Του Χάρη Πετράκη,
Όπως σε κάθε επιστήμη, έτσι και στη λογιστική, δύναται να είναι κάποιος είτε νομοταγής, είτε «διεφθαρμένος». Στον κλάδο της λογιστικής παρατηρούνται, ακόμα και σήμερα, σκάνδαλα που το ευρύ φάσμα τους αγγίζει εταιρίες πασίγνωστες που κανείς δεν περίμενε. Τι τεχνάσματα χρησιμοποιεί όμως ένας λογιστής μίας τέτοιας εταιρίας για να επιτελέσει μια απάτη και ποιοί παράγοντες μπορούν να τον οδηγήσουν σε αυτό;
Λογιστική απάτη μπορεί να διενεργηθεί σε οποιοδήποτε μέρος του ισολογισμού. Σε αυτό το άρθρο θα στοχεύσουμε στα βασικότερα και τα πιο συχνά λογιστικά τεχνάσματα. Αρχικά, η απόσβεση ή μη ενός περιουσιακού στοιχείου αποτελεί μια λογιστική απάτη που μπορεί να ωφελήσει την επιχείρηση από δύο πλευρές:
- Εάν η απόσβεση πραγματοποιηθεί δίχως την ύπαρξη του περιουσιακού στοιχείου, τα έξοδα αυξάνονται με αποτέλεσμα την μειωμένη φορολογική επιβάρυνση. Συνήθως, αυτό συμβαίνει σε επιχειρήσεις χωρίς μεγάλο μέρος μετόχων.
- Από την άλλη, η μη διενέργεια απόσβεσης αυξάνει τα καθαρά κέρδη και επηρεάζει θεμελιώδεις δείκτες όπως ο ROI (return on investment). Συνήθως, συμβαίνει σε εταιρίες που έχουν ανάγκη από μετόχους και δάνεια.
Επιπλέον, τα κτίρια υπό κατασκευή δίνουν την δυνατότητα στον λογιστή να μην τα μεταφέρει ποτέ στον ισολογισμό ως ολοκληρωμένα για τον απλούστατο λόγο ότι ένα ολοκληρωμένο κτίριο πρέπει να αποσβεστεί, μειώνοντας τα κέρδη ομοίως, όπως παραπάνω. Το ίδιο αποτέλεσμα μπορεί να συμβεί αν η εταιρία δεν εμφανίσει δικά της κτίρια στον ισολογισμό. Επίσης, άυλα πάγια όπως φήμη, άδειες ευρεσιτεχνίας και η υπεραξία της εταιρίας που δεν μπορούν να προσδιοριστούν με ακρίβεια και είναι στην ευχέρεια των στελεχών της επιχείρησης δίνουν πρόσφορο έδαφος για παραποίηση της πραγματικής οικονομικής κατάστασης. Άλλο ένα τέχνασμα που μπορεί να διεκπεραιωθεί μεταξύ δύο πλευρών είναι η καταχώρηση πλασματικής ημερομηνίας παράδοσης εμπορευμάτων για αυξημένα καταγεγραμμένα κέρδη της επιχείρησης έναντι κάποιου άλλου οφέλους, όπως για παράδειγμα τα δωρεάν μεταφορικά. Τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά! Όμως, θα πρέπει να εστιάσουμε και στα κίνητρα που οδηγούν κάποιον να προβεί σε αυτές τις παράνομες πράξεις.
Ένα μεγάλο ομολογιακό δάνειο το οποίο θα απευθύνεται σε επενδυτές, funds και τράπεζες θα ήταν πολύ πιο ελκυστικό αν η εταιρία που έκανε την έκδοση είχε έναν πολύ δυνατό ισολογισμό, με φοβερά οικονομικά αποτελέσματα και συνεχής αύξηση της κερδοφορίας. Όλα αυτά με λογιστικά τεχνάσματα που μόνο η διοίκηση της εταιρίας γνωρίζει. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί η ύπαρξη της έννοιας της ασύμμετρης πληροφόρησης που δίνει την δυνατότητα σε οποιονδήποτε να εξαπατήσει τον αντισυμβαλλόμενο του. Το φαινόμενο αυτό είναι δύσκολο να εξαλειφθεί, αλλά γίνονται υπέρμετρες προσπάθειες.
Επιπλέον, μεγάλοι οικονομικοί στόχοι και πιέσεις από τους μετόχους και τους επενδυτές οδηγούν την διοίκηση να πετύχει αυτούς τους στόχους παράτυπα, ενώ, παράλληλα, ενδεχόμενα bonus επίτευξης τους δελεάζουν περαιτέρω. Άλλος ένας λόγος που αξίζει να αναφερθεί είναι ότι σε μία εξαγορά ή συγχώνευση η παραποίηση των οικονομικών καταστάσεων μπορεί να εξασφαλίσει στην εταιρία περισσότερες μετοχές.
Τέλος, μια επιχείρηση προκειμένου να ισχυροποιήσει την οικονομική της θέση άλλοτε εξωραΐζει τα οικονομικά της αποτελέσματα ώστε να δείξει την κυριαρχία της στον κλάδο και άλλοτε τις υποβαθμίζει δημιουργώντας την πεποίθηση ότι ο κλάδος δεν θα προσφέρει κερδοφορία σε ανταγωνιστές που σκέφτονται να εισέλθουν στην αγορά.
Κατά την άποψη μου, ένας πραγματικά πετυχημένος λογιστής δεν είναι αυτός που θα διενεργήσει τις παραπάνω απάτες, αλλά αυτός που με βάση την νομοθεσία θα βρει τρόπους να βοηθήσει την επιχείρηση του και τους πελάτες του. Οι απάτες αργά ή γρήγορα θα αποκαλυφθούν! Σίγουρα, θα πρέπει να παρθούν μέτρα από τις εταιρίες για την παγίωση των φαινομένων απάτης, διότι τα κίνητρα είναι πολλά και ελκυστικά. Μια καλή αρχή, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, θα ήταν η βελτίωση του εσωτερικού ελέγχου στις επιχειρήσεις, αλλά ακόμα σημαντικότερο θα είναι να μάθουμε εμείς οι ίδιοι που ασχολούμαστε με επενδύσεις να μην πέφτουμε θύματα απάτης. Αν το καταφέρουμε αυτό τα κίνητρα θα αμβλυνθούν και η τιμιότητα θα είναι πια μονόδρομος!
