Της Φρύνης Κομινάκη,
Όλοι μας αναγνωρίζουμε το μπαμπού ως την αγαπημένη τροφή των ασιατικών panda, αλλά πόσοι από μας γνωρίζουν ότι αποτελεί ένα πρωτοπόρο βιώσιμο υλικό;
Υπάρχουν περίπου 1250 διαφορετικά είδη μπαμπού, τα οποία αναπτύσσονται κατά κύριο λόγο στη Νοτιοανατολική Ασία, την Αφρική, τη Λατινική Αμερική και στις νότιες περιοχές των Η.Π.Α. Λόγω όμως της προσαρμοστικότητάς του, ορισμένες ποικιλίες μπορούν επίσης να αναπτυχθούν και σε ψυχρότερα κλίματα, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Βόρεια Αμερική. Πρόκειται για ένα φυσικά ανανεώσιμο φυτό σε μορφή γρασιδιού, για την ανάπτυξη του οποίου απαιτείται λίγη συντήρηση, καθώς η χρήση φυτοφαρμάκων και ζιζανιοκτόνων είναι περιττή, ενώ η απαίτηση σε νερό είναι επίσης πολύ μικρή.
Ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα του μπαμπού είναι η ταχεία ανάπτυξή του, ο ρυθμός της οποίας φτάνει σε ορισμένες περιπτώσεις τα 90 εκατοστά την ημέρα. Για να φτάσει δηλαδή σε πλήρη ωριμότητα δε χρειάζονται παρά ένα έως πέντε χρόνια, ανάλογα με το είδος. Λόγω λοιπόν της ταχείας ανάπτυξής του, δίνεται η δυνατότητα η συγκομιδή του να γίνεται κάθε τρία με επτά χρόνια, σε αντίθεση με ορισμένα άλλα ξύλα που συλλέγονται μόνο όταν τα δέντρα είναι περίπου 30-50 ετών. Ακόμα όμως και όταν γίνεται η συγκομιδή του, αυτό ξαναγεννιέται και δεν χρειάζεται επαναφύτευση. Αυτό συμβάλλει στην πρόληψη της διάβρωσης του εδάφους, καθώς το έδαφος και οι ρίζες δεν διαταράσσονται.
Όσον αφορά τώρα τα περιβαλλοντικά οφέλη του μπαμπού, σε αυτά περιλαμβάνεται κατά κύριο λόγο η ικανότητά του να απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και να παράγει οξυγόνο. Σύμφωνα με έρευνες, το μπαμπού παράγει 35% περισσότερο οξυγόνο σε σύγκριση με μια ισοδύναμη μάζα δέντρων και μπορεί να απορροφήσει έως και 12 τόνους διοξειδίου του άνθρακα ανά εκτάριο ετησίως.
Πολλές συζητήσεις γίνονται γύρω από το μπαμπού τα τελευταία χρόνια, καθώς αποτελεί μια ανανεώσιμη οικολογική καλλιέργεια που, λόγω της πολυχρηστικότητάς της, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μια ευρεία γκάμα προϊόντων, όπως για παράδειγμα στις οδοντόβουρτσες, στα ρούχα, στα οικιακά είδη, στα καλαμάκια ως εναλλακτική στα αντίστοιχα πλαστικά, στα έπιπλα, στην επίστρωση δαπέδου, ακόμα και στον εξοπλισμό ηλεκτρονικών συσκευών. Το ερώτημα όμως που πρέπει να τεθεί είναι αν το μπαμπού αποτελεί ένα πραγματικά βιώσιμο και φιλικό προς το περιβάλλον υλικό σε όλες του τις μορφές. Μπορούμε να πούμε ότι, παρά τα οικολογικά διαπιστευτήρια του μπαμπού, υπάρχουν κάποιες επιφυλάξεις, οι οποίες έγκεινται στους τύπους των προϊόντων, καθώς και στον κατασκευαστή τους.
