Της Δέσποινας Σκουλαρίγκη,
Όταν ακούς τη λέξη αυτοκτονία ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σου έρχεται στο μυαλό και ποιο το πρώτο συναίσθημα; Είναι φόβος, πόνος, απογοήτευση, συμπάθεια προς τους επιζώντες ή κατανόηση; Είναι μια ιδιάζουσα λέξη, καθώς ξέρεις πως αυτή η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη. Δυστυχώς, είναι μια πραγματικότητα την οποία οι επιστήμονες προσπαθούν να καταπολεμήσουν, αλλά «είναι άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου». Και στην σημερινή περίοδο γεννάται εύλογα το ερώτημα, εάν η έξαρση του κορωνοϊού και ό,τι αυτή συνεπάγεται, είναι δυνατό να σημάνει την δραματική αύξηση των ποσοστών αυτοκτονίας;
Η αυτοκτονία είναι ένα φαινόμενο που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες (βιολογικούς, ψυχολογικούς, περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς) και δεν μπορεί να αποδοθεί σε ένα μόνο περιστατικό και δη την πανδημία του κορωνοϊού και θα ήταν μάλιστα λανθασμένη αυτή η προσέγγιση, όπως υποστηρίζει και το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών στην Ελλάδα.
Δικαιολογημένα, βέβαια, αναρωτιόμαστε, καθώς πολλές έρευνες έχουν δείξει πως ο περιορισμός μπορεί να ενισχύσει προγενέστερες ψυχολογικές διαταραχές ή ακόμη και να δημιουργήσει νέες, αφού το άγχος, η κατάθλιψη, προβλήματα ύπνου έρχονται στην επιφάνεια. Παράλληλα, αυτό το «απαγορευτικό» φέρνει τους ανθρώπους αντιμέτωπους με την απώλεια εισοδημάτων ακόμη και την ανεργία. Μάλιστα, μελέτη που δημοσιεύτηκε στο «Lancet», έδειξε πως «σε κάθε 1% αύξηση της ανεργίας αντιστοιχεί αύξηση 0,79% των αυτοκτονιών στην Ευρώπη και 0,99% στις ΗΠΑ.». Επιπλέον, όσοι νοσούν από τον κορωνοϊό φαίνεται πως νοιώθουν ότι βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, καθώς βιώνουν πρωτίστως τον στιγματισμό της κοινωνίας. Δεν είναι τυχαίο πως στην αρχή της επιδημίας, οι, ασιατικής καταγωγής άνθρωποι, αντιμετωπίζονταν ως φορείς του ιού και η ξενοφοβία προς αυτούς συνεχώς αυξανόταν. Επίσης, αντιμετωπίζουν το άγχος της ανάρρωσης και τον φόβο της μετάδοσης σε αγαπημένα τους πρόσωπα, όπως συνέβη στην περίπτωση του 41χρονου ιδιοκτήτη οίκου ευγηρίας που πριν από ένα περίπου μήνα αφαίρεσε την ζωή του. Όλα αυτά, λοιπόν, διαπιστώνουμε πως μπορεί να οδηγήσουν σε μετατραυματικό στρες. Σύμφωνα με έρευνα, μάλιστα, που διενεργήθηκε στην Κίνα, το 96,2% που νόσησαν, αλλά ανάρρωσαν από τον κορωνοϊό έχουν σημαντικά συμπτώματα μετατραυματικού στρες, όπως και πολλές άλλες ψυχολογικές και πνευματικές διαταραχές. Στις ΗΠΑ, το 45% των ενηλίκων βιώνουν τις αρνητικές επιπτώσεις στην πνευματική τους υγεία κατά την περίοδο της πανδημίας -και δη της καραντίνας- και ένας στους τέσσερις ενήλικες νεαρής ηλικίας σκέφτηκε να δώσει τέλος στην ζωή του. Εκτός των ψυχολογικών διαταραχών, σημαντικό είναι πως παρουσιάζονται και νευρολογικά προβλήματα και πόνοι σε όσους προσβλήθηκαν, που αποτελούν σημαντικά αίτια για την αυτοχειρία.
