Της Ερμιόνης Μπάδα,
Μία μέρα μετά την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης υπό τον Luis Arce του Κινήματος προς τον Σοσιαλισμό (Movimiento al Socialismo – MAS) στη Βολιβία, ο πρώην Πρόεδρος της χώρας, Evo Morales, έσπασε την εξορία του και πέρασε τα σύνορα της πατρίδας του, επιστρέφοντας μετά από έναν χρόνο στη γενέτειρά του, Chapare, με λαοθάλασσα υποστηρικτών να συγκεντρώνεται για να τον υποδεχτούν μετά βαΐων και κλάδων. Η επάνοδος του MAS στην εξουσία της Βολιβίας, σε συνδυασμό με την απόσυρση του εντάλματος συλλήψεως σε προηγούμενο χρόνο, προμήνυε την επιστροφή του εξόριστου πρώην Βολιβιανού Προέδρου και Προέδρου του τωρινού κυβερνώντος κόμματος.
Η αρχή της υπόθεσης αυτής ξεκινά πριν ακριβώς από έναν χρόνο, κατά τη διάρκεια των προεδρικών εκλογών στη χώρα. Ο για τρείς συνεχόμενες θητείες Πρόεδρος της Βολιβίας, Evo Morales, και το MAS, κατ’ αντιδιαστολή της λαϊκής βούλησης μέσω δημοψηφίσματος, έθεσε υποψηφιότητα για τέταρτη φορά στις προεδρικές εκλογές του 2019. Παρά το αβέβαιο της έκβασης των εκλογών, παρουσιάστηκαν ανωμαλίες στην εκλογική διαδικασία και κατ’ επέκταση στα αποτελέσματα, που έδωσαν αξιοσημείωτο προβάδισμα στον Morales. Αυτό αποτέλεσε τη σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι και αμέσως κατηγορήθηκε για νοθεία, προκαλώντας διαδηλώσεις και βίαιες συγκρούσεις μεταξύ πολιτών και κρατικών δυνάμεων, ενώ ταυτόχρονα ο στρατός απαίτησε την παραίτησή του. Αν και ήταν συγκαταβατικός σε μία νέα εκλογική αναμέτρηση, οι πιέσεις ήταν πολύπλευρες, ωθώντας τον στο να εγκαταλείψει τη χώρα και να βρει άσυλο αρχικά στο Μεξικό και ύστερα στην Αργεντινή.
Ο Morales άφησε μία Βολιβία με έντονες αναταραχές και διαδηλώσεις στα χέρια μίας μεταβατικής–υπηρεσιακής κυβέρνησης αντίθετης του έργου του. Η νέα Πρόεδρος, Jeanine Anez, μέλος του Κογκρέσου, είχε μία απλή αρμοδιότητα: να οδηγήσει τη Βολιβία μέχρι τις επόμενες εκλογές. Αντ’ αυτού, επέλεξε να ακολουθήσει μία πολιτική διώξεων και δολοφονιών των υποστηρικτών του Morales και του MAS, διευρύνοντας ακόμη περισσότερο το χάσμα της κυβέρνησης με τον ιθαγενή πληθυσμό. Όλα τα παραπάνω συνδέονται απόλυτα με την καθοδική οικονομική πορεία της Βολιβίας και με έναν λαό που πλέον παλεύει τόσο για τη διαβίωση όσο και για την ίδια του τη ζωή. Επομένως, είναι στοιχειοθετημένη η επιστροφή του MAS στην εξουσία μετά από έναν χρόνο, ενός κόμματος που, παρά την αποστροφή που δημιούργησε στον λαό λόγω των αμφιλεγόμενων πολιτικών δράσεων του Morales, κατάφερε να ανακάμψει με επικεφαλής πλέον τον Luis Arce, πρόσωπο που ευθύνεται για το οικονομικό θαύμα της Βολιβίας κατά την υπουργική θητεία του, υπό τον Morales.
