Του Μιχάλη Σταματόπουλου,
Το 490 π.Χ., ο περσικός στρατός γνώρισε ολέθρια ήττα στο Μαραθώνα από τις οπλιτικές φάλαγγες των Αθηναίων και Πλαταιών. Η κοσμοκρατορία του βασιλιά Δαρείου ταπεινώθηκε ανεπανόρθωτα. Έτσι, ξεκίνησε εκ νέου τις πολεμικές προετοιμασίες εναντίον των Ελλήνων και για μια τετραετία έγινε μια πρωτοφανής συγκέντρωση στρατού και πλοίων. Ξαφνικά, φρένο σε αυτό το εγχείρημα έβαλε η αποστασία της Αιγύπτου, που καθυστέρησε τις διαδικασίες. Παράλληλα, ο Δαρείος αρρωσταίνει βαριά και πεθαίνει το φθινόπωρο του 486 π.Χ.
Στο προσκήνιο σαν διάδοχος του θρόνου έρχεται ο Ξέρξης ο Α΄, ένας άνδρας με φιλοδοξίες και σκοπό να συνεχίσει τα σχέδια του πατέρα του. Βέβαια, σημαντικό ρόλο στην απόφαση του να εκστρατεύσει κατά της Ελλάδας είχαν ο ξάδερφος του Μαρδόνιος, που του τόνισε πως οι Έλληνες έπρεπε να καμφθούν άμεσα, αλλά και τα οφέλη που θα είχε η Αυτοκρατορία, όπως ανοιχτό δίαυλο στη Μεσόγειο αλλά και τα εδάφη της εύφορης Ευρωπαϊκής Ηπείρου.
Σε όλη αυτήν την υπόθεση συμμετείχαν και Έλληνες, όπως η οικογένεια των Αλευάδων, που είχε τον τίτλο του Ταγού, δηλαδή του ηγετικού ρόλου στο κοινό των Θεσσαλών, και ενώ η εξουσία τους άρχισε να καταρρέει, ήλπιζαν πως ο Ξέρξης θα εδραιώσει την θέση σε περίπτωση κυριαρχίας. Τα ίδια όνειρα έτρεφαν και μέλη της οικογένειας των Πεισιστρατιδών, οι οποίοι ήθελαν να επανέλθουν στην εξουσία μέσω των Περσών, κάτι το οποίο επιχειρήθηκε το 490 π.Χ., όπου ο Ιππίας, γιος του Πεισίστρατου ήρθε στο Μαραθώνα μαζί με τους Πέρσες. Ο επίσης εξόριστος βασιλιάς της Σπάρτης, Δημάρατος ήταν και αυτός υποκινητής της εκστρατείας ενάντια στους Έλληνες, καθώς ήταν και αυτός που έπεισε τον Δαρείο να θέσει σαν διάδοχο του τον Ξέρξη.
Παράλληλα με την τετραετή εκστρατεία του στην Αίγυπτο, ο Ξέρξης ξανάρχισε να ασχολείται ενεργά με την κατάκτηση της Ελλάδας. Αρχικά, συγκαλεί συμβούλιο με όλα τα οικογενειακά μέλη και τους αξιωματούχους της αυτοκρατορίας και συμφωνούν από κοινού όλοι για την έναρξη. Αμφιβολίες έθεσε μόνο ο γηραιός θείος του Αρτάβανος, που του υπενθύμισε τι έγινε με τους Έλληνες την προηγούμενη φορά και πως θα ήταν καλύτερα να μην οδηγηθεί πάλι σε πόλεμο, καθώς μια μακροχρόνια διαμονή του στην Ελλάδα θα δημιουργούσε προβλήματα στην εσωτερική διακυβέρνηση.
Στην συνέχεια, το 483 π.Χ., αποστέλλει στην Μακεδονία τον μηχανικό και ευγενή Βούβαρη για να δημιουργήσει μια διώρυγα στην Χερσόνησο του Άθω, αλλά και μια γέφυρα στον ποταμό Στρυμόνα, με σκοπό την ταχύτερη και ευκολότερη μετακίνηση του τεράστιου στρατεύματος, διότι το βασίλειο της Μακεδονίας βρισκόταν σε καθεστώς υποτέλειας. Σε όλο το μήκος της αυτοκρατορίας, συγκεντρώνονταν στρατιώτες και εφόδια για αυτό το μεγαλεπήβολο σχέδιο. Ως τόπος συγκέντρωσης των στρατευμάτων ορίστηκε η πόλη των Σάρδεων και πρωτεύουσα του παλαιού Βασιλείου της Λυδίας. Έπειτα, ο Ξέρξης εξαπέλυσε διπλωμάτες σε όλη την ελληνική επικράτεια για να διαδώσουν την έλευση του αλλά και να απαιτήσουν την υποταγή όσων των επιθυμούσαν, με μόνη εξαίρεση την Αθήνα και τη Σπάρτη, από τις οποίες οι Πέρσες διπλωμάτες είχαν ζητήσει «γη και ύδωρ» στο παρελθόν και απλά κατέληξαν σε ένα πηγάδι και βάραθρο αντίστοιχα. Υποταγή στον Ξέρξη δήλωσαν οι Θεσσαλοί, οι Λοκροί και οι Μαλιείς που κατοικούσαν στον ευβοϊκό κόλπο. Η Θήβα επίσης δήλωσε υποταγή, αλλά οι πόλεις των Πλαταιών και των Θεσπιών δεν δέχτηκαν να παραδώσουν «γη και ύδωρ».
