Του Γιώργου Κοσματόπουλου,
Τι σημαίνει σήμερα Αριστερά, τι Δεξιά και τι Κέντρο; Ποιος είναι σήμερα ο Συντηρητικός, ο Φιλελεύθερος, ο Σοσιαλδημοκράτης, ο Ριζοσπάστης Αριστερός ακόμα κι ο Κομμουνιστής; Είναι γεγονός ότι έννοιες όπως οι ανωτέρω, ερμηνεύτηκαν καθ’ όλη την πάροδο των ετών με βάση τις ιστορικές περιστάσεις, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε κράτους και λαού, αλλά και στο πλαίσιο εξυπηρέτησης ατομικών και συλλογικών σκοπιμοτήτων.
Σημείο καμπής αποτέλεσε αναμφίβολα η λήξη του Ψυχρού Πολέμου, με την ήττα του Κομμουνισμού. Η ιστορική νίκη του Καπιταλισμού, τον άφησε χωρίς αντίπαλο δέος. Η επιταχυνόμενη παγκοσμιοποίηση ενέτεινε τη σύγχυση που αναπόφευκτα προήλθε μετά την κατάρρευση της διπολικής ισορροπίας δυνάμεων. Έννοιες και ιδεολογικά εργαλεία που χρησίμευαν στην ερμηνεία του κόσμου και στη λειτουργία των συστημάτων εξουσίας, βαθμιαία, θεωρήθηκαν παρωχημένα. Μεγάλος χαμένος πέραν του Κομμουνισμού και της παραδοσιακής Αριστεράς υπήρξε σίγουρα η Σοσιαλδημοκρατία. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου βρήκε πρόσφορο έδαφος ν’ αναπτυχθεί καθότι, εκτός των άλλων, αποτέλεσε στη Δύση σημαντικό ανάχωμα στον Κομμουνισμό. Κατάφερε να εξασφαλίσει τη μείωση των ανισοτήτων και την θεμελίωση του Κοινωνικού Κράτους εν μέρει, διότι μπόρεσε να εισπράξει και να χαλιναγωγήσει τον ριζοσπαστισμό των λαϊκών στρωμάτων, στα οποία έδωσε τη δυνατότητα να διεκδικήσουν και να κατακτήσουν πλήθος δικαιωμάτων, χωρίς να αμφισβητήσουν στη βάση του το Κεφαλαιοκρατικό σύστημα. Από τη στιγμή που όμως που ο «Υπαρκτός Σοσιαλισμός» χρεοκόπησε, σε όλα τα επίπεδα, απαλείφθηκε και η ανάγκη ανοχής ή και πριμοδότησης, εκ μέρους των διαφόρων ελίτ, της Σοσιαλδημοκρατίας. Η ανεξέλεγκτη κυριαρχία των αγορών της στέρησε τους αναγκαίους πόρους για την υλοποίηση κοινωνικής πολιτικής και τη συνέθλιψε.
Η παγκοσμιοποίηση όμως επέφερε αλλαγές και στον τρόπο που οι μεγάλοι νικητές του Ψυχρού Πολέμου βλέπουν τον κόσμο αλλά κυρίως τους εαυτούς τους. Αλλαγές που θα έλεγε κάποιος πώς με βάση τους παραδοσιακούς ορισμούς προσομοιάζουν περισσότερο σε αποδοχή συνθηκών εκ μέρους ενός ηττημένου παρά σε οριστική εμπέδωση της κυριαρχίας ενός νικητή. Οι αγορές απεδείχθησαν αδηφάγες και αυτονομήθηκαν σε σημείο που ν’ ανεβοκατεβάζουν κυβερνήσεις και οδήγησαν τους άλλοτε αποστόλους του οικονομικού φιλελευθερισμού ν’ αναζητούν σανίδα σωτηρίας στο «επάρατο» κράτος. Την ίδια στιγμή, η νέας κοπής Αριστερά ανακάλυπτε το νέο «προλεταριάτο» στο οποίο ενέτασσαν τις κάθε είδους μειονότητες της Δύσης. Εθνικές, φυλετικές, θρησκευτικές σεξουαλικές κ.λπ. Αυτές τις μειονότητες τις οποίες οι οικονομικές ελίτ, διά των πολιτικών που επέβαλαν στις κυβερνήσεις, ουσιαστικά πριμοδοτούσαν για τα δικά τους συμφέροντα που εκτείνονται από την αναζήτηση φτηνού εργατικού δυναμικού ως τη δημιουργία νέων αγορών εντός κι εκτός των Δυτικών χωρών. Με την επιβολή της δικτατορίας της «πολιτικής ορθότητας» η Αριστερά παίρνει τη ρεβάνς της ήττας στο οικονομικό πεδίο και διαβρώνει εκ των έσω τα θεμέλια της φιλελεύθερης Δημοκρατίας και των παραδοσιακών πολιτικών της φορέων. Υπάρχουν πλέον άτομα και φορείς που δηλώνουν Φιλελεύθεροι και ουσιαστικά οι μόνες διαφορές που έχουν με την Ριζοσπαστική Αριστερά έγκεινται στο οικονομικό μοντέλο. Στα ζητήματα κοινωνικής οργάνωσης κι εξωτερικής πολιτικής η ταύτιση είναι σχεδόν απόλυτη.
