Της Αννίτας Ελισσαίου,
Ο Ευρωπαϊκός νόμος για το κλίμα ήταν ένα από τα βασικά θέματα συζήτησης κατά τη διάρκεια της πρόσφατης Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στις 5 με 8 Οκτωβρίου. Η νέα αυτή προσθήκη στο ευρωπαϊκό Green Deal είχε παρουσιαστεί τον Μάρτιο 2020, ως απάντηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις εκατοντάδες, ανά την ήπειρο, διαδηλώσεις για τα περιβαλλοντικά προβλήματα και την κλιματική αλλαγή. Ο νόμος αυτός, με 392 ψήφους υπέρ, 161 κατά και 142 αποχές, πρόκειται να κάνει δεσμευτικές νομικές υποχρεώσεις, τις πολιτικές υποσχέσεις της Ένωσης και των κρατών-μελών για το κλίμα και το περιβάλλον. Παράλληλα, η πολιτική ευθυγραμμίζεται με τους στόχους της Συμφωνίας των Παρισίων για το κλίμα, η οποία επιζητά την ελάττωση της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Το φιλόδοξο σχέδιο, πρώτο του είδους του παγκοσμίως, έρχεται να ενισχύσει πολιτικά και νομικά το στόχο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την απόλυτη κλιματική ουδετερότητα για την Ένωση μέχρι το 2050. Κλιματική ουδετερότητα ή ουδετερότητα του άνθρακα, ορίζεται ως η επίτευξη ισορροπίας ανάμεσα στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και την απορρόφηση άνθρακα σε συλλέκτες διοξειδίου. Το Κοινοβούλιο αποφάσισε τη μείωση των εκπομπών αερίων κατά 60% μέχρι το 2030, απορρίπτοντας το αρχικό 55% και ανεβάζοντας τον πήχη για όλους τους φορείς και τα κράτη της Ένωσης. Ένας απαιτητικός στόχος, που όμως σύμφωνα με τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του, δεν είναι απίθανος.
Η δημιουργία ευέλικτων στρατηγικών και η λήψη αποτελεσματικών μέτρων σε εθνικό, αλλά και ευρωπαϊκό επίπεδο κρίνεται ως η αφετηρία για την επιτυχία των σχεδίων του νέου νόμου. Ως αναπόσπαστο κομμάτι του Green Deal για μια αειφόρο ευρωπαϊκή οικονομία, η πραγματοποίηση των στόχων για το κλίμα προϋποθέτει την επένδυση σε «πράσινες» τεχνολογίες και καινοτομίες, αλλά και σημαντικές αλλαγές στη βιομηχανία, την πολεοδομία, τις μεταφορές και την καθημερινή ζωή. Με σκοπό τη διευκόλυνση των διαδικασιών για τα επόμενα χρόνια, προβλέπεται η διαμόρφωση ενός ανεξάρτητου επιστημονικού και ερευνητικού σώματος για την Ευρώπη. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την Κλιματική Αλλαγή θα έχει ως βασική ευθύνη τον έλεγχο της προόδου των εθνικών και ευρωπαϊκών στρατηγικών για την κλιματική ουδετερότητα, με τη δυνατότητα υποβολής συστάσεων για την αντιμετώπιση παραδρομών, αλλά και την πρόταση λύσεων για τα εμπόδια που θα προκύψουν.
Πέρα από τα παραπάνω, ο ευρωπαϊκός νόμος για το κλίμα θα περιλαμβάνει και τα αναγκαία μέσα για τη συγκρότηση ενός επιχειρηματικού περιβάλλοντος για τις βιομηχανίες και τους επενδυτές, καθοδηγούμενο από το στόχο για την μείωση των εκπομπών αεριών θερμοκηπίου. Ένα από τα μέτρα που προτείνονται είναι η σταδιακή κατάργηση όλων των άμεσων και έμμεσων επιδοτήσεων των βιομηχανιών άνθρακα και ορυκτών καυσίμων μέχρι το τέλος του 2025. Επιπλέον, ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί και στην προσαρμογή και ισχυροποίηση της Ένωσης εναντίον των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και ειδικά ως προς τα ευάλωτα κοινωνικά στρώματα. Στο πλαίσιο του σκοπού αυτού, πρόκειται να τεθεί σε εφαρμογή ο «Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης» του Green Deal, ώστε να διασφαλίσει την ομαλότερη δυνατή μετατόπιση στις νέες περιβαλλοντικές πολιτικές για εκείνες τις ομάδες του πληθυσμού. Τελικός στόχος είναι μια δίκαιη και ακμάζουσα κοινωνία, σε ένα μοντέρνο, ανταγωνιστικό και αποδοτικό ως προς τους πόρους του οικονομικό περιβάλλον.