Επί του παρόντος, η Κίνα αποτελεί τη μεγαλύτερη παραγωγό μπαμπού παγκοσμίως, καθώς είναι η μόνη χώρα που διαθέτει ικανή ποσότητα μπαμπού για να το παράγει σε μαζική κλίμακα. Λόγω της μετατροπής του μπαμπού σε εμπορεύσιμη καλλιέργεια και της συνακόλουθης εμπορικής του επιτυχίας, έχουν δημιουργηθεί πολλά εργοστάσια που παράγουν όλα τα είδη προϊόντων από αυτό το υλικό. Δεδομένης της κερδοφορίας τους, οι αγρότες μετατρέπουν ολοένα και περισσότερα φυσικά δάση σε εδάφη για καλλιέργεια φυτειών μπαμπού, γεγονός που ενθαρρύνει τη λισματοποίηση και τη χρήση χημικών φυτοφαρμάκων ώστε να αυξηθούν οι γεωργικές αποδόσεις και τα έσοδα, διατηρώντας έτσι την αυξανόμενη προσφορά των προϊόντων μπαμπού. Με αυτόν τον τρόπο τίθεται σε κίνδυνο η βιοποικιλότητα των υπαρχόντων οικοσυστημάτων και απειλούνται τα ήδη ευάλωτα άγρια ζώα, όπως τα πάντα. Αυτή η κατάσταση ισχύει για όλες τις μονοκαλλιέργειες και όχι μόνο για το μπαμπού. Παρόμοιες ανησυχίες εγείρονται σε καλλιέργειες αβοκάντο στη Ν. Αμερική, στα δάση ευκαλύπτου στην Πορτογαλία και στις πεδιάδες καλαμποκιού και σόγιας στη Β. Αμερική.
Αν θέλουμε να επιχειρήσουμε μια σύγκριση της βιωσιμότητας του μπαμπού με το πλαστικό, μπορούμε να πούμε ότι το μπαμπού πλεονεκτεί στις περισσότερες περιπτώσεις. Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, το μπαμπού σε αντίθεση με το πλαστικό είναι ένας βιώσιμος φυσικός πόρος. Το πλαστικό μολύνει μεγάλο μέρος του περιβάλλοντός μας, ενώ το μπαμπού προς το παρόν δεν το κάνει. Επιπλέον, τα περισσότερα μπαμπού μπορούν να κομποστοποιηθούν. Βέβαια, τα προϊόντα στα οποία έχουν προστεθεί χημικά δεν μπορούν. Αντίθετα το πλαστικό δεν μπορεί ποτέ να κομποστοποιηθεί, εκτός ορισμένων εξαιρετικών περιπτώσεων, για τις οποίες απαιτούνται μεγάλες ποσότητες ενέργειας. Εκτός όμως από αυτά τα δεδομένα, όλα εξαρτώνται από το τι συγκρίνουμε κάθε φορά. Για παράδειγμα, μια οδοντόβουρτσα από μπαμπού είναι σίγουρα καλύτερη από μια πλαστική, εάν και οι δύο έχουν αποσταλεί από την Κίνα.
Έτσι, λοιπόν, κατά τη διερεύνηση της αγοράς ενός συγκεκριμένου προϊόντος μπαμπού, θα πρέπει κανείς να λάβει υπόψη τη διαδικασία συγκομιδής του μπαμπού, την προέλευσή του, όπως και τον τρόπο αποστολής από τον τόπο παραγωγής, την απαιτούμενη επεξεργασία για την παραγωγή του προϊόντος, την ενδεχόμενη χρήση χημικών ουσιών στην εν λόγω παραγωγή, καθώς και τη διαθεσιμότητα σε τυχόν εναλλακτικές προϊόντων εξίσου βιώσιμων. Βέβαια, είναι συχνά δύσκολο να λάβουμε σαφείς απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα, δεδομένου ότι η αλυσίδα εφοδιασμού δεν είναι πάντοτε ιδιαίτερα διαφανής.
