Της Κωνσταντίνας Γεωργίου,
Στην αρχή της χιλιετίας, στην εποχή της οικονομικής ολοκλήρωσης, του περιφερισμού, των διεθνών οργανισμών και ενώσεων, οι οικονομίες τεσσάρων χωρών δείχνουν να αναπτύσσονται με αλματώδεις ρυθμούς. Το 2001 ο Jim O’Neill, οικονομολόγος της επενδυτικής τράπεζας Goldman Sachs, χρησιμοποιεί τον όρο ‘‘BRIC’’ για να αναφερθεί στις ταχύτατα αναπτυσσόμενες οικονομίες της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας και της Κίνας, υπογραμμίζοντας το σοβαρό ενδεχόμενο τα κράτη αυτά να κυριαρχήσουν στην παγκόσμια οικονομία έως το 2050 και μάλιστα να ξεπεράσουν σε οικονομική ισχύ τα κράτη της G7/8. Η θέση του Jim O’Neill δεν συνεπαγόταν και πολιτική ένωση, ωστόσο η συνεργασία σε οικονομικό επίπεδο οδήγησε σε περαιτέρω ολοκλήρωση.
Το 2006 η Ρωσία ανέλαβε πρωτοβουλία: στο πλαίσιο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, πραγματοποιείται υπουργική συνάντηση των κρατών BRIC και εγκαινιάζεται μια περίοδος πολυμερούς συνεργασίας των εν λόγω μεγάλων, αναπτυσσόμενων οικονομιών.
Τον Ιούνιο του 2009 λαμβάνει χώρα στο Yekaterinburg η πρώτη επίσημη σύνοδος κορυφής των BRIC με τους Luiz Inácio Lula da Silva, Dmitry Medvedev, Manmohan Singh και Hu Jintao, ηγέτες της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας και της Κίνας αντίστοιχα. Απότοκο είναι μια κοινή δήλωση με τους στόχους της ομάδας «να προωθήσει το διάλογο και τη συνεργασία μεταξύ των χωρών με αυξητικό, προληπτικό, ρεαλιστικό, ανοιχτό και διαφανή τρόπο. Ο διάλογος και η συνεργασία των χωρών BRIC δε συμβάλλουν μόνο στην εξυπηρέτηση κοινών συμφερόντων των οικονομιών των αναδυόμενων αγορών και των αναπτυσσόμενων χωρών, αλλά και στην οικοδόμηση ενός αρμονικού κόσμου διαρκούς ειρήνης και κοινής ευημερίας». Άτυποι αλλά αδιαμφισβήτητοι στόχοι υπήρξαν, επίσης, η εξισορρόπηση των Η.Π.Α. και η υπεράσπιση των συμφερόντων των αναπτυσσόμενων χωρών.
Μέσα στο επόμενο έτος, η Νότιος Αφρική ζητά την ένταξή της στις BRIC και γίνεται επίσημα δεκτή το Δεκέμβριο του 2010. Η ομάδα λαμβάνει την τελική της μορφή: BRICS (Brazil, Russia, India, China, South Africa).
Πρόκειται για μια ιδιαίτερη μορφή συνεργασίας σε διάφορους τομείς, όπως η επιστήμη και η τεχνολογία, η προώθηση του εμπορίου, η ενέργεια, η υγεία, η εκπαίδευση, η καινοτομία και η καταπολέμηση του διακρατικού εγκλήματος. Λειτουργεί με σχέδια δράσης, τα οποία εγκρίνονται στις ετήσιες συνόδους κορυφής που πραγματοποιεί την τελευταία δεκαετία, διέπεται από αρχές όπως η ουδετερότητα σε τρίτα κράτη, η διαφάνεια, ο ρεαλισμός, η αλληλεγγύη, ο σεβασμός στο διεθνές δίκαιο και στο Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.
Στοιχεία της μείζονος σημασίας που έχει η συνεργασία των συγκεκριμένων οικονομιών γίνονται φανερά στα νούμερα του 2013: οι BRICS αντιπροσωπεύουν περίπου το 27% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ο πληθυσμός τους αποτελεί το 42% του συνολικού παγκόσμιου πληθυσμού και η έκτασή τους καλύπτει το 26% του πλανήτη. Ταυτόχρονα, οι πέντε χώρες είναι μέλη σημαντικών άλλων διεθνών οργανισμών (π.χ. ΟΗΕ, G20) και περιφερειακών ενώσεων.
Το 2014 οι BRICS αποφάσισαν να εμβαθύνουν τη συνεργασία τους ιδρύοντας μια δική τους αναπτυξιακή τράπεζα, με σκοπό να δοθεί ώθηση σε επενδύσεις και έργα ανάπτυξης στις πέντε χώρες-μέλη.
Κατά τον Oleg Stepanov, διευθυντή του τμήματος σχεδιασμού εξωτερικής πολιτικής του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας, «η ομάδα είναι αντικειμενικά απαραίτητη ως ένας σημαντικός πυλώνας της ανανεωμένης παγκόσμιας τάξης. Η ισχύς της ομάδας έγκειται στην πραγματική παγκόσμια εμβέλεια, στην πλήρη εκπροσώπηση των ηπείρων, στην ικανότητα της ατζέντας, στη συνάφεια των θεμάτων της παγκόσμιας ανάπτυξης που συζητούνται σε αυτήν τη μορφή».
Υπό μια άλλη οπτική, ίσως αυτή η άποψη να ενέχει μια υπερβολή, δεδομένου ότι η ομάδα δεν έχει προβεί σε ενέργειες σκληρής εξισορρόπησης των Η.Π.Α., ούτε έχει προβάλλει σαφή ατζέντα για την εξέλιξη της παγκόσμιας οικονομικής διακυβέρνησης. Επιπλέον, τα κράτη-μέλη διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό πολιτικά και ιδεολογικά, ενώ η Κίνα είναι φανερά κυρίαρχη οικονομικά. Η ανομοιομορφία αυτή μάλλον καθιστά δύσκολες τις συλλογικές δραστικές αποφάσεις και ενέργειες.