Όλο αυτό το διάστημα της πανδημίας, παρατηρήθηκαν ακραίες αντιδράσεις που κατέληξαν ακόμη και σε αυτοκτονία κυρίως σε χώρες όπως: η Γερμανία, η Ιταλία, η Αγγλία, η Ινδία. Αξιοσημείωτες περιπτώσεις είναι αυτή του 66χρονου με καρκίνο που κρεμάστηκε στο νοσοκομείο της Νέας Υόρκης, αφού διαγνώστηκε θετικός στον κορωνοϊό, καθώς και αυτή του 36χρονου που σκότωσε την φίλη του και μετά αυτοκτόνησε, γιατί είχε την υποψία πως είχαν προσβληθεί από τον ιό, η οποία αποδείχτηκε λανθασμένη μετά θάνατον. Ακόμη, η σοβαρότερη περίπτωση καταγράφεται στην Νέα Υόρκη όπου μια νοσοκόμα αυτοκτόνησε λόγω των επώδυνων εικόνων που προσελάμβανε σε καθημερινή βάση από την φροντίδα των ασθενών με κορωνοϊό. Παρατηρήθηκε επιπροσθέτως και μεγάλο ποσοστό ανηλίκων που προέβη σε αυτοχειρία κατά την πρώτη καραντίνα στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Στην Ελλάδα, τα πράγματα φαίνονται κάπως διαφορετικά, καθώς τα ποσοστά των αυτοκτονιών που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερη διαφοροποίηση από τα ποσοστά προηγούμενων ετών. Ειδικότερα, οι αυτοκτονίες που σημειώθηκαν κατά την περίοδο της πρώτης καραντίνας όσο και αργότερα, δείχνουν πως το μεγαλύτερο ποσοστό των αυτοχείρων ήταν οι άντρες και ηλικίες κυρίως από 80 ετών και άνω, κάτι που δεν αποκλίνει από τις προγενέστερες χρονιές. Βέβαια, αυτό που είναι αρκετά ανησυχητικό είναι πως οι απόπειρες και κυρίως οι προθέσεις αυτοκτονίας είναι υψηλές και όπως αναφέρει ο ψυχίατρος και επιστημονικός διευθυντής της «Κλίμακα», Κυριάκος Κατσαδώρος: «Όλες αυτές οι απόπειρες είναι δυστυχώς ένα 10% με 15% μελλοντικές αυτοκτονίες».
Ο φόβος, λοιπόν, των επιστημόνων είναι πως οι αυτοκτονίες εξαιτίας της όλης κατάστασης θα αγγίξουν μεγάλα νούμερα κυρίως μετά την πανδημία. Γιατί αν λάβουμε υπ’ όψιν προγενέστερες πανδημίες, όπως η ισπανική γρίπη του 1918-19 και αυτή του SARS το 2003, οι τραυματικές εμπειρίες και οι αυτοκτονικές τάσεις που καταγράφηκαν, παρουσιάζουν μεγάλες ομοιότητες με αυτή της τωρινής κατάστασης. Επομένως, η υγεία τόσο η σωματική αλλά και η ψυχική είναι σημαντική και πρέπει να τις προστατεύσουμε στον μέγιστο δυνατό βαθμό και χωρίς να έχουμε την ψευδαίσθηση πως ο κίνδυνος παρήλθε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών: Ιούνιος 2020, Η Κλίμακα, διαθέσιμο εδώ
- Real-time suicide mortality data from police reports in Queensland, Australia, during the COVID-19 pandemic: an interrupted time-series analysis, The Lancet Pcychiatry, διαθέσιμο εδώ
- Ο αντίκτυπος του COVID-19 και των πανδημιών στην ψυχική υγεία, Η Κλίμακα, διαθέσιμο εδώ
- The Links between Public Health Crises and Suicide, Suicide Prevention Resource Center, διαθέσιμο εδώ