Μία τόσο πληγωμένη Βολιβία μπορεί να αντέξει την επιστροφή του πρώην πρωτεργάτη της;
Ο Morales κατέχει, ακόμη και μετά από τόσα γενόμενα, αρκετή ισχύ, πράγμα που σημαίνει ότι αποτελεί, αντίστοιχα, ικανή απειλή για την ήδη έκρυθμη κατάσταση της χώρας. Η ιστορική αναδρομή στην πορεία της διακυβέρνησής του συμβάλλει στην κατανόηση των λεχθέντων. Ως πολιτικός που έχει στιγματίσει ανεξίτηλα τόσο την πορεία του κυβερνώντος κόμματος, όντας ιδρυτής του, όσο και τη γενικότερη πολιτική ζωή της χώρας, ο Morales υπήρξε ο πρώτος ιθαγενής Πρόεδρος της Βολιβίας, ενώ παράλληλα, κατά τη διάρκεια τουλάχιστον των δύο πρώτων θητειών του, υλοποίησε σημαντικό έργο για την οικονομία, με οικονομική άνοδο και μείωση της φτώχειας, και για τον γηγενή πληθυσμό, με την παροχή δικαιωμάτων. Επομένως, το MAS δημιούργησε στενούς δεσμούς με ιθαγενείς -που αποτελούν μεγάλο ποσοστό του εθνικού πληθυσμού-, αλλά επίσης και με τις εργατικές τάξεις λόγω της ιδεολογικής κατεύθυνσής του και των προσωπικών καταβολών του ηγέτη του. Η σοσιαλιστική προσέγγισή του είναι αυτή που τον καθιστά μία αρκετά πολωτική προσωπικότητα σε μία ήδη διχασμένη κοινωνία.
Η νέα κυβέρνηση Arce έχει μπροστά της ένα δύσκολο έργο να αναλάβει και η παρουσία του Morales δεν είναι σίγουρα βοηθητική. Η Βολιβία έχει πολλαπλά μέτωπα να αντιμετωπίσει και μία πιθανή ανισορροπία στην πολιτική σύσταση της κυβέρνησης μπορεί να αποβεί μοιραία. Η κρίση του κορωνοϊού είναι μια παγκόσμια πρόκληση και η Βολιβία δεν αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα, με τα κρούσματα και τους θανάτους να αυξάνονται διαρκώς. Παράλληλα, η οικονομική κατάσταση της χώρας ακολουθεί μία καθοδική πορεία, ενώ η προτέρα κατάσταση των βίαιων αναταραχών έχει δημιουργήσει μία απόσταση μεταξύ των πολιτών και των πολιτικών θεσμών, κλονίζοντας την αξιοπιστία του λαού απέναντι στον θεσμό της δημοκρατίας. Η επιστροφή του Morales μπορεί να αποτελέσει μία παραπάνω κρίση στο χαρτοφυλάκιο του Arce, καθώς ο πρώην Πρόεδρος ήρθε για να αναλάβει τα ηνία του κόμματός του, εκεί που σταμάτησε, όπως ο ίδιος ανακοίνωσε σε μία πρώτη συνέντευξη τύπου. Ο νέος Βολιβιανός Πρόεδρος, από την άλλη, τόνισε ότι ο Morales δεν θα έχει καμία εμπλοκή στην κυβέρνηση και το έργο της και θα περιοριστεί μόνο στην Προεδρία του MAS.
Λαμβάνοντας υπόψιν τα παραπάνω δεδομένα, η σύγκρουση των δύο ανδρών είναι μάλλον αναπόφευκτη, καθώς είναι αμφίβολο το κατά πόσο ο Morales θα απέχει από τους κυβερνητικούς κόλπους. Πολλοί φοβούνται ότι θα αποτελέσει τη σκιά του νέου Προέδρου και αυτό μπορεί να διαταράξει τις ισορροπίες και τους δεσμούς που έχει προσπαθήσει να χτίσει, οι οποίοι μάλιστα καθίστανται αναγκαίοι για τη βιωσιμότητα του κυβερνητικού έργου. Με βεβαιότητα, ο Arce θα προσπαθήσει να διατηρήσει αποστάσεις και ανεξαρτησία από τον Morales. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι θα το καταφέρει, καθώς δεν μπορεί να αποσχιστεί πλήρως από τον Πρόεδρο του κόμματός του. Ο Morales διαθέτει κοινωνική απήχηση και ισχύ, σε βαθμό που μπορεί να αποτελέσει τόσο σύμμαχος όσο και απειλή. Ένα είναι σίγουρο: η Βολιβία έχει έναν μακρύ δρόμο για να ανακάμψει και το μέλλον διαφαίνεται ιδιαίτερα αβέβαιο, με το θύμα εντέλει να είναι ο ίδιος ο λαός.