Ας πάρουμε, για παράδειγμα, τη βιομηχανία της κλωστοϋφαντουργίας. Η δημιουργία υφασμάτων από μπαμπού φαινομενικά μοιάζει με μια βιώσιμη λύση, ωστόσο υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα «Παγκόσμια Πρότυπα για Βιολογικά Κλωστοϋφαντουργικά Προϊόντα» (Global Organic Textile Standards-GOTS) δεν παρέχουν πιστοποίηση σε υφάσματα μπαμπού, καθώς για τη μετατροπή ακατέργαστου γρασιδιού μπαμπού και βλαστών σε βιομηχανικό ύφασμα απαιτείται σε πολλές περιπτώσεις μια εντατική και χημική διαδικασία. Αυτό συμβαίνει, διότι ο παραδοσιακός τρόπος μετατροπής μπαμπού σε ύφασμα αυξάνει την τελική τιμή αγοράς του υφάσματος, ενώ παράλληλα δεν έχει αυτή την απαλή υφή που θα περιμέναμε. Έτσι, ορισμένες εταιρείες υποβάλλουν το μπαμπού σε μια χημική διαδικασία, η οποία χρησιμοποιείται για τη δημιουργία ρεγιόν και βισκόζης που προέρχεται από μπαμπού και κατά την οποία απελευθερώνεται δισουλφίδιο του άνθρακα, ένα τοξικό αέριο που μπορεί να έχει επιβλαβείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία.
Όταν ένας κατασκευαστής, λοιπόν, δηλώνει ότι το προϊόν του είναι «κατασκευασμένο από μπαμπού» (“Made from Bamboo”), αυτό σημαίνει στο 99% των περιπτώσεων ότι είναι κατασκευασμένο από βισκόζη που προέρχεται από μπαμπού.
Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα θελήσετε να αγοράσετε ρούχα από μπαμπού, θεωρώντας τα πιο οικολογικά, σκεφτείτε κατά πόσο αυτό αληθεύει και αντ’ αυτού αναζητήστε ανακυκλωμένα ή οργανικά υλικά, όπως βαμβάκι και κάνναβη.
Εξάλλου, η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου των ΗΠΑ (FTC) άρχισε να καταργεί τέτοια προϊόντα, υποχρεώνοντας τις εταιρείες να δηλώνουν εάν το ύφασμά τους έχει υποβληθεί σε χημική διαδικασία.
Το μπαμπού αποτελεί, επίσης, ένα εξαιρετικά δυνατό και ανθεκτικό αλλά ελαφρύ υλικό, ειδικά σε σύγκριση με το ξύλο και τον χάλυβα. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι ανήκει στην κατηγορία του γρασιδιού και όχι του δέντρου και έτσι δεν υπάρχουν αδύνατα σημεία κατά μήκος του. Αξίζει να σημειώσουμε μάλιστα ότι στην Ασία χρησιμοποιείται αντί του χάλυβα για την κατασκευή κτιρίων και δρόμων ή για την ενίσχυση σκυροδέματος. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί κατάλληλα και αποτελεσματικά μαζί με άλλα φυσικά υλικά ακόμα και για τη δημιουργία σύγχρονων αρχιτεκτονικών έργων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το project “Bamboo Eye” στην περιοχή Yanqing του Πεκίνου, το οποίο πρόκειται για ένα μοντέρνο “garden pavilion”, το οποίο εξυπηρετεί έναν οργανισμό που προωθεί τη βιώσιμη αρχιτεκτονική.
Όσον αφορά τη συσκευασία από ίνες μπαμπού, αυτή μπορεί να θεωρηθεί πιο βιώσιμη σε σχέση με τις περισσότερες εναλλακτικές λύσεις, όπως το χαρτόνι και το πλαστικό, δεδομένης της βιωσιμότητας του μπαμπού ως πρώτης ύλης. Επιπλέον, η συσκευασία από μπαμπού έχει πιστοποιηθεί ως λισματοποιήσιμη, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα της Αμερικάνικης Εταιρείας Δομικών Υλικών (American Society for Testing and Materials – ASTM). Αξιοσημείωτο είναι ότι το μπαμπού χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο για τη συσκευασία υπολογιστικών και ηλεκτρονικών ειδών που παράγονται στην Κίνα και αποστέλλονται σε άλλες χώρες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εταιρείας που χρησιμοποιεί συσκευασίες μπαμπού για την προστασία ορισμένων εύθραυστων προϊόντων της είναι η Dell. Ας σημειώσουμε, άλλωστε, ότι στόχος της Dell για το 2020 είναι να επιτύχει 100% βιωσιμότητα μέσω της χρήσης συσκευασιών χωρίς απόβλητα.
