Της Εύας Ταταράκη,
Ανά τους αιώνες, η επιστήμη και η μελέτη των διεθνών σχέσεων συντελείται από θεωρίες και σχολές βάσει του εκάστοτε διεθνούς συστήματος και συμπεριφοράς των κρατών σε αυτό. Η κυρίαρχη προσέγγιση στις διεθνείς σχέσεις αποτελεί η ρεαλιστική σχολή σκέψης και πυρήνας αυτής της προσέγγισης δεν είναι άλλος πέραν του Θουκυδίδη. Στο παρόν άρθρο λοιπόν, θα δοθεί μια σύντομη ανάλυση και αποκωδικοποίηση της θουκυδίδειας σκέψης του πολιτικού ρεαλισμού στο σύγχρονο διεθνές περιβάλλον. Η αποκωδικοποίηση δηλαδή των εννοιών που αποδόθηκαν από την έκβαση του πελοποννησιακού πολέμου είναι έννοιες-κλειδί που εφαρμόζονται και σήμερα.
Για να είμαστε βέβαια πιο σαφείς, θα ξεκινήσουμε από την αιτία έναρξης του πελοποννησιακού πολέμου, όπου ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι: «τὴν μὲν γὰρ ἀληθεστάτην πρόφασιν, ἀφανεστάτην δὲ λόγῳ, τοὺς Ἀθηναίους ἡγοῦμαι μεγάλους γιγνομένους καὶ φόβον παρέχοντας τοῖς Λακεδαιμονίοις ἀναγκάσαι ἐς τὸ πολεμεῖν» (*Θουκυδίδου Ιστορίαια 1.23.6). Αποκωδικοποιώντας αυτή τη φράση, αρκετοί ακαδημαϊκοί και μελετητές των διεθνών σχέσεων αποδίδουν την «ανάπτυξη» ως την αύξηση ισχύος. Για τους ρεαλιστές η ισχύς λειτουργεί καταλυτικά σε συνθήκες ανταγωνισμού, καθώς με αυτόν τον τρόπο επιβιώνουν στο διεθνές ανταγωνιστικό σύστημα. Εν συνεχεία, η λέξη «φόβος» κρύβει μια ψυχολογική διάσταση. Το αίσθημα του φόβου σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, λειτούργησε παράλληλα ως αίσθημα ανασφάλειας για τους Λακεδαιμόνιους. Έτσι, η ανασφάλεια μας επιβεβαιώνει την ανάγκη της επιβίωσης στο ανταγωνιστικό σύστημα όπου το κράτος-δρών πρέπει να εξασφαλίσει την αυτοπροστασία του (*αρχή της αυτοβοήθειας-self help) και τη διατήρηση της θέσης του στο διεθνές σύστημα.
Η θουκυδίδεια ερμηνεία παραμένει αέναη στο χώρο και τον χρόνο του πολιτικού ρεαλισμού. Οι παρακάτω πυλώνες αποτελούν την «βίβλο» των ρεαλιστών όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο καθηγητής στρατηγικής Πλατιάς Αθανάσιος στο βιβλίο του «διεθνείς σχέσεις και στρατηγική στον Θουκυδίδη». Αναλυτικότερα, α) η στρατηγική συμπεριφορά, β) η επιβίωση σε ένα ανταγωνιστικό σύστημα, γ) ο ρόλος της ηθικής και του δικαίου και δ) η αύξηση ισχύος, βάσει της δομής και του χαρακτήρα του διεθνούς συστήματος μεταβάλλει και τη συμπεριφορά των κρατών μεταξύ τους. Ο συσχετισμός-ισορροπία δυνάμεων (balance of power) στο διεθνές σύστημα κατά την ρεαλιστική σκέψη δημιουργεί και τα ανάλογα συγκρουόμενα συμφέροντα, ενώ η διατήρηση της ειρήνης επιτυγχάνεται μέσω αυτής της ισορροπίας. Πώς όμως όλα αυτά που αναφέρουμε είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την τρέχουσα διεθνή συγκυρία; 
Το σύγχρονο διεθνές σύστημα είναι αναμφίβολα πολυπολικό. Για αυτό τα κράτη, ως οι κύριοι δρώντες πρέπει να διατηρήσουν μια υψηλή θέση στο σύστημα, αφού κατά τον Θουκυδίδη ο αγώνας αύξησης ισχύος αποτελεί «φύσιν ανθρώπινη». Επομένως, ο αγώνας για διατήρηση και αύξηση της ισχύος λειτουργεί ως μέσο επιβίωσης του δρώντος και η ανάγκη για επιβίωση με τη σειρά της δημιουργεί ανασφάλεια και φόβο. Τα κράτη δηλαδή από φόβο, εμποδίζουν την αναβάθμιση των αντιπάλων τους στη διεθνή κατανομή ισχύος (*βλ. Αθανάσιος Πλατιάς) περιορίζοντας την επιρροή αυτών σε ζωτικής σημασίας συμφέροντα. Σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, η διατήρηση της θέσης ισχύος θα φέρει στην επιφάνεια τον πιο ικανό παίκτη, οποίος θα ισορροπήσει το τοπίο με τις αντίστοιχες διακρατικές στρατηγικές. Σήμερα, η ισχύς θα λέγαμε ότι δεν συντελείται μόνο από στρατιωτικά μέσα. Η τεχνολογία, η οικονομία και η ενέργεια και δη, η πυρηνική ενέργεια, είναι αρκετή για να εξασφαλίσει μια θέση ισχύος στη τρέχουσα διεθνή συγκυρία. Το παρατηρούμε άλλωστε, όσο αφορά την αύξηση ισχύος της Κίνας σε οικονομικό-εμπορικό και ναυτικό επίπεδο γύρω από περιοχές υψίστης γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής σημασίας, όπου οι ΗΠΑ γνωρίζοντας τη δύναμη του αντιπάλου και προσπαθούν με κάθε μέσο να την ελαχιστοποιήσουν στη διεθνή κατανομή ισχύος. Έτσι, ερχόμαστε ξανά στην αφετηρία της επιβίωσης, η οποία πραγματοποιείται δια της στρατηγικής αλληλεπίδρασης των κρατών
Τέλος, κατά τον Θουκυδίδη, «ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί όσο του επιβάλλει η αδυναμία του». Απόδειξη αυτού, αποτελεί η τρέχουσα διεθνή συγκυρία, καθώς τα λιγότερα ικανά κράτη είναι υπεύθυνα των ζημιών της ανικανότητάς τους. Σε ένα άναρχο και πολυπολικό σύστημα, η διατήρηση σχετικής θέσης (relative power position) στην κατανομή ισχύος αποτελεί το σημαντικότερο εργαλείο για την επιβίωση του κράτους στο διεθνές ανταγωνιστικό σύστημα. Για τους ρεαλιστές, η μεγιστοποίηση ασφάλειας και κρατικού συμφέροντος επιτρέπει τη θέση τους στη διεθνή πολιτική σκακιέρα. Έχοντας υπόψη την ραγδαία αύξηση των ασύμμετρων απειλών σήμερα, η ασφάλεια παίζει καθοριστικό ρόλο στην επιβίωση του κράτους-δρων. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι ο πολιτικός ρεαλισμός υπήρξε το όπλο σπουδαίων προσωπικοτήτων όπως ο Μπίσμαρκ, Ντε Γκωλ, Ρούσβελτ, Κίσινγκερ κ.α., ενώ η στρατηγική σκέψη του Θουκυδίδη αποτελεί υποχρεωτική μελέτη στις στρατιωτικές και διπλωματικές ακαδημίες των ΗΠΑ.
