Του Βασίλη Τρικούπη,
Κατά τον Ψυχρό Πόλεμο ο γεωστρατηγικός ανταγωνισμός των υπερδυνάμεων είναι γνωστό πως έθετε διατακτικά συμφέροντα επιβίωσης και ηγεμονίας σε βαθμό τέτοιο, που η ιδεολογία αποτέλεσε κατά κόρον όχημα επιδιώξεων. Συγκεκριμένα, ως προς τη Δυτική Συμμαχία-ΗΠΑ, η εγκαθίδρυση και συντήρηση από αυτήν αυταρχικών καθεστώτων στη Λατινική Αμερική και τη Νότια Ευρώπη αποτέλεσε μια καθόλα ορθολογική, βάσει της ρεαλιστικής σχολής σκέψης των διεθνών σχέσεων, διόλου ωστόσο ηθική και σύμφωνη με το φιλελεύθερο πρόταγμα των δυτικών δημοκρατιών.
Η περίπτωση της χιλιανής δικτατορίας του Augusto Pinochet αποτελεί μια από τις πιο μελανές σελίδες της περιόδου, με κατηγορίες για εκτοπίσεις, εξαφανίσεις, βασανιστήρια και δολοφονίες χιλιάδων αντιφρονούντων. Ο Pinochet πέθανε σχεδόν μη τιμωρημένος το 2006, μεγάλος σε ηλικία, από καρδιοπάθεια και όντας σε κατ’οίκον περιορισμό από το 2004 με εκκρεμούσες 300 περίπου κατηγορίες εναντίον του.
Στην περίπτωση των αυταρχικών δικτατοριών της Νότιας Αμερικής και της Νότιας Ευρώπης, όταν αυτές έπεσαν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο το πολιτικό τους σύστημα φιλελευθεροποιήθηκε στη βάση νέων συνταγμάτων που διασφαλίζουν τα ατομικά δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες. Στην περίπτωση, ωστόσο, της Χιλής η διαδικασία αυτή παρέμεινε ατελής έως σήμερα.
Όσο και αν η νεοφιλελεύθερη οικονομική διακυβέρνηση του καθεστώτος εξασφάλισε την σταθερότητα και την ευημερία του κράτους, άλλο τόσο παρήγαγε ακραίες οικονομικές-ταξικές ανισότητες, κάνοντας το καθεστώς ακόμα πιο μισητό σε συνδυασμό βεβαίως με την αυταρχικότητά του. Το 1980, το καθεστώς εξερχόμενο από τη 18χρονη εξουσία συνέταξε το σύνταγμα της χώρας, αναγνωρίζοντας μέσα στο νέο σύστημα ευρείες εξουσίες ως «αυταρχικούς θύλακες», με τον ίδιο τον Pinochet να γίνεται μέλος της Άνω Βουλής και να παίζει σημαντικό ρόλο έως και το 2005, οπότε και καταργήθηκε η έδρα του Pinochet και των συν αυτώ, ενώ ο στρατός περιήλθε υπό την εντολή του Προέδρου, ως όφειλε.
Ακόμα και αν πρακτικά μια σημαντική μετάβαση στο σύστημα έλαβε χώρα, ένα σύνταγμα-απολίθωμα μελανών καιρών αποτελεί βραχνά για ένα βασανισμένο λαό, σε συνδυασμό με την ακραία πτωχοποίηση της μεγάλης μάζας του και την ραγδαία αύξηση των οικονομικών ανισοτήτων που εκκίνησαν ως βάση από το σύνταγμα Pinochet.
Έτσι, μια 20ετία σχεδόν βίαιων αναταραχών οδήγησε το διάλογο στην αναγκαιότητα για ένα νέο σύνταγμα, το οποίο ήρθε στο τραπέζι από τον Πρόεδρο Sebastián Piñera πέρυσι, μετά από μια σαρωτική πολιτική κρίση και την αστική εξέγερση στο Σαντιάγο και άλλες πόλεις, με αφορμή την αύξηση της τιμής του εισιτηρίου του μετρό. Φυσικά αυτό αποτέλεσε τη σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι και η απόφαση για το δημοψήφισμα αποτέλεσε σαφή στρατηγική πολιτική για την πολιτική επιβίωση του Piñera.
Σε κάθε περίπτωση, η αλλαγή του θεμελιώδους νόμου του κράτους δεν είναι μια απλή υπόθεση και εγείρονται σοβαρές αμφιβολίες ως προς το αν θα αποτελέσει μια επιτυχή διαδικασία, τόσο για την επίτευξη της μεγάλης πλειοψηφίας στη συντακτική βουλή που απαιτείται, τόσο και για το μικρό χρονικό όριο που δίνεται για τη σύνταξή του. Τέλος, η σύμπτωση της σύνταξης με τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές δύναται να υπονομεύσει τη διαδικασία υπό τις βραχυπρόθεσμες εκλογικές επιδιώξεις των συντακτών.
Σε κάθε περίπτωση, η λαϊκή απαίτηση έχει αποδείξει πως μπορεί να αποτελέσει καταλύτη σοβαρότατων πολιτικών ρήξεων με το παρελθόν. Τα αιτήματα ενός λαού, ο οποίος αντιμετωπίζει ζητήματα επιβίωσης και μιας νεολαίας που βράζει για περισσότερα δικαιώματα και δικαιοσύνη, είναι αυτά που θα καθορίσουν στο τέλος της ημέρας τόσο την προσέλευση στο τελικό δημοψήφισμα αποδοχής του συντάγματος όσο και το ίδιο το αποτέλεσμα. Και τότε, αν η διαδικασία τελεσφορήσει, το “Adios general” («Αντίο στρατηγέ») που συμβολικά αντήχησε στους δρόμους του Σαντιάγο θα ακουστεί ακόμα πιο δυνατά.
