Του Ανδρέα-Άγγελου Σκόνδρα,
Η Κολομβία αποτελεί ένα κυρίαρχο κράτος της Νοτίου Αμερικής και έχει ένα από τα χειρότερα ιστορικά παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σύμφωνα με διεθνείς εκθέσεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Η διακίνηση τεραστίων ποσοτήτων ναρκωτικών ουσιών, η διαφθορά, οι παραστρατιωτικές οργανώσεις και ο πολιτικός διαξιφισμός μονοπωλούν εδώ και δεκαετίες το ενδιαφέρον για τη χώρα. Οι αιματοχυσίες και η πολιτική αστάθεια υπογραμμίζουν την ανάγκη για μια γενικότερη αναθεώρηση των δομών της.
Η κύρια πηγή συγκρούσεων στην Κολομβία προέρχεται από τις αντιπαλότητες μεταξύ πολιτικών παρατάξεων που μάχονται για την υπεράσπιση των ιδίων συμφερόντων τους. Η 52ετής ένοπλη σύγκρουση μεταξύ των Επαναστατικών Ενόπλων Δυνάμεων της Κολομβίας (Revolutionary Armed Forces of Colombia ή αλλιώς FARC) και της Κυβέρνησης έληξε επίσημα με ειρηνευτική συμφωνία το 2016, αφού όμως άφησε περίπου 260.000 νεκρούς και εκατομμύρια εκτοπισμένους. Ο τέως Πρόεδρος Juan Manuel Santos και ο ηγέτης των FARC, Rodrigo Londoño Echeverri, υπέγραψαν στην Αβάνα την ειρηνευτική συμφωνία, παρουσία του τότε Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Ban Ki-moon. Πράγματι, αυτό ήταν ένα θετικό βήμα για την εξυγίανση των δομών της χώρας, αλλά καθώς φαίνεται ήταν απλά μια βραχυπρόθεσμη διάθεση πολιτικής συναίνεσης. Στις 15 Αυγούστου του 2017 περίπου 10.000 μέλη των FARC παρέδωσαν τα όπλα τους στην προσπάθεια αυτή για εξεύρεση της πολιτικής ισορροπίας. Ωστόσο, πολλοί είτε δεν παρέδωσαν τα όπλα τους είτε αφού τα παρέδωσαν ξαναπροσχώρησαν στον ένοπλο αγώνα, γεγονός που δεν επιβεβαιώνει σαφώς τις ελπίδες για αμοιβαία ειρήνη και ασφάλεια.
Εν έτει 2020 η Κολομβία συνεχίζει να δοκιμάζεται από τέτοια περιστατικά ωμής βίας, με πολλές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και ακτιβιστές να δηλώνουν καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οι εκθέσεις του ΟΗΕ να τοποθετούν τη χώρα σε όλο και χαμηλότερες κατατάξεις. Ο Μαρξιστικός Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός (ELN) με μικρό βέβαια δυναμικό μαχητών συνεχίζει να αντιτίθεται στην προεδρία Duque, η οποία δηλώνει πως δεν πρόκειται να έρθει σε διαπραγματεύσεις με αντάρτες, εάν πρώτα εκείνοι δεν προβούν σε απελευθέρωση ομήρων και περιοχών. Είναι γνωστό πως ο Πρόεδρος Iván Duque δεν επιθυμεί καμία συζήτηση με τους αντάρτες, ενώ και προεκλογικά είχε ταχθεί υπέρ αυστηρότερων ποινών κατά των FARC, ώστε να κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών, οι οποίοι θεωρούσαν ότι ο Santos είχε φανεί ιδιαίτερα διαλλακτικός μαζί τους.
Η ηγεσία της Κολομβίας οφείλει να αντιμετωπίσει άμεσα τα προβλήματα των δομών ασφαλείας της χώρας. Ο Πρόεδρος Duque εμμένει πεισματικά σε μία πολιτική ολοένα αυξανόμενου στρατιωτικού σχεδιασμού γεγονός που δίνει μεγαλύτερη ελευθερία στις ένοπλες δυνάμεις, με αποτέλεσμα πολλές φορές να δρουν εξωθεσμικά. Ένα παράδοξο της Κολομβίας είναι πως ο στρατός δεν ελέγχεται από το Υπουργείο Εσωτερικών, αλλά αντίθετα υπάγεται στο Υπουργείο Άμυνας. Όταν οι ένοπλες δυνάμεις αρχίζουν να ταυτίζονται με αυτές της αστυνομίας, τότε ανακύπτει το ζήτημα του κατά πόσο η επιβολή νόμιμης βίας στους πολίτες είναι κλιμακούμενη και δεν εμφανίζονται περιστατικά όπου η αστυνομία υπερβαίνει τα θεσμοθετημένα όρια. Η Κολομβία φαίνεται πως έχει χάσει αυτό το στοίχημα, καθώς υπάρχουν πολλές καταγγελίες πως ο στρατός επεμβαίνει χωρίς σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, κυρίως σε αγροτικές περιοχές της χώρας. Ανώτερα στελέχη των ενόπλων δυνάμεων της χώρας έχουν συχνά κατηγορηθεί για σκάνδαλα, ενώ ταυτόχρονα ο στρατός εξακολουθεί να ερευνάται για σειρά παράνομων δολοφονιών στα μέσα της δεκαετίας του 2000, γνωστές ως «ψευδώς θετικά» (falsos positivos). Συνεπώς, η στρατικοποίηση της αστυνομίας δε θα οδηγήσει στον περιορισμό των περιστατικών βίας.
Καταληκτικά, η δημοκρατία πρέπει να θεμελιωθεί στην Κολομβία και τα ανθρώπινα δικαιώματα να αρχίσουν να θεωρούνται πυρήνας των πολιτικών αποφάσεων και όχι μια παράπλευρη απώλεια. Μόνον τότε θα μπορέσει να επικρατήσει ειρήνη σε ένα κράτος, στο οποίο η πόλωση μεταξύ των πολιτών είναι παραπάνω από διακριτή.
