Της Τζωρτζίνας Ψύχα,
Στις σημερινές κοινωνίες, όπου η ραγδαία εξέλιξη στη βιομηχανική παραγωγή και το εμπόριο οδήγησαν στην εδραίωση του καταναλωτικού προτύπου, η υπέρμετρη επιθυμία και «ανάγκη» απόκτησης ποικίλων αγαθών και προϊόντων αποτελούν πραγματικότητα. Κάθε προϊόν που καταναλώνουμε βέβαια, έχει «διανύσει» μια μεγάλη διαδρομή, μέχρι να φτάσει σε εμάς, κρύβει πίσω του μια ιστορία. Αναρωτηθήκαμε όμως, πριν προσθέσουμε οτιδήποτε στο καλάθι μας, ποια είναι η ιστορία αυτή; Μήπως θα έπρεπε να έχουμε περισσότερες ενοχές για τον τρόπο παραγωγής των προϊόντων παρά για τις θερμίδες τους;
Η ιστορία όπως φαίνεται, δεν είναι και τόσο ευχάριστη. Η παραγωγή κάποιων από τα πιο δημοφιλή προς κατανάλωση προϊόντα, όπως ο καφές και η σοκολάτα (κακάο), στο μεγαλύτερο μέρος της, προέρχεται από περιοχές και αθέμιτες διαδικασίες, που σχετίζονται με το σύγχρονο εμπόριο σκλάβων, καθώς και την καταναγκαστική εργασία ακόμα και μικρών παιδιών.
Πιο συγκεκριμένα, μεγάλο μέρος των εισοδημάτων των αναπτυσσόμενων κρατών προέρχεται από τις πωλήσεις στις φυτείες του καφέ, του κακάο, του βαμβακιού, ενώ σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού εργάζεται εκεί. Οι φυσικοί πόροι των χωρών αυτών, δυστυχώς, συχνά βρίσκονται στα χέρια γνωστών πολυεθνικών, με αποτέλεσμα το 90% των εσόδων να καταλήγει εκεί και μόνο το 10% στους παραγωγούς. Για παράδειγμα, για μια κούπα καφέ οι Αιθίοπες παραγωγοί αποκομίζουν μόλις 0.03 €, ενώ ο μέσος παραγωγός κακάο στην Ακτή Ελεφαντοστού βγάζει 0,78 € την ημέρα. Ποσά αδύνατα να εξασφαλίσουν ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο.
Συνεπώς, στο καθεστώς της υψηλής φτώχιας και της εξαθλίωσης, οικογένειες εξαναγκάζονται σε άθλιες συνθήκες εργασίας, ακόμη και χωρίς πληρωμή. Σήμερα, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, υπολογίζεται πως υπάρχουν τουλάχιστον 30.000 θύματα της σύγχρονης σκλαβιάς, εκ των οποίων και πολλά παιδιά, στην καλλιέργεια κακάο για σοκολάτες, κυρίως στην Ακτή Ελεφαντοστού, στην Αφρική, στη Γκάνα αλλά και σε άλλες περιοχές. Μάλιστα, η περιοχή της Ακτής Ελεφαντοστού προμηθεύει το 40% του κακάο, που καταναλώνεται παγκοσμίως και είναι βασικό συστατικό της σοκολάτας που τρώμε.
Κάτω από τις συνθήκες αυτές, παρατηρείται μια προσπάθεια εξισορρόπησης των ανισοτήτων, ισότιμου κέρδους και ανάπτυξης μεταξύ των κρατών τα τελευταία χρόνια με ολοένα και πιο αισθητή την παρουσία της στο παγκόσμιο επίπεδο. Αυτή δεν είναι άλλη από το fair-trade (Δίκαιο εμπόριο). Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει η F.I.N.E., πρόκειται για έναν εμπορικό συνεταιρισμό, βασισμένο στο διάλογο, τη διαφάνεια και το σεβασμό, που αναζητά μεγαλύτερη δικαιοσύνη στο διεθνές εμπόριο. Συνεισφέρει στην προτεινόμενη ανάπτυξη, προσφέροντας καλύτερες συνθήκες εμπορίου και διασφαλίζοντας τα συμφέροντα περιθωριοποιημένων παραγωγών και εργατών αναπτυσσόμενων κρατών, κυρίως στο Νότο.
Αν και οι πρώτες συγκροτημένες προσπάθειες στην Ευρώπη σημειώνονται ήδη από τη δεκαετία του 1950 και η παγκόσμια αναγνώριση του Δίκαιου Εμπορίου έγινε στα τέλη της δεκαετίας του 1980, στην Ελλάδα «έφτασε» μόλις το 2004.Τότε ιδρύθηκε η Fair Trade Hellas, μια ελληνική μη κυβερνητική οργάνωση με στόχο την προώθηση της ηθικής και δίκαιης κατανάλωσης και στην Ελλάδα, καθώς και τη διάθεση πιστοποιημένων προϊόντων Δίκαιου Εμπορίου στις ελληνικές αγορές.
Τα προϊόντα που φέρουν την ένδειξη του Δίκαιου Εμπορίου μπορεί να είναι λίγο πιο ακριβά και να διαθέτουν μικρότερη ποικιλία, αλλά τα χρήματα αυτά αξιοποιούνται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ειδικότερα, εξασφαλίζουν αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας στους παραγωγούς, μειώνοντας το ενδεχόμενο καταναγκαστικής και παιδικής εργασίας, με δίκαιες απολαβές για ένα καλύτερο βιοτικό επίπεδο χωρίς διακρίσεις φυλετικές, εθνικές, θρησκευτικές. Επιπλέον, τα αγαθά αυτά έχουν παρασχεθεί από οργανώσεις φιλικές προς το περιβάλλον, επιδιώκοντας μικρότερη ροή αποβλήτων και μεθόδους βιολογικής παραγωγής για όσο το δυνατόν λιγότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση. Τα κριτήρια συμφωνήθηκαν το 2009, στη Χάρτα των Αρχών του Δίκαιου και Αλληλέγγυου Εμπορίου, και αφορούν περισσότερο εισαγόμενα προϊόντα, που φυτείες τους δεν παράγονται στην Ευρώπη, όπως o καφές, το κακάο και το τσάι.
Ως κατακλείδα, αρμόζει να τονιστεί ότι οι επιρροές του συμβατικού εμπορίου και της παγκοσμιοποίησης έχουν οξύνει τις ανισότητες στον οικονομικό, κυρίως, τομέα και όχι μόνο. Στο πλαίσιο αυτό, δημιουργήθηκε το δίκαιο εμπόριο, μια πρόταση άμβλυνσης των φαινομένων αυτών. Επιλέγοντας ένα προϊόν Δικαίου Εμπορίου (με την ειδική σήμανση Fair Trade), σεβόμαστε παράλληλα και τον πλανήτη και τον άνθρωπο. Λέμε «ευχαριστώ» στους μικρούς παραγωγούς των φτωχών χωρών και καταπολεμάμε το φαινόμενο της σύγχρονης σκλαβιάς. Σε ένα παγκοσμιοποιημένο κόσμο, όπου όλα συνδέονται, πρόκειται για κάτι που μας αφορά όλους. Με τον τρόπο αυτό, ας προσπαθήσουμε να τον κάνουμε λίγο καλύτερο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
Δίκαιο (;) εμπόριο, ethosandempathy.org, διαθέσιμο εδώ
Τι είναι το Δίκαιο Εμπόριο;, itrofi.gr, διαθέσιμο εδώ
FairTradeHellas: Υπάρχει Δίκαιο Εμπόριο;, e-charity.gr, διαθέσιμο εδώ
