Της Δέσποινας Βλάχου,
Για την αφρικανική ήπειρο η ανεπάρκεια στις υποδομές παραμένει σημαντικό εμπόδιο για την οικονομική ανάπτυξή της. Παρά τις τεράστιες δυνατότητες της Αφρικής, υπάρχει ένα μεγάλο κενό επενδύσεων σε υποδομές, αφήνοντας εκατομμύρια ανθρώπους στα όρια της φτώχειας.
H διαθεσιμότητα υποδομών επηρεάζει σημαντικά την ανάπτυξη των κρατών και έχει άμεση επίδραση στην παραγωγικότητα και την ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Οι επενδύσεις σε υποδομές μπορούν να μειώσουν σημαντικά την ανισότητα εντός και εκτός των χωρών. Σύμφωνα μάλιστα με έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι υποδομές αντιπροσωπεύουν τους «τροχούς» της οικονομικής δραστηριότητας. Η αποτελεσματική παροχή υποδομών υποστηρίζει την οικονομική ανάπτυξη, βελτιώνει την ποιότητα ζωής και είναι σημαντική για την εθνική ασφάλεια. Επιπλέον, η παροχή υπηρεσιών, όπως το νερό, οι μεταφορές και η ενέργεια, μπορεί να βελτιώσει δραματικά την ευημερία και να συμβάλει στην αύξηση της παραγωγικότητας. Σε μικροοικονομικό επίπεδο, πολλά από τα οφέλη των υπηρεσιών υποδομής μειώνουν το κόστος παραγωγής των επιχειρήσεων και διευρύνουν τις ευκαιρίες της αγοράς, γεγονός που επηρεάζει θετικά την ανταγωνιστικότητα και την παραγωγή και οδηγεί σε οικονομική ανάπτυξη.
Ωστόσο, η Αφρική υστερεί σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο στην κάλυψη βασικών έργων υποδομής, συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών, οδικών και υδάτινων έργων και των έργων μεταφορών. Για παράδειγμα, σχεδόν 600 εκατομμύρια άνθρωποι στην υποσαχάρια Αφρική δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρικό δίκτυο, αντιπροσωπεύοντας πάνω από τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού χωρίς ηλεκτρική ενέργεια. Ενώ σημειώνεται σημαντική πρόοδος για να καλυφθεί αυτό το κενό, η Αφρική εξακολουθεί να υστερεί. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι πολλές αφρικανικές κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν αυξανόμενους δείκτες χρέους προς ΑΕΠ, γεγονός που προκαλεί περιορισμό των δαπανών σε έργα υποδομής. Στην υποσαχάρια Αφρική, για παράδειγμα, ο μέσος λόγος χρέους προς ΑΕΠ υπερβαίνει το 50%.
Δυστυχώς, παρατηρείται μια δυσκολία στην υλοποίηση των έργων υποδομής, αφού τα περισσότερα αποτυγχάνουν να «κλείσουν» οικονομικά: περίπου το 80% από τα έργα αποτυγχάνουν στο στάδιο μελέτης σκοπιμότητας και επιχειρηματικού σχεδίου. Αυτό το παράδοξο δεν είναι ένα διαρθρωτικό πρόβλημα, αλλά ένα αποτέλεσμα ποικίλων «αποτυχιών» της αγοράς στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης του έργου. Αρχικά, συνήθως επιλέγονται έργα χαμηλού αντικτύπου, συχνά λόγω της έλλειψης μακροπρόθεσμου γενικού σχεδίου που μπορεί να γεφυρώσει τους πολιτικούς κύκλους. Επιπλέον, ένα μεγάλο μέρος των έργων υποδομών που αφορούν την αφρικανική ήπειρο αποτυγχάνουν στο στάδιο μελέτης σκοπιμότητας (feasibility plan) και επιχειρηματικού σχεδίου. Οι επενδυτές και οι κυβερνήσεις δεν έχουν τα μέσα και τους πόρους, συμπεριλαμβανομένης της αξιολόγησης βασικών χρηματοοικονομικών κινδύνων που σχετίζονται με έργα υποδομής μεγάλης κλίμακας. Γενικά, οι φορείς του ιδιωτικού τομέα δεν επενδύουν αρκετό χρόνο και προσπάθεια για την ανάπτυξη μιας ισχυρής μελέτης σκοπιμότητας. Τέλος, υπάρχουν και τα ζητήματα της γραφειοκρατίας, δηλαδή τυχόν καθυστερήσεις στη λήψη αδειών και εγκρίσεων. Στο πλαίσιο αυτό συμπεριλαμβάνονται και η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των υπεύθυνων υπηρεσιών και η δυσκολία των εκάστοτε κυβερνήσεων να ξεκινήσουν τα έργα υποδομών.