Του Γιώργου Πασσά,
Έπειτα από μία αναμέτρηση ατελείωτη, πολυτάραχη, με ανατροπές και ύβρεις, πανηγυρισμούς και οδυρμούς, η αμερικανική πολιτική σκηνή στρέφει την προσοχή της στην επόμενη τετραετία. Πώς έμπλεξε, όμως, η ένδοξη Αμερική με τον Trump σε πρώτη θέση και πόσο πιθανό φαντάζει ένα σενάριο επιστροφής της φαμίλιας Trump στο πολιτικό προσκήνιο είτε βραχυπρόθεσμα είτε μακροπρόθεσμα;
Το φαινόμενο Trump συστήθηκε και εν συνεχεία εδραιώθηκε στο αμερικανικό πολιτικό γίγνεσθαι με πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και καταβολές. Ο τρόπος διακυβέρνησης του Trump ήταν τέτοιος, ώστε δημιούργησε έναν νέο όρο στην πολιτική θεωρία, τον τραμπισμό, όρος χαρακτηριστικός διακυβερνήσεων που παρουσιάζουν ένα κράμα αντισυστημικότητας, ρητορικής τοποθετούμενης στις παρυφές της ακροδεξιάς και φυσικά μίας ισοπεδωτικής δημαγωγίας, βασισμένης πρωτίστως στη διαστρέβλωση της αλήθειας. Με σαφή πρόθεση να ακολουθήσει την οδό του λαϊκισμού, με την προπαγανδιστική εστίαση σε έναν αποτελεσματικό, κατά τα φαινόμενα, τομέα της κυβερνητικής πολιτικής και με την αμφισβήτηση του «διεφθαρμένου πολιτικού συστήματος», πάγιες τακτικές φιλοαυταρχικών πολιτικών, ο Trump υιοθέτησε συνθηματολογία στοχοποίησης των πολιτικών του αντιπάλων (“Lock her up”, “Crooked Hillary”, “Sleepy Joe” κ.α.) και άρνησης και υπονόμευσης των εκλογικών αποτελεσμάτων και όλων εν γένει των καταστάσεων, που δεν συμβάδιζαν απολύτως με τα θέλω του.
Ακόμη, επιδιώκοντας να καταλάβει κάθε θεσμικό όργανο, απέλυσε και διόρισε νέους υπαλλήλους (με κάθε πτυχή της έννοιας της λέξης) στα ομοσπονδιακά σώματα από το F.B.I. μέχρι το Ανώτατο Δικαστήριο, ενώ, επιπλέον, δεν σεβάστηκε την πλειονότητα των άγραφων κανόνων και αρχών της αμερικανικής πολιτικής και νομοθεσίας, εκμεταλλευόμενος στο έπακρο τη δύναμη που προσφέρει το νομότυπο. Τέλος, χαλιναγώγησε με αποτελεσματικότατα τις αντιρρήσεις πολλών προωθώντας την προπαγάνδα της «αποτελεσματικής οικονομικής πολιτικής», που υποτιθέμενα ευνοεί τις μικρομεσαίες κοινωνικοοικονομικές τάξεις (βλ. και το «Η ρεπουμπλικανική αποδόμηση της μεσαίας τάξης», του γράφοντος). Ακολουθώντας, έτσι, τα χνάρια μεγάλων «αντισυστημικών» ηγετών του παρελθόντος και του παρόντος (από τον Περόν της Αργεντινής του ’46 μέχρι τον Πούτιν της Ρωσίας του σήμερα), ο Trump είχε τις καταβολές του στη λαϊκή αγανάκτηση αφ’ ενός, στη μεγαλύτερη ή μικρότερη άγνοια και παραπληροφόρηση του λαού αφ’ ετέρου.
