Της Μαρίας Μπότη,
Η Βlack Friday να βρίσκεται σε εξέλιξη, με χιλιάδες καταστήματα να έχουν εφαρμόσει εκπτώσεις κατά την διάρκειας όλης της εβδομάδας που διανύουμε. Και ενώ όλοι ψάχνουν μανιωδώς να εντοπίσουν το χαμηλότερο κινητό, ηλεκτρονικό παιχνίδι ή ρούχο της αγοράς, έρχεται μία – όχι και τόσο γνωστή – Παγκόσμια Ημέρα ως απάντηση στο ατέρμονο καταναλωτικό πνεύμα που μας περικυκλώνει διαρκώς.
H πρωτοβουλία για την «Παγκόσμια Ημέρα Αγοραστικής Αποχής» ή «Ημέρα Αντικαταναλωτισμού» (Buy Nothing Day), γεννήθηκε στον Καναδά το 1992 από τον Κάλε Λασν, ο οποίος αν και ξεκίνησε ως στέλεχος διαφημιστικής εταιρίας, τελικά μετατράπηκε σε έναν έντονο κατακριτή του καταναλωτισμού. Στη Βόρεια Αμερική γιορτάζεται την Παρασκευή μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών, ενώ στην Ευρώπη το τελευταίο Σάββατο του Νοεμβρίου, το οποίο έπεται της Black Friday, κατεξοχήν ημέρα καταναλωτισμού.
Οι ακτιβιστές του κινήματος καλούν τους καταναλωτές να αναλογιστούν τις ετήσιες δαπάνες που έχουν πραγματοποιήσει και τους καλούν να μην αγοράσουν τίποτα για μία ολόκληρη μέρα, αλλά να «ξοδέψουν» χρόνο και ενέργεια με συγγενείς και φίλους. Κυριαρχεί ιδιαίτερα η προτροπή για ανταλλαγή αγαθών μεταξύ των πολιτών ή η διάθεση δωρεάν προϊόντων. Σε αυτό το σημείο, έγκειται και ο αντίποδας των κατακριτών της Ημέρας Αντικαταναλωτισμού, οι οποίοι θεωρούν πως μία μόνο ημέρα δεν καθίσταται ικανή να αλλάξει το συνολικό τρόπο ζωής των ανθρώπων. Ωστόσο, ο απώτερος στόχος της αγοραστικής αποχής δεν είναι η ριζική αλλαγή στάσης, αλλά ο μετριασμός του καταναλωτισμού και του άκρατου πλουτισμού των εταιριών. Ορισμένα κοινωνικά ζητήματα, εκτός από την υγιή καταναλωτική συνείδηση, τα οποία σχετίζονται με την συγκεκριμένη μέρα είναι τα δικαιώματα του ανθρώπου, των ζώων και της προστασίας του περιβάλλοντος. Είναι σαφώς δικαίωμά μας η ελεύθερη επιλογή, αλλά οφείλει να είναι και η καθήκον μας η συνειδητή προτίμηση.
Σε μία προσπάθεια εξισορρόπησης επιθυμιών και ένα συνεχές παιχνίδι ανάμεσα σε τι νομίζουμε ότι θέλουμε και τι χρειαζόμαστε πραγματικά, συχνά νικητής στέφεται με επιτυχία ο καταναλωτικός μας εαυτός. Δυστυχώς, το πνεύμα της εποχής ευνοεί την καλλιέργεια απύθμενων επιθυμιών και συνεχών συγκρίσεων με τους γύρω μας αναφορικά με την κατάκτηση αγαθών, η οποία αποφέρει προσωρινά απόλαυση και ικανοποίηση και βραχυπρόθεσμα αρνητικά αποτελέσματα.
Ερευνώντας τις αιτίες που δύνανται να οδηγήσουν τα άτομα στην αγοραστική «αρένα», εντοπίζονται κυρίως συναισθηματικές ελλείψεις. Αρκετοί προσπαθούν να καλύψουν τυχόν δυσάρεστα συναισθήματα με την παροδική ικανοποίηση και πληρότητα που προκύπτει από τα υλικά αγαθά, χρησιμοποιώντας το ως μηχανισμό άμυνας απέναντι σε οτιδήποτε αρνητικό. Ανικανοποίητα άτομα «αγωνίζονται» να καλύψουν τα κενά τους με εφήμερες απολαύσεις, χωρίς ωστόσο να ανακαλύπτουν άλλα ουσιαστικά νοήματα της καθημερινότητας. Στη σύγχρονη εποχή –κυρίως οι νέοι– δεν αναζητούν ιδανικά ούτε επιδιώκουν ανώτερους στόχους, αλλά επιδιώκουν με κάθε δυνατό τρόπο τον πολλαπλασιασμό των υλικών αγαθών. Πως θα ελαττωθεί αυτό;
Είναι επιτακτική ανάγκη η σωστή ιεράρχηση των αναγκών και ο καθορισμός των προτεραιοτήτων. Η αγοραστική μανία δεν πρέπει να θεωρείται ως χόμπι, αλλά ως ένα πρόβλημα που κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Οφείλουμε όλοι να συνειδητοποιήσουμε τους λόγους που μας ωθούν σε περιττές αγορές και σε ψευδή συναισθήματα. Οφείλουμε να υψώσουμε ένα «τείχος προστασίας» απέναντι σε ότι μας φαντάζει ιδανικό και άξιο απόκτησης. Οφείλουμε να αναλάβουμε δράση στο αγοραστικό παιχνίδι ως νοήμονα άτομα και όχι ως παθητικοί καταναλωτές.
Ο καταναλωτισμός είναι ένα φλέγον ζήτημα με καίριες επιπτώσεις σε πολλούς τομείς της καθημερινής μας ζωής και πρέπει να αντιμετωπιστεί λίαν συντόμως. Η ορθή και απρόσκοπτη ενημέρωση είναι το βασικό κλειδί. Η έμμονη προσκόλληση στα υλικά αγαθά παραγκωνίζει την πνευματική καλλιέργεια του ατόμου, γεγονός που μπορεί να αποβεί καταστρεπτικό στην μετέπειτα πορεία του. Η καλλιέργεια ενός πνεύματος αντικαταναλωτισμού, δεν υποτιμά τις βιομηχανίες παραγωγής προϊόντων, ούτε προτρέπει στην παύση των αγορών.
Αντιθέτως, είναι το πρώτο βήμα μίας αξιόλογης, αλλά και ιδιαίτερα δύσκολης, προσπάθειας να περιοριστεί όσο το δυνατόν περισσότερο το πνεύμα του καταναλωτισμού. Νοείται ως μία ημέρα «αποτοξίνωσης» από την συνεχή επιθυμία για απόκτηση αγαθών και άσκοπη σπατάλη χρημάτων. Ωστόσο, θα ήταν ιδανικό εάν επηρέαζε και περαιτέρω την νοοτροπία μας. Πριν, λοιπόν, υποκύψετε στο shopping therapy – ή στο online shopping, όπως ορίζουν οι νέες συνθήκες – ξεχωρίστε αληθινές και ψευδείς επιθυμίες, μα πάνω από όλα αναρωτηθείτε: «Μου προσφέρει αληθινή ευτυχία;». Αν η απάντηση είναι αρνητική, τότε χαίρομαι που είστε υπέρμαχοι όχι μόνο της ημέρας αντικαταναλωτισμού, αλλά και της συνολικής άσκοπης αγοραστικής δράσης.
Και σήμερα, ψώνισε με σύνεση και μέτρο!
