Της Αρετής Δανδάκη,
Η σχέση της πολιτικής με την επικοινωνία αποτελεί ένα κλασικό, αλλά πάντα επίκαιρο ζήτημα στην εκάστοτε κοινωνία, αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο οι δύο αυτές έννοιες διαπλέκονται, συναλλάσσονται και εξελίσσονται. Θα μπορούσε να πει κανείς πως η επικοινωνία «συντηρεί» την πολιτική και η πολιτική τροφοδοτεί την επικοινωνία. Αυτό το πλέγμα και η σχέση μεταξύ τους δημιουργεί ένα καθόλα σημαντικό ερευνητικό ενδιαφέρον των μελετητών, σχετικά με το ποιος ελέγχει και επηρεάζει τα μέσα μαζικής επικοινωνίας.
Είναι γεγονός, πως στις σύγχρονες δημοκρατίες του 21ου αιώνα, η έκρηξη της χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων και των social media έχει μεταβάλει την έννοια της πολιτικής επικοινωνίας. Φυσικά, ανάλογα με τη χώρα και την γεωγραφική της τοποθεσία, διαφέρει και η δομή των ΜΜΕ. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ και την Αγγλία, ο πολιτικός κόσμος και ο κόσμος των μέσων ενημέρωσης παραμένουν σε δύο διακριτές σφαίρες. Κατά κύριο λόγο, η δουλειά του δημοσιογράφου είναι να συλλέγει τις ειδήσεις ως έχουν, χωρίς να επηρεάζεται από την ιδεολογία του ή την προσωπική του άποψη. Από την άλλη πλευρά, στη Βόρεια Ευρώπη, τα πράγματα φαίνεται πως είναι διαφορετικά. Τα μέσα ενημέρωσης κατέχουν έναν διακριτό ρόλο στην κοινωνία, που διαμορφώνεται κατά τα άλλα από ένα παρεμβατικό κράτος, δείχνουν ευαισθησία για το κοινωνικό συμφέρον, ενδιαφέρονται για την πολιτική σταθερότητα, ενώ προάγουν την πολυφωνία. Στο σύστημα αυτό εντάσσονται, πέρα από τις Σκανδιναβικές, χώρες, όπως η Γερμανία και το Βέλγιο. Σαφώς στο εσωτερικό της εκάστοτε χώρας υπάρχουν εξαιρέσεις, ενώ αξίζει να σημειωθεί πως οι σύγχρονες τάσεις του επαγγέλματος της δημοσιογραφίας κινούνται κατά βάση προς το μοντέλο των ΗΠΑ.
Μια αντίθετη δομή των παραπάνω συστημάτων συναντάμε στη Νότια Ευρώπη και τις μεσογειακές χώρες, όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία. Επηρεασμένες από το απολυταρχικό παρελθόν, ακόμα και μετά τις δημοκρατικές μεταβάσεις τους, τα κυβερνώντα κόμματα συνεχίζουν να ασκούν πολιτική επιρροή στα ΜΜΕ. Μέρος των δημοσιογράφων επικεντρώνονται στο σχολιασμό της είδησης, με γνώμονα τις ιδεολογικές παρωπίδες, παρά με γνώμονα την ειδησεογραφία και την πληροφόρηση των πολιτών.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Ελλάδα. Σύμφωνα με τον δείκτη των «Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα», η χώρα μας παραμένει στην 24η θέση ανάμεσα στα 27 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η χώρα μας προηγείται μονάχα της Μάλτας, της Ουγγαρίας και της Πολωνίας. Πράγματι στην Ελλάδα, ο πλουραλισμός στον τομέα της ενημέρωσης παραμένει ισχνός, έως ανύπαρκτος. Ο απλός πολίτης δυσκολεύεται να διακρίνει την είδηση από την προπαγάνδα ή τα fake news, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι το χάσμα γενεών είναι υπαρκτό και στον τομέα της ενημέρωσης. Για παράδειγμα, οι μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες ενημερώνονται κατά βάση από την τηλεόραση, χωρίς να καταφέρνουν να διασταυρώσουν την είδηση. Στον αντίποδα, η νεολαία έχοντας πρόσβαση στο διαδίκτυο, αποκτά παράλληλα πρόσβαση στον πλουραλισμό και την πολυφωνία. Το χάσμα αυτό αποτυπώνεται και στην εκλογική συμπεριφορά. Στις τελευταίες εκλογές του 2019, οι νέοι στήριξαν κατά βάση προοδευτικά κόμματα, ενώ οι μεγαλύτεροι συντηρητικά.
Γίνεται, επομένως, αντιληπτό πως οι σχέσεις πολιτικής και επικοινωνίας συχνά διαπλέκονται και εξελίσσονται παράλληλα, ενώ άλλοτε αποτελούν δύο σφαίρες διακριτές, δύο παράλληλους κόσμους, στον οποίο ο κάθε επαγγελματίας εστιάζει στον πολιτικό ή ειδησεογραφικό στόχο αντίστοιχα. Το φλέγον ζήτημα είναι να βρεθεί μια λύση προς όφελος των πολιτών, ώστε να σταματήσουν να αποτελούν προϊόντα χειραγώγησης, μακριά από δυνάμεις λαϊκισμού και προπαγάνδας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Hague, R., Harrop, M., (2011). Συγκριτική πολιτική και διακυβέρνηση. Εκδόσεις Κριτική
- Lawspot. (2020). Ανάμεσα στις τελευταίες χώρες της ΕΕ σε ό,τι αφορά την ελευθερία του Τύπου η Ελλάδα. Διαθέσιμο εδώ