Την ώρα που οι Πέρσες πρέσβεις βρίσκονταν στην Ελλάδα, παράλληλα, ξεκίνησε η κατασκευή της γέφυρας στον Ελλήσποντο. Οι Φοίνικες και Αιγύπτιοι μηχανικοί που ανέλαβαν το έργο δημιούργησαν δύο πλωτές γέφυρες με προορισμό την Άβυδο με βάση πλοία δεμένα με σχοινιά, που ένωναν την ευρωπαϊκή με την ασιατική ακτή. Μετά από μια δυνατή καταιγίδα, οι γέφυρες κατέρρευσαν. Ο Ξέρξης τότε διέταξε να τιμωρήσουν την θάλασσα με μαστίγωση και να την καταραστούν. Οι στρατιώτες επιπλέον, έριξαν αλυσίδες στον πυθμένα για να την καθυποτάξουν. Η τύχη των μηχανικών ήταν πολύ απλά να αποκεφαλιστούν για παραδειγματισμό. Οι γέφυρες κατασκευάστηκαν εξ αρχής και αυτή την φορά τα πλοία ήταν σαν βάση δεμένα με μεγάλες άγκυρες, ενώ οι μηχανικοί εκμεταλλεύτηκαν τα ρεύματα της θαλάσσης, ώστε τα σχοινιά να είναι πάντα τεντωμένα και οι γέφυρες σταθερές.
Η μετάβαση ολόκληρου του στρατεύματος χρειάστηκε επτά ημέρες σύμφωνα με τον Ηρόδοτο. Αρχικά πέρασαν τα μεταγωγικά ζώα και οι αχθοφόροι, έπειτα ολόκληρο το στράτευμα με τον Πέρση Βασιλιά να ακολουθεί με την προσωπική του συνοδεία. Μετά το πέρας της ασφαλούς πορείας, ο Ξέρξης προσέφερε σπονδή στην θάλασσα με χρυσά αντικείμενα.
Στον Δορίσκο του Έβρου, ο Ξέρξης αποφάσισε να απαριθμήσει τους στρατιώτες του. Για την αρίθμηση των στρατιωτικών δημιουργήθηκαν κύκλοι ανά 10.000 άνδρες από όλα τα έθνη της αυτοκρατορίας. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Ηροδότου, αριθμούνταν σε 1.700.000 (ἑβδομήκοντα καὶ ἑκατὸν μυριάδες) στρατιώτες μόνο οι χερσαίες δυνάμεις (πάντως οι άλλοι ιστορικοί, τόσο σύγχρονοι όσο και αρχαίοι θεωρούν υπερβολικό αυτό το νούμερο και υπολογίζουν τις δυνάμεις των Περσών μεταξύ 300.000 και 800.000). Οι στρατιώτες που απάρτιζαν αυτή την γιγάντια στρατιά αποτελούνταν από σαράντα διαφορετικά έθνη όπως Πέρσες, Φρύγες, Βακτρίοι, Ινδοί, Σόγδοι, Πάρθοι, Κάσπιοι, Αιθίοπες, Μύκοι κ.α. Γενικός διοικητής του πεζικού ήταν ο Μαρδόνιος και του Ιππικού οι αδελφοί Αρμαμίθρας και Τίθαιος. Ο Υδάρνης ήταν διοικητής του επίλεκτου σώματος των «Αθανάτων». Τα πλοία σε αριθμό άγγιξαν τα 1.700 (ή 600 με 800, πάλι σύμφωνα με άλλους ιστορικούς). Προτού ξεκινήσουν, ο Ξέρξης ρώτησε τον Δημάρατο, αν οι Έλληνες ήταν όντως έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τον τεράστιο στρατό του. Ο Δημάρατος αποκρίθηκε, ότι μόνο οι Λακεδαιμόνιοι θα πολεμήσουν λυσσαλέα και μέχρι θανάτου, όπως ορίζουν οι σπαρτιατικές αρχές.
Οι Έλληνες μπροστά στον κοινό εχθρό που έρχεται αποφασίζουν να δράσουν. Το 481 π.Χ., στον ιερό ναό του Ποσειδώνα στην Κόρινθο, για πρώτη φορά οι πόλεις-κράτη τερμάτισαν τις πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ τους, αποφασίστηκε ομόφωνα ότι όλα τα μέλη της συμμαχίας ήταν ομότιμα, παρά τον πληθυσμό και την δύναμη που κατέχουν. Έτσι, δημιουργήθηκε συμμαχία μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης παράλληλα με την στήριξη των Πλαταιών και των Θεσπιέων. Την επόμενη χρονιά το 480, οι πόλεις-κράτη που συμμετείχαν ήταν περισσότερες. Οι κάποτε εχθροί ήταν πλέον όλοι Έλληνες και θα αγωνίζονταν ανιδιοτελώς, αποφασισμένοι να πέσουν «υπέρ βωμών και εστιών».
Ο Ξέρξης αντί να φοβίσει και να καθυποτάξει του Έλληνες, με τα υπεράριθμα στρατεύματα του στην πραγματικότητα τους ένωσε και αυτοί έδωσαν την απάντηση τους στα πεδία των μαχών στις Θερμοπύλες, στο Αρτεμίσιο, την Σαλαμίνα, τις Πλαταιές και την Μυκάλη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ηρόδοτος, Ιστορίαι, Τόμος Η΄, ΠΟΛΥΜΝΙΑ, Εκδόσεις Γκοβόστη, Αθήνα 1993
- Συλλογικό έργο, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Β΄, Αρχαϊκός Ελληνισμός, Εκδοτική Αθηνών 1971
- Claude Mosse, Annie Schnapp-Gourbeillon, Επίτομη Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας (2000-31 π.Χ.), Μετάφραση: Λυδία Στεφάνου, Εκδόσεις Δ.Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 2015