Το βασικότερο όπλο του Trump, όπως διαφαίνεται από τα ανωτέρω, είναι το ότι κατάφερε να εμφυσήσει σε τέτοιο πλήθος κόσμου την πίστη πως, πρώτον, το πολιτικό σύστημα είναι απόλυτα διαβρωμένο και, δεύτερον, πως όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ψεύδονται, για να το καλύψουν. Αυτή η πανάρχαια τακτική (από την εποχή των τυράννων της αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης) δημιουργεί το εξής παράδοξο: ο εκάστοτε δημαγωγός, καλλιεργώντας την πεποίθηση στον πολίτη πως δεν μπορεί να εμπιστευτεί κανέναν, οδηγεί τον δέκτη σε δύο τινά: από τη μία, να πιστέψει αποκλειστικά και μόνον τον ίδιο τον πολιτικό, από την άλλη, ως κατ’ επίφαση ένδειξη αντικειμενικής πληροφόρησης, να πιστέψει κατ’ ανάγκη λίγο λίγο τον καθένα. Ο εν λόγω «καθένας» είναι βεβαίως κάποιος που, επίσης, θα συμφωνεί με τον δημαγωγό, γεγονός που αυτομάτως του προσδίδει κύρος και υπόσταση, και ταυτοχρόνως, δίχως να είναι έγκριτο μέσο ενημέρωσης (χαρακτηριστικό που πλέον στην προκείμενη στιγμή δεν αποτελεί πλεονέκτημα αλλά μειονέκτημα, μιας και ταυτίζεται επιτηδευμένα με τη συστημικότητα), δημοσιεύει π.χ. μία καρότσα φορτηγού με φακέλους με τη λεζάντα “thousands of republican votes thrown away for NO reason”. Έτσι, δημιουργείται το παράδοξο σχήμα που στα μάτια του πολίτη και στοχοποιείται το εκάστοτε διαχρονικό και έγκυρο, έστω εν πολλοίς, μέσο ενημέρωσης, και εδραιώνεται ένα πλασματικό κύρος στην οποιαδήποτε τυχαία πληροφορία ή εικόνα εμφανίζεται στο διαδίκτυο και τον μεταδότη της.
Και πώς, λοιπόν, θα ξεχάσουμε σύντομα τον Trump, μιας και όλα τα ανωτέρω, συνυπολογιζομένης της δίψας για εξουσία και αυτοπροβολή του ιδίου, θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν; Ο αμερικανικός λαός έδωσε εμφατική απάντηση στον Trump, σχετικά με το εάν έχουν πέραση στην πλειοψηφία τα μικροπολιτικά του τερτίπια και η στοχοποιητική ρητορική του. Δεδομένου ότι με απάντηση-ρεκόρ και με πάνω από 6.000.000 ψήφους διαφορά, ο Trump κρίθηκε ανίκανος, να κυβερνήσει για άλλα τέσσερα χρόνια, ακόμη και εάν ο Trump αποφασίσει να διεκδικήσει το χρίσμα το 2024, όπως ακούγεται ότι σχεδιάζει να κάνει, φαντάζει τελείως απίθανο να ξανακερδίσει προκριματικές, πόσο μάλλον προεδρικές εκλογές, ενώ, αντιστοίχως, η οικογένειά του, επίσης, δεν φαίνεται ιδιαιτέρως χαρισματική, ούτε καν με την έννοια που θεωρείτο ο Trump, δεδομένου ότι ο Donald Jr., από τη μία, δεν έχει τις δημαγωγικές ικανότητες του πατέρα του, ούτε φυσικά και κάτι ενδιαφέρον πολιτικά να προτείνει, ενώ τα ίδια, από την άλλη, ισχύουν και για την Ivanka και τον Eric.