Η αγορά καλαμακίων από μπαμπού εκτιμάται ότι θα αυξηθεί κατακόρυφα τα επόμενα χρόνια, αν αναλογιστούμε τους περιορισμούς που επιβάλλονται από τις κυβερνήσεις κατά της χρήσης πλαστικών καλαμακιών και την αυξανόμενη ευαισθητοποίηση των πολιτών για κατανάλωση οικολογικών προϊόντων. Είναι γεγονός ότι τα καλαμάκια από μπαμπού είναι επαναχρησιμοποιούμενα σε σύγκριση με το πλαστικό, καλύτερα για την υγεία, ανθεκτικά και φιλικά προς το περιβάλλον, όμως το υψηλό κόστος αγοράς τους όπως και η διαθεσιμότητα πληθώρας εναλλακτικών λύσεων (π.χ. χάρτινα καλαμάκια, τα καλαμάκια από ανοξείδωτο χάλυβα και καλαμάκια από γυαλί) είναι παράγοντες που πιθανόν να περιορίσουν την ανάπτυξη της αγοράς τους.
Με μια πρώτη ματιά θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι οι επαναχρησιμοποιούμενες κούπες καφέ από μπαμπού είναι πιο φιλικές προς το περιβάλλον από τα κύπελλα μιας χρήσης, τα οποία ευθύνονται για τη δημιουργία 40.000 μετρικών τόνων απορριμμάτων ετησίως μόνο στη Γερμανία. Μια γερμανική έρευνα, όμως, του ιδρύματος Stiftung Warentest έρχεται να διαψεύσει αυτή την αντίληψη, κατηγορώντας τους κατασκευαστές ότι υποβάλλουν παραπλανητικές διαφημίσεις για τα προϊόντα τους. Συγκεκριμένα οι κατασκευαστές αναφέρουν ότι τα κύπελλα είναι κατασκευασμένα από ίνες μπαμπού, χωρίς να παραθέτουν ολόκληρη τη σύσταση του κυπέλλου, στην οποία περιλαμβάνεται η ρητίνη μελαμίνης, η οποία παράγεται από μελαμίνη και φορμαλδεΰδη, συστατικά που ενέχουν κινδύνους για την υγεία. Το ίδρυμα Warrentest πειραματίστηκε με 12 κύπελλα μπαμπού, στα οποία βρέθηκαν επικίνδυνες χημικές ουσίες. Η ρητίνη μελαμίνης είναι ακίνδυνη στη χρήση υπό ορισμένες συνθήκες, αν για παράδειγμα τα προϊόντα που το περιέχουν διατηρούνται κάτω από 70°C. Όμως, ο ζεστός καφές συχνά το εκθέτει σε πολύ υψηλότερα επίπεδα θερμοκρασίας. Γέμισαν, λοιπόν, τα κύπελλα μ’ ένα όξινο υγρό, ανάλογο του καφέ, και τα διατήρησαν σε θερμοκρασία 70°C για δύο ώρες. Στη συνέχεια αναλύοντας το υγρό διαπίστωσαν ότι επτά από τα κύπελλα απελευθέρωσαν πολύ μεγάλη ποσότητα μελαμίνης, διαψεύδοντας τους διαφημιστικούς ισχυρισμούς των κατασκευαστών που έκαναν λόγο για ανακυκλώσιμα και βιοαποικοδομήσιμα κύπελλα.
Την επόμενη φορά, λοιπόν, που εσείς οι λάτρεις του καφέ θα επιλέξετε ένα επαναχρησιμοποιούμενο θερμός για τον καφέ σας, μην προτιμήσετε κάποιο που να είναι κατασκευασμένο από μπαμπού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Eco & Beyond. 2020. Truth Or Trend: Is Bamboo Sustainable?Διαθέσιμο εδώ
- Prnewsleader.com. 2020. Bamboo Straw Market 2020-2026 Get Details Like Top Industry Players |Technology| Innovations And Analysis – Prnews Leader. Διαθέσιμο εδώ
- (www.dw.com), D., 2020. ‘Keep Your Hands Off’ Bamboo Coffee Cups, German Consumer Group Warns |DW|, DW.COM. Διαθέσιμο εδώ
