σίγουρο είναι πως οι κινεζικές αρχές πήραν πολύ σκληρά μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας από την αρχή. Η Ουχάν, για παράδειγμα, βρισκόταν σε καθεστώς lockdown για τρεις ολόκληρους μήνες με τα μέτρα να είναι εξαιρετικά αυστηρά. Ενώ η Κίνα προσβλήθηκε πρώτη από τον ιό, ήταν η ίδια που με την εσωστρέφειά της κατάφερε, όχι μόνον να αναχαιτίσει την πανδημία σε επίπεδο ανθρώπινων απωλειών, αλλά και οικονομικών. Κατάφερε να είναι η μοναδική χώρα στον πλανήτη με ανάπτυξη στο ΑΕΠ της (1.8%) για το τρέχον έτος, με τις προβλέψεις να κλειδώνουν στο 8% σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ. Εντούτοις, η Κίνα θα επανέλθει σε ρυθμούς προ κορωνοϊού μέσα στο 2021, ενώ οι ΗΠΑ και η ΕΕ παλεύουν με τη συρρίκνωση του ΑΕΠ τους κατά 3,7% και 7,5% αντίστοιχα. Η Κίνα φαίνεται να μπαίνει στη δεκαετία με νέο αέρα ως η υπερδύναμη που, παρά την πανδημία, κατάφερε να βγει δυνατότερη από τους ανταγωνιστές της. Μια συστημική αλλαγή στη διεθνή σκακιέρα φαίνεται να είναι προ των πυλών.
Ύφεση
Οι παγκόσμιες οικονομίες γνωρίζουν ύφεση. Όλες εκτός από αυτήν της Κίνας, η οποία έχει, ήδη, επιστρέψει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Είναι ένα μεγάλο στοίχημα για την ΕΕ και τις ΗΠΑ η επιστροφή στην ανάπτυξη άμεσα και η αντιμετώπιση του κύματος ανεργίας. Σε συνδυασμό με την άνοδο του εθνολαϊκισμού στις εκλογές του 2019 και την αποχώρηση της Βρετανίας από την Ένωση, η Ευρώπη καλείται να βρει λύσεις σε μια μοναδική ευκαιρία για να προαχθεί η ευρωπαϊκή ενοποίηση. Στις ΗΠΑ, οι πρόσφατες εξελίξεις με τις προεδρικές εκλογές συνεχίζουν να είναι στο επίκεντρο της δημοσιότητας, σε ένα κράτος που πλήττεται, όσο κανένα άλλο, σε απόλυτους αριθμούς από την πανδημία, την άνοδο των κινημάτων στα πλαίσια του “Black Lives Matter”, καθώς και την οικονομική άνθηση της Κίνας.
Εμβολιασμοί και μικροτσίπ
Στο τέλος του 2020 τα νούμερα είναι αμείλικτα. Εκατομμύρια άνθρωποι, 1,77 συγκεκριμένα, έχουν φύγει εξαιτίας του ιού, ενώ τα συνολικά κρούσματα έχουν ξεπεράσει τα 80 εκατομμύρια. Ο κορωνοϊός στέρησε σε πολλούς τις αγκαλιές με τους αγαπημένους τους. Αρκετοί, όμως, στερήθηκαν τα ίδια τους τα αγαπημένα πρόσωπα. Στα θετικά νέα, τα εμβόλια των Pfizer/BioNTech και Moderna άρχισαν να κυκλοφορούν στην Ευρώπη και οι πρώτοι πολίτες εμβολιάστηκαν. Σε κινήσεις με ιδιαίτερο συμβολισμό προχώρησε το νοσηλευτικό προσωπικό και οι αρχηγοί κρατών, οι οποίοι έβαλαν στον οργανισμό τους την πρώτη δόση των εμβολίων. Στόχος είναι να εμβολιαστούν όλοι οι πολίτες άνω των 18 μέχρι και τον Ιούνιο. Παρά τις πολλαπλές διαδικτυακές παραφωνίες περί των μικροτσίπ που περιέχονται στο εμβόλιο αλλά και την αμφίβολη αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα των νέων και ταχύτατα ανεπτυγμένων εμβολίων, πρέπει να θεωρείται δεδομένο πως η μεγάλη πλειοψηφία θα ασπαστεί τη λογική και θα θελήσει να εμβολιαστεί. Χωρίς να προχωράμε σε δογματισμούς και στην παραβίαση της ελεύθερης βούλησης, είναι καλό οι πολίτες να ενημερωθούν για το φάρμακο και να εμπιστευτούν τους ειδικούς ώστε να βγούμε από αυτή την περιπέτεια το συντομότερο και με τις λιγότερες απώλειες.
2020,5
Τα ρολόγια μας θα δείξουν 1/1/2021 σε πολύ λίγο. Ωστόσο, φαίνεται πως ένα αρκετά μεγάλο μέρος του 2021 θα αποτελέσει τη συνέχεια του 2020 σε επίπεδο καθημερινότητας. Νομοτελειακά, η κάθε χρονιά είναι συνέχεια της προηγούμενης, ωστόσο τη φορά αυτή έχουμε όλοι μας ένα κοινό σημείο αναφοράς, την πανδημία. Είναι ευχή το να μπορούμε όλοι μαζί να απολαύσουμε το καλοκαίρι που έρχεται, μαζί με τους αγαπημένους μας, σε ένα περιβάλλον πιο κανονικό, πιο συνηθισμένο, πιο οικείο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Worldometers.info. 2020. Coronavirus Update (Live) – Worldometer [online]. Διαθέσιμο εδώ. Τελευταία πρόσβαση 29/12/2020.
- OECD (2020), OECD Economic Outlook, Volume 2020 Issue 2, OECD Publishing, Paris, Διαθέσιμο εδώ. Τελευταία πρόσβαση 29/12/2020.
- Ahmad, T., Haroon, H., Baig, M. and Hui, J., 2020. Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Pandemic and Economic Impact. Pakistan Journal of Medical Sciences, [online] 36 (COVID19-S4). Διαθέσιμο εδώ. Τελευταία πρόσβαση 29/12/2020.
