Της Νεφέλης Θεοφανοπούλου,
Η ιστορία του Αφγανιστάν χαρακτηρίζεται από έντονες πολιτικές αλλαγές. Τις τελευταίες δεκαετίες υπήρξε κάτω από την επιρροή σοβιετικών κομμουνιστικών συμμάχων, διεθνών ομάδων υπό την κατεύθυνση Ηνωμένων Πολιτειών και τελευταία αντιμετωπίζει την επιρροή διάφορων στρατιωτικών ομάδων μεταξύ των οποίων, οι Ισλαμιστές Taliban. Η θέση της γυναίκας στο πολιτικό τοπίο έχει περάσει από διάφορα στάδια κάτω από τις ποικίλες πολιτικές ομάδες, και ενίοτε έχει βελτιωθεί και πιο συχνά χειροτερεύσει.
Ο 20ος αιώνας στη χώρα ήταν πραγματικά προοδευτικός για τις γυναίκες που κατάφεραν να αποκτήσουν το δικαίωμα ψήφου το 1919, την ίδια εποχή που αυτό έγινε δυνατό και για τις γυναίκες στις Η.Π.Α. και τη Μεγάλη Βρετανία. Το 1950 ο διαχωρισμός με βάση το φύλο απαγορεύτηκε, και μέχρι το 1960 με νέους νόμους εντάχθηκε στην κοινωνική ζωή της χώρας η ισότητα σε πολλούς τομείς, κάτι που συμπεριελάμβανε τη συμμετοχή στην πολιτική σκηνή. Με μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο για τη χώρα στα μέσα του προηγούμενου αιώνα φαίνονται ξεκάθαρα οι πολιτισμικές αντιθέσεις του χθες και του σήμερα, με χαρακτηριστικές εικόνες των γυναικών να φορούν μίνι φούστες, κάτι που προκαλεί έντονη έκπληξη σε αντίθεση με την εικόνα που έχει περάσει στο μυαλό των περισσότερων σήμερα, με γυναίκες να φορούν μπούρκα. Κατά τη διάρκεια πραξικοπημάτων και καταλήψεων από τους Σοβιετικούς το 1970 και στη συνέχεια την εμφύλια σύρραξη μεταξύ των Mujahideen και του κράτους το 1980 και 1990, και την εμφάνιση των Taliban, η θέση της γυναίκας στην κοινωνία έχει χάσει τα κεκτημένα του παρελθόντος και βασικά δικαιώματα.
Υπό τους Taliban και τους νόμους της Sharia, οι γυναίκες και τα κορίτσια δεν μπορούν να μορφώνονται, να εργάζονται, να μετακινούνται μόνες τους, να δέχονται ιατρική περίθαλψη από άντρες, να εκφράζουν τη γνώμη τους και να συμμετέχουν στα πολιτικά δρώμενα. Σε περιπτώσεις ανυπακοής λιθοβολούνται, βιάζονται και τελικά δολοφονούνται. Με την επέμβαση στο Αφγανιστάν το 2001, οι Taliban εκτοπίστηκαν από την εξουσία (αν και συνεχίζουν να ελέγχουν κάποιες περιοχές) και με διάφορες διεθνείς παρεμβάσεις έγιναν προσπάθειες στη χώρα, προκειμένου να πάρουν οι γυναίκες πίσω μερικά από τα βασικά δικαιώματα που στερήθηκαν. Στις προσπάθειες αυτές δεν λείπουν, όμως, και οι αντιδράσεις συντηρητικών ισλαμιστών από το οικογενειακό περιβάλλον τους και τα αντίποινα. Συγκεκριμένα, η Zarifa Ghafari, μια από τις πρώτες γυναίκες Δημάρχους της χώρας που εκλέχθηκε το 2019, δέχεται απειλές για τη ζωή της και έχει επιβιώσει μετά από προσπάθειες για τη δολοφονία της από οπλισμένες ομάδες. Η εκλογή γυναικών σε δημόσια αξιώματα συνοδεύεται από τη μετακίνησή τους σε περιοχές που το να ηγούνται σε θέσεις δύναμης είναι πολιτιστικά πιο αποδεκτό, συνήθως σε αστικά κέντρα, όπου οι δυνάμεις των Taliban είναι περιορισμένες. Παρά τα αντίποινα, πρέπει να αναφερθεί πως στο Κοινοβούλιο του Αφγανιστάν υπάρχει μεγαλύτερο ποσοστό εκλεγμένων γυναικών απ’ ότι υπάρχει στο αμερικανικό Κογκρέσο.
Παρόλα αυτά, η κυβέρνηση της χώρας τηρεί μια απαξιωτική και μερικές φορές εχθρική στάση απέναντι στα δικαιώματα των γυναικών. Το ασταθές πολιτικό πεδίο που επικρατεί στη χώρα έχει παραμελήσει τη φωνή των ακτιβιστριών που είναι ακόμα και διατεθειμένες να συνομιλήσουν με τους Taliban για να επιτευχθεί η ειρήνη στην χώρα.
Από έρευνες σημειώνεται πως τα 2/3 των γυναικών στη χώρα δεν έχουν πρόσβαση σε βασική μόρφωση, με το 80% του συνόλου των γυναικών να θεωρούνται αναλφάβητες και το ίδιο ποσοστό να έχει εξαναγκαστεί σε γάμο πριν την ηλικία των 16 ετών. Τα ποσοστά βίας αγγίζουν αριθμούς που ξεπερνούν το 90% των γυναικών, ενώ το 80% των αυτοκτονιών αφορούν γυναίκες. Το 2017 μόλις το 19% των γυναικών είχαν κάποια εργασία.
Το Αφγανιστάν θεωρείται το χειρότερο μέρος στον κόσμο για να ζει μια γυναίκα. Οι βαθιά εδραιωμένοι πολιτιστικοί κανόνες, η παράδοση, και τα στερεότυπα σχετικά με τη θέση των γυναικών στην κοινωνία δείχνουν τους κινδύνους που μια γυναίκα καλείται να αντιμετωπίσει στη χώρα. Η εδραίωση ενός κράτους δικαίου με τη θεσμική αποτελεσματικότητα και την πρακτική εναρμόνιση του νόμου με την καθημερινή ζωή είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση που το κράτος του Αφγανιστάν καλείται να αντιμετωπίσει για να προσφέρει στις γυναίκες της χώρας αποτελεσματική προστασία και βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Για να γίνει αυτό χρειάζεται πολιτική βούληση και ριζικός κοινωνικός μετασχηματισμός στις σχέσεις των δύο φύλων που ενδεχομένως θα πάρει χρόνια.