Το συγκεκριμένο σχέδιο αποτελεί αδιαμφισβήτητα μια τεράστια δοκιμασία για την Ευρώπη, η οποία, εφόσον πετύχει, θα επηρεάσει αποφασιστικά την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, παρά τα προφανή πλεονεκτήματα του νόμου για τον πλανήτη, το ζήτημα της κατάκτησης των στόχων του έγινε αφορμή για διαφωνίες στην τελευταία συνεδρίαση του Κοινοβουλίου. Το ποσοστό μείωσης των εκπομπών αερίων βρήκε μέλη του Κοινοβουλίου αντίθετα, με ορισμένους να υποστηρίζουν ότι ο στόχος του 55%, όπως είχε αρχικά προταθεί, είναι πιο εφικτός και εξίσου ευεργετικός για το περιβάλλον. Και οι δύο πλευρές επικαλούνται την επιστήμη για την επιλογή των αντίστοιχων ποσοστών, τη στιγμή όμως που κανένας διεθνής επιστημονικός περιβαλλοντικός οργανισμός ή διεθνής συμφωνία δεν ορίζει συγκεκριμένο κατώτερο όριο εκπομπών για την Ευρώπη ή για οποιαδήποτε άλλη χώρα. Η «κατανομή» για την ευθύνη του ποσοστού μείωσης που αντιστοιχεί σε κάθε κράτος δεν φαίνεται να έχει απασχολήσει ιδιαίτερα την επιστήμη. Αντιθέτως, το συνολικό αποτέλεσμα είναι αυτό που μετράει.
Ο λόγος για τον οποίο το απαιτούμενο ποσοστό μείωσης αερίων του θερμοκηπίου παίζει τόσο μεγάλο ρόλο, είναι επειδή συνδέεται άμεσα με την ευρωπαϊκή οικονομία και τη μελλοντική της πορεία. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η Ευρώπη θα πρέπει να καταργήσει τις επενδύσεις της σε ορυκτά καύσιμα και τις αντίστοιχες βιομηχανίες τους, κίνηση που μπορεί να προκαλέσει σοβαρό πλήγμα στις οικονομίες των χωρών που βασίζονται στον άνθρακα. Για την Πολωνία, τη Γερμανία, τη Βουλγαρία, την Τσεχία και τη Ρουμανία, μια επικείμενη παύση των λειτουργιών των εταιρειών άνθρακα θα κοστίσει σοβαρά στον οικονομικό χώρο. Εκατοντάδες θέσεις εργασίας ενδεχομένως να χαθούν, ενώ αρκετοί υποστηρίζουν ότι ο στόχος για το 2030 απειλεί την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας. Άλλοι ισχυρίζονται ότι ο στόχος φέρνει σε μειονεκτική θέση τις αναπτυσσόμενες χώρες της Ευρώπης, όπου η μετάβαση σε «πράσινες» βιομηχανίες, τεχνολογίες και επιχειρήσεις δεν θα είναι τόσο εύκολη. Η ταχύτητα με την οποία θα γίνουν οι αλλαγές προβληματίζει εξίσου ορισμένες κυβερνήσεις. Τα κράτη-μέλη της Ένωσης δεν θα μπορέσουν να ακολουθήσουν όλα τους ίδιους ρυθμούς για τον ορισμό και την εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής τους σε ό,τι αφορά τους νέους στόχους.
Για τους υπέρμαχους του νόμου, η προστασία του περιβάλλοντος μπορεί να συνυπάρξει με την οικονομική ανάπτυξη. Η συμφωνία του Green Deal, άλλωστε, δείχνει τον δρόμο προς μια αειφόρο οικονομία και κοινωνία, υπογραμμίζοντας τα πρώτα βήματα για ένα φιλικό προς το περιβάλλον μέλλον. Δυσκολίες και εμπόδια αναπόφευκτα θα εμφανιστούν, αλλά η εύρεση λύσεων είναι δυνατή μέσα από τη συνδρομή όλων των κρατών-μελών της Ένωσης, προκειμένου το όραμα να γίνει πραγματικότητα. Η στροφή προς τις νέες τεχνολογίες στη βιομηχανία, τις επιχειρήσεις και την καθημερινή ζωή θα δημιουργήσει, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Εργασίας, νέες θέσεις σε ποικίλους τομείς, καλύπτοντας το κενό που άφησαν τα ορυκτά. Η Ευρώπη, με την ιδιαίτερη επιστημονική και τεχνολογική της πρόοδο, διαθέτει όλα τα μέσα προς την πραγματοποίηση των στοχεύσεων του νόμου και μπορεί, με τις κατάλληλες επενδύσεις και χρηματοδοτήσεις, να τα εφαρμόσει.
Το επόμενο στάδιο για τον νέο ευρωπαϊκό νόμο είναι οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Κοινοβουλίου, της Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, με την τελική απόφαση να αναμένεται τον Δεκέμβριο του 2020. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και η πρόληψη των επιπτώσεών της, διαδραματίζει πλέον πρωταρχικό ρόλο στην ευρωπαϊκή πολιτική, δεσμεύοντας τα κράτη για έναν καθαρότερο πλανήτη και ένα καλύτερο μέλλον για τις επόμενες γενιές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έχει την ευκαιρία να δώσει το σωστό παράδειγμα στη διεθνή κοινότητα, επιδίδοντας επιτέλους τη δεσπόζουσα προσοχή σε ένα φλέγον ζήτημα που μας αφορά όλους, άμεσα.
Γεννήθηκε το 1999 στην Αθήνα και είναι τελειόφοιτος του τμήματος Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου. Έχει συμμετάσχει σε σημαντικό αριθμό συνεδρίων προσομοίωσης των Ηνωμένων Εθνών. Μιλάει άριστα Αγγλικά και πολύ καλά Γαλλικά. Της αρέσει η ελληνική και ξενόγλωσση λογοτεχνία και συγγραφή κειμένων, ενώ χαλαρώνει με τη γυμναστική και τη μουσική.
