Της Άννας Βαρβαρέζου,
Το γεμάτο μυστήριο χαμόγελο της Μόνα Λίζα -ή αλλιώς γνωστή και ως Τζιοκόντα- δημιουργεί εδώ και πολλούς αιώνες έντονες διχογνωμίες. Η προσωπογραφία που εμπνεύστηκε ο Λεονάρντο ντα Βίντσι το 1503 στη Φλωρεντία της Ιταλίας εξακολουθεί να αποτελεί ακόμη και σήμερα ένα άλυτο μυστήριο για τους θαυμαστές της στο Λούβρο. Υποστηρίζεται, μάλιστα, πως το αποτέλεσμα αυτό που αποτυπώθηκε στην έκφραση της Μόνα Λίζα δεν ήταν διόλου τυχαίο, αλλά μια καθιερωμένη τακτική του καλλιτέχνη, ο οποίος επέλεγε συνειδητά να αφήνει τα έργα του ημιτελή.
Μόλις το 2005, στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης αποκαλύφθηκε η ταυτότητα της εικονιζόμενης κοπέλας. Ειδικότερα, επρόκειτο για τη Λίζα ντελ Τζιοκόντο, μια ευγενή Ιταλίδα, για την οποία ο σύζυγός της είχε παραγγείλει τον πίνακα προκειμένου να γιορτάσουν τη γέννηση του δεύτερου παιδιού τους. Λίγα χρόνια αργότερα, το 2012, αποκαλύφθηκε πως στο Μουσείο ντελ Πράδο, στη Μαδρίτη, υπάρχει ένας ακόμη πίνακας που παρουσιάζει εξαιρετικές ομοιότητες με τον πρωτότυπο και είχε μάλιστα φιλοτεχνηθεί κατά την ίδια χρονική περίπου περίοδο. Μέχρι την αποκάλυψη αυτή εθεωρείτο πως ο πίνακας αυτός ήταν κάποιο αντίγραφο. Ωστόσο, η θεωρία αυτή καταρρίφθηκε και τελικά οι ειδικοί κατέληξαν πως στον πίνακα αυτό απεικονίζεται και πάλι η Μόνα Λίζα αλλά σε νεότερη ηλικία και μάλιστα δημιουργός της δεν ήταν ο Ντα Βίντσι, αλλά κάποιος από τους μαθητές του.
Πέρα, όμως, από την ταυτότητά της, το ενδιαφέρον δεν μπορεί παρά να επικεντρωθεί στο μειδίαμά της. Κοιτάζοντας τον πίνακα, αντιλαμβάνεται κανείς δυο εκφράσεις. Ειδικότερα, εάν καλύψει το στόμα της και εστιάσει στο βλέμμα, αντιλαμβάνεται μια σοβαρότητα σε αυτό. Εάν πάλι καλύψει τα μάτια και εστιάσει στο στόμα, αυτό δε μοιάζει να χαμογελά. Η ανακρίβεια αυτή οδήγησε μάλιστα ομάδα ειδικών να επεξεργαστεί τα στοιχεία του προσώπου της σε ηλεκτρονική εφαρμογή, με απώτερο στόχο να ερμηνεύσει αυτή τα συναισθήματά της. Σύμφωνα με το αποτέλεσμα του αλγορίθμου, η Μόνα Λίζα είναι μάλλον κατά προσέγγιση 80% μια ευτυχισμένη γυναίκα.