Ακόμη και εάν, όμως, υποθέταμε πως οι προαναφερθείσες προσωπικότητες αποφάσιζαν να διεκδικήσουν το χρίσμα, συγκέντρωναν τους απαραίτητους πόρους και έβρισκαν την απαραίτητη λαϊκή βάση, να τους στηρίξει, είναι ακόμη πιο απίθανο να αποδειχθεί το πολιτικό και μιντιακό σύστημα εξίσου απροετοίμαστο και ευάλωτο προς τέτοια ρητορική και πολιτική, όπως την πρώτη φορά. Πολλοί εκ των Ρεπουμπλικάνων εύλογα νιώθουν νευρικότητα και εκνευρισμό σχετικά με το πώς επέτρεψε η κομματική δομή να πάει χαμένη μία τετραετία, καθώς, κακά τα ψέματα, η μέτρια προς κακή διαχείριση όλων σχεδόν των ζητημάτων εκ μέρους του Trump δεν θέτει γερά θεμέλια προς μελλοντικές ρεπουμπλικανικές κυβερνήσεις, ξεμπροστιάζοντας και τα ακραία στοιχεία του κόμματος. Και το κυριότερο, καθίσταται σαφής και πέραν πάσης αμφισβητήσεως η ανικανότητα του συντηρητισμού να δώσει απαντήσεις στα τόσα και τόσο φλέγοντα ζητήματα του σήμερα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, πληρούνται οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία ευνοϊκότατων συνθηκών για το Δημοκρατικό Κόμμα, το οποίο, αν και θα κληθεί να διευθετήσει όλον τον ορυμαγδό προβλημάτων και ανοιχτών ζητημάτων, που κληροδότησε ο Trump, με τους κατάλληλους χειρισμούς μπορεί να εξασφαλίσει τον Λευκό Οίκο για την επόμενη δεκαετία. Παρόμοια στάση είναι βέβαιο πως θα υιοθετήσουν και τα Μ.Μ.Ε., μέχρι και τα πιο φιλοτραμπικά, όπως το Fox News, το οποίο, ήδη τον τελευταίο χρόνο και δη μετά το εκλογικό αποτέλεσμα, άρχισε να αποστασιοποιείται, μέχρι και να κατακρίνει τον Trump.
Καταλήγοντας, όπως έχω γράψει και παλαιότερα, ο Trump νομοτελειακά θα θερίσει ότι έχει σπείρει την τελευταία πενταετία: διχόνοια, έχθρα και μικροπολιτική. Και τίποτα απ’ όλα αυτά δεν είναι εύκολο να αντιμετωπιστεί, εάν δεν έχεις σαφές πολιτικό σχέδιο και περίσσιο δυναμισμό (όπως μας απέδειξαν περίτρανα οι εκλογές του 2016), στοιχεία που φαντάζει αδύνατο να επιδείξει ο γερασμένος πια και, κυρίως, ήδη δοκιμασμένος Trump. Γιατί στη δημοκρατία δεν νοείται πολιτική σταδιοδρομία δίχως υποστήριξη, δεν νοείται υποστήριξη δίχως πολιτικές σχέσεις και τέλος οι πολιτικές αυτές σχέσεις ούτε νοούνται ούτε συντηρούνται δίχως αλληλοσεβασμό. Όλα αυτά φυσικά δεν αποκλείουν την ανέλιξη ενός άλλου δημαγωγού, πιο αδίστακτου από τον Trump, που ίσως καταφέρει να φτάσει στον Λευκό Οίκο. Με δυο λόγια, ο Trump μάς τελείωσε, όμως ο τραμπισμός μάς περισσεύει. Ο κίνδυνος αυτός είναι διαρκής και παγκόσμιος, ο οποίος, μάλιστα, ενισχύεται περαιτέρω, καθώς ο αμερικανικός και όχι μόνο λαός, ταλαιπωρημένος από τις απανωτές κρίσεις και από όσα πρόκειται να υποστεί στο μέλλον, όντας επιπλέον διχασμένος, θα κληθεί, για μία ακόμη φορά, να υπερβάλει εαυτόν και να δώσει δύσκολες απαντήσεις σε πολύ χαλεπούς καιρούς. Το βάρος, όμως, του καθήκοντος είναι τεράστιο. Τόσο τεράστιο, που μόνο ένας λαός, και μάλιστα μονάχα ενωμένος, να μπορεί να το σηκώσει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:
- The Four Characteristics of Trumpism, The Hill, διαθέσιμο εδώ
- Trumpism is here to stay, Washington Post, διαθέσιμο εδώ
