Της Κωνσταντίνας Κασούμη,
H οικογένεια αποτελεί τον πιο σημαντικό κοινωνικό θεσμό παγκοσμίως. Στο πλαίσιό της οι άνθρωποι αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους, αποκτούν μια πρώτη επαφή με τον κόσμο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί το πρώτο σκαλοπάτι κοινωνικοποίησης, μιας και το παιδί έρχεται σε επαφή με άλλους ανθρώπους (συγγενείς), υπακούει στις εντολές των γονέων του και νουθετείται σχετικά με τη συμπεριφορά που πρέπει να έχει τόσο στον οικογενειακό βίο, όσο στην κοινωνία εν γένει. Μάλιστα, το ίδιο το Σύνταγμα υπό το άρθρο 21.1, αναγνωρίζει την οικογένεια ως θεσμό-θεμέλιο συντήρησης και προαγωγής του έθνους, τελεί υπό την προστασία του Κράτους. Στο δίκαιό μας γίνεται διάκριση μεταξύ νόμιμης και φυσικής οικογένειας. Η πρώτη είναι εκείνη η οποία έχει δημιουργηθεί στο πλαίσιο της έγγαμης συμβίωσης και η δεύτερη είναι η εκτός γάμου, αλλά ο άνδρας και η γυναίκα ζουν σαν να είναι παντρεμένοι (συγκατοίκηση του ζευγαριού, σταθερότητα της εγκατάστασης και εξωτερική εμφάνιση γάμου).
Η «ολοκλήρωση» του έγγαμου βίου συντελείται από τη στιγμή που στον κόσμο έρθουν τα τέκνα των γονέων. Η ανατροφή τους σαφώς δεν είναι εύκολη διαδικασία, γι΄αυτό και ρυθμίζεται κατά τρόπο διεξοδικό από το δίκαιό μας στα άρθρα 1505-1541 του Αστικού Κώδικα (Σχέσεις γονέων και τέκνων). Εμείς θα εστιάσουμε περισσότερο στην άσκηση της γονικής μέριμνας.
Κατά το άρθρο 1510 του Αστικού Κώδικα, η γονική μέριμνα αποτελεί δικαίωμα και υποχρέωση των γονέων, την ασκούν από κοινού και αφορά την επιμέλεια, τη διοίκηση της περιουσίας και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία ή δίκη που αφορά το ίδιο ή την περιουσία του. Από την σύναψη του γάμου και την γέννηση του τέκνου και οι δύο γονείς είναι φορείς του δικαιώματος της γονικής μέριμνας, η άσκησή της όμως μπορεί να ανήκει είτε και στους δύο, είτε να έχει οριστεί από το δικαστήριο να γίνει αποκλειστικά από τον έναν γονέα ή και από τρίτο πρόσωπο (επίτροπος ανηλίκου).
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκάλεσε τους τελευταίους μήνες το ζήτημα της επιμέλειας του τέκνου, η οποία αποτελεί έκφανση της ασκήσεως της γονικής μέριμνας. Σύμφωνα με το αρ. 1518 ΑΚ, η επιμέλεια του προσώπου του τέκνου περιλαμβάνει ιδίως την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση, την εκπαίδευση και τον προσδιορισμό του τόπου διαμονής του τέκνου.
Όπως αναφέραμε πιο πάνω, το δικαστήριο δύναται να διατάξει την άσκηση της γονικής μέριμνας σε έναν από τους δύο γονείς, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου (αρ.1513 ΑΚ), άρα και τη ρύθμιση των θεμάτων της επιμέλειας. Αυτήν ακριβώς τη ρύθμιση ήρθε και διόρθωσε ο νομοθέτης με το άρθρο 139 του Νόμου 4714/2020. Σαφέστερα, με τον νόμο αυτόν εισήγαγε το άρ.1519 ΑΚ, το οποίο κάνει λόγο για συνεπιμέλεια των τέκνων από τους γονείς. Οι γονείς δηλαδή οφείλουν για ορισμένα θέματα να αποφασίζουν από κοινού, ασχέτως αν η άσκηση της επιμέλειας ορίστηκε από το δικαστήριο να γίνειται μόνο από τον έναν. Οφείλουν να αποφασίζουν από κοινού για τα εξής:
- Μεταβολή του τόπου διαμονής του τέκνου, που επιδρά ουσιωδώς στο δικαίωμα επικοινωνίας του γονέα με τον οποίο δεν διαμένει το τέκνο, απαιτεί προηγούμενη συμφωνία των γονέων ή προηγούμενη οριστική δικαστική απόφαση μετά από αίτημα οποιουδήποτε από τους γονείς. Το δικαστήριο μπορεί να διατάξει κάθε πρόσφορο μέσο.
- Το είδος της εκπαίδευσης που θα λάβει το τέκνο.
- Αποφάσεις για την ονοματοδοσία και τον καθορισμό του Θρησκεύματος του τέκνου για τις οποίες απαιτείται κοινή απόφαση των γονέων, επειδή κατά τη νομολογία ανήκουν στον πυρήνα της γονικής μέριμνας.
Η ως άνω τροπολογία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια αξιόλογη προσπάθεια εκσυγχρονισμού του οικογενειακού δικαίου. Τα ζητήματα της εκπαίδευσης, του τόπου διαμονής, της θρησκείας, της ονοματοδοσίας είναι ιδιαιτέρως σημαντικά για την πρόοδο του τέκνου σε όλη την πορεία της ζωής του. Εξ αυτού του λόγου, είναι απαραίτητη η συναπόφαση των γονέων και όχι να αποφασίζει μόνο ο έχων τη γονική μέριμνα. Επίσης, κατά 90% τα προηγούμενα χρόνια, σε περίπτωση λύσης με διαζύγιο ή ακύρωσης του γάμου, την επιμέλεια του παιδιού αναλάμβανε η μητέρα λόγω του εκ φύσεως ψυχικού συνδέσμου με αυτό. Ωστόσο, η τακτική αυτή τείνει να εξαφανισθεί πλέον, καθώς το δικαστήριο κρίνει ad hoc κάθε περίπτωση και διατάζει να αναλάβει την επιμέλεια ο γονέας, με τον οποίο το τέκνο έχει έννομο συμφέρον να μείνει.
Πηγές
- https://www.lawspot.gr/nomika-nea/dikastirio-ee-dikastirio-poy-ehei-epilifthei-toy-zitimatos-tis-gonikis-merimnas-einaipot.gr
- Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Εγχειρίδιο Οικογενειακού Δικαίου