Επεκτείνοντας το μυστήριο, αίσθηση προκαλεί εξίσου και το γεγονός πως το βλέμμα της Μόνα Λίζα ξεπερνά τα όρια της τέλειας καλλιτεχνίας και πλησιάζει περισσότερο στον ανεπιτήδευτο ρεαλισμό. Συγκεκριμένα, τα μάτια της κοιτούν άμεσα τα μάτια των θεατών της, σε όποια θέση στο χώρο σε σχέση με τον πίνακα και αν βρίσκονται οι τελευταίοι. Σύμφωνα με τους νόμους της φυσικής, οι σκιές και το φως στις επιφάνειες των πραγμάτων μετακινούνται και φαίνονται διαφορετικά ανάλογα με τη θέση μας. Ωστόσο, αυτό είναι κάτι που δεν συμβαίνει, όταν κανείς αντικρίζει αυτή την προσωπογραφία. Βέβαια, πέρα από το σαγηνευτικό αυτό βλέμμα και το χαμόγελο αξίζει να αναφερθεί πως η γυναίκα σε αυτόν τον πίνακα αποτελούσε τη θεία αναλογία, όπως έλεγε ο Ντα Βίντσι. Ολόκληρη η δομή του σώματός της σε αντιστοιχία με το πρόσωπό της αποτελούσε κατά τον καλλιτέχνη, αλλά και κατά κοινή πλέον παραδοχή, μια εξαιρετικά ευχάριστη αναλογία συγκρινόμενη ακόμη και με τα «θεια πρότυπα».
Πέρα, όμως, από την ιστορία της αινιγματικής αυτής Ιταλίδας, σπουδαία είναι και η ιστορία του πίνακα καθεαυτού, που χρονολογεί 520 περίπου χρόνια ύπαρξης. Πιο συγκεκριμένα, ο Ντα Βίντσι ολοκλήρωσε τον πίνακά του, ενώ βρισκόταν στη Γαλλία, και μερικά χρόνια αργότερα ο Γάλλος βασιλιάς αποφάσισε να τον αγοράσει και τον τοποθέτησε στο παλάτι της Fontainebleau, όπου και παρέμεινε μέχρι να δοθεί στον Λουδοβίκο ΙΔ’. Έπειτα, ο τελευταίος μετέφερε τον πίνακα στις Βερσαλλίες, ενώ μετά τη Γαλλική Επανάσταση αυτός κατέληξε στο μουσείο του Λούβρου.
Η ιστορία του πίνακα, όμως, δεν τελειώνει εδώ. Στις 21 Αυγούστου του 1911, η Μόνα Λίζα κλάπηκε, εκτοξεύοντας μάλιστα έτσι ακόμη περισσότερο τη φήμη ενός εκ των ήδη διασημότερων έργων τέχνης. Η υπόθεση έλαβε γρήγορα μεγάλες διαστάσεις με την αστυνομία να αναλαμβάνει την έρευνα και τη Γαλλία να κλείνει τα σύνορά της. Μερικά χρόνια αργότερα, τον Νοέμβριο του 1913, ο Βιτσέντζο Περούτζια από το Κόμο της Ιταλίας έστειλε ένα γράμμα σε Ιταλό γκαλερίστα, ενημερώνοντάς τον πως είχε στην κατοχή του τον πίνακα. Έπειτα από έρευνες, αποκαλύφθηκε πως αυτή ήταν πράγματι η αλήθεια και κίνητρο της κλοπής από τον Βιτσέντζο ήταν το ότι ήθελε την επιστροφή του πίνακα στην πνευματική πατρίδα του, την Ιταλία. Η πλειοψηφία του ιταλικού λαού θεώρησε την πράξη αυτή ηθικά ενδεδειγμένη και σωστή, πράγμα που αποτυπώθηκε και στη δικαστική απόφαση, η οποία επέβαλε φυλάκιση μερικών μονάχα μηνών για την κλοπή. Ο πίνακας εκτέθηκε για αρκετό καιρό σε μουσεία της Ιταλίας, προκαλώντας τον θαυμασμό των Ιταλών για το έργο και έπειτα επέστρεψε στο Λούβρο, όπου και παραμένει μέχρι σήμερα.
Πηγές
- https://www.sansimera.gr/articles/305
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CF%8C%CE%BD%CE%B1_%CE%9B%CE%AF%CE%B6%CE%B1