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για επενδύσεις σε έργα υποδομών στην Αφρική. Οι επενδυτές από τις Ηνωμένες Πολιτείες αντιπροσωπεύουν το 38% αυτής της πιθανής χρηματοδότησης, με σημαντική χρηματοδότηση επίσης διαθέσιμη από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Κίνα, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία. Σύμφωνα με μία έκθεση του 2018 για την Κοινοπραξία Υποδομών για την Αφρική (ICA), αναφέρεται ότι μεταξύ του 2013 και του 2017 η μέση ετήσια χρηματοδότηση για την ανάπτυξη υποδομών στην Αφρική ήταν 77 δισεκατομμύρια δολάρια – διπλάσια από τον ετήσιο μέσο όρο άλλων περιοχών μέχρι το 2016. Σχεδόν το ήμισυ της πρόσφατης επενδυτικής δραστηριότητας έλαβε χώρα στη Δυτική και Βόρεια Αφρική, με 27 και 19% αντίστοιχα. Οι τομείς των μεταφορών και της ενέργειας αντιστοιχούσαν σχεδόν στα τρία τέταρτα της συνολικής επένδυσης. Επιπλέον, όσον αφορά τις πηγές χρηματοδότησης, οι αφρικανικές κυβερνήσεις ήταν η μεγαλύτερη πηγή χρηματοδότησης έργων υποδομής, με επενδύσεις $37,5 δισ. (37% των συνολικών αναλήψεων υποχρεώσεων), με δεύτερη την Κίνα που επένδυσε $25,7 δισ. (25%). Ακολουθούν μέλη της ICA ($20,2 δισ. 20%), ο ιδιωτικός τομέας ($11,8 δισ. 12%) και άλλες πηγές ($5,6 δισ. 6%). Αξίζει να αναφερθεί ότι η κινεζική EXIM Bank χρηματοδότησε πάνω από το 90% των 3,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων του Mombasa-Nairobi Standard Gauge Railway στην Κένυα. Από το 2017, που εγκαινιάστηκε, ο σιδηρόδρομος μείωσε τον χρόνο ταξιδιού μεταξύ των πόλεων στο μισό.
Αδιαμφισβήτητα, η ανάπτυξη υποδομών αποτελεί βασικό κλειδί για την πρόοδο σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο και κρίσιμο παράγοντα για την παραγωγικότητα και την βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Οι επενδύσεις σε υποδομές αντιπροσωπεύουν πάνω από το ήμισυ της πρόσφατης βελτίωσης της οικονομικής ανάπτυξης στην Αφρική και έχουν τη δυνατότητα να επιτύχουν ακόμη περισσότερα. Ωστόσο, το χάσμα που έχει δημιουργηθεί ανάμεσα στην προσφορά επενδύσεων σε έργα υποδομών και στην υλοποίηση των έργων αυτών αποτελεί εμπόδιο για την οικονομική ανάπτυξη της ηπείρου. Η πρόκληση, ωστόσο, έγκειται στο ξεκίνημα των έργων υποδομής: το 80% των έργων αυτών αποτυγχάνουν στο στάδιο σκοπιμότητας και επιχειρηματικού σχεδίου, όπως αναφέραμε και πιο πάνω.
Ενδεικτικές Πηγές
- African Development Bank Group, (n.d.), Infrastructure Development, available here
- Infrastructure Consortium in Africa,(n.d.), Infrastructure Financing Trends in Africa 2018, available here
- Damijan S., Padilla S. B., (July 2014), Effectiveness of Infrastructure Project Investments in Africa, available here
- Easen N., (February 2018), Africa: Lack of infrastructure leaves millions in poverty despite potential, available here
- Lakmeeharan K., Manji Q., Nyairo R., Poeltner H., (March 2020), Solving Africa’s infrastructure paradox, available here