Βλέποντας λοιπόν ότι ο κόσμος μας έχει γίνει ιδιαίτερα περίπλοκος αναρωτιέται κάποιος, αν μπορεί πλέον να υπάρξει μία μεγάλη διαιρετική τομή. Η απάντηση είναι θετική. Μόνο που η τομή αυτή δεν είναι κάθετη αλλά οριζόντια. Η νέα μεγάλη διαίρεση είναι ανάμεσα σε αυτούς που επιθυμούν τη διατήρηση του έθνους – κράτους και σε αυτούς που στοχεύουν στην ουσιαστική του κατάλυση διά της παγκοσμιοποίησης. Ανάμεσα σ’ εκείνους που θέλουν τη διατήρηση της εθνικής και πολιτισμικής ομοιογένειας εντός συνόρων και σ’ εκείνους που επιθυμούν τη διάχυση των κρατών σε υπερεθνικές χοάνες και την επικράτηση της πολυπολιτισμικότητας. Στα δύο αυτά στρατόπεδα εντοπίζονται άτομα με διαφορετικές ιδεολογικές αφετηρίες, που καταλήγουν όμως στο ίδιο συμπέρασμα για το μέλλον των κρατών τους και του κόσμου. Μπορεί να βρίσκονται σε διαφορετικές πολιτικές παρατάξεις και κομματικούς φορείς, αλλά θ’ ασκούν πιέσεις στο εσωτερικό τους προκειμένου να υιοθετηθούν θέσεις, οι οποίες θα γέρνουν την πλάστιγγα υπέρ της μίας ή της άλλης επιλογής.
Στη χώρα μας, για παράδειγμα, δεν μπορεί να μην εντοπίσει κάποιος αυτή την οριζόντια τομή που προκαλεί διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό των ίδιων κομμάτων. Στη ΝΔ, είναι ευδιάκριτες οι διαφορές ανάμεσα σε αυτούς που επιδεικνύουν μεγαλύτερη χαλαρότητα στα εθνικά θέματα, ενώ στα κοινωνικά ουσιαστικά υιοθετούν την ατζέντα του ΣΥΡΙΖΑ και σ’ αυτούς που επιδιώκουν να διατηρήσουν να παραδοσιακό Δεξιό ύφος. Στο Κίνημα Αλλαγής είδαμε ότι με αφορμή τη Συμφωνία των Πρεσπών, επήλθε η οριστική ρήξη στο εσωτερικό του, μιας κι από τη μία ορθώθηκε το «πατριωτικό ΠΑΣΟΚ», πιστό στην παρακαταθήκη της Δημοκρατικής Παράταξης κι από την άλλη, οι ανανεωτικοαριστερές και οι σοσιαλφιλελεύθερες προσεγγίσεις της ΔΗΜΑΡ και του Ποταμιού, που ταυτίζονταν επίσης με τον ΣΥΡΙΖΑ σ’ αυτό, αλλά και σε σειρά άλλων ζητημάτων. Ακόμα και στο ίδιο το κόμμα της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης ορισμένοι μεταγγραφέντες εκ του ΠΑΣΟΚ, στα εθνικά θέματα καμώνονται ανεπιτυχώς πως διαφοροποιούνται από το «κόμμα του 3%» και κάποιους πρώην «εκσυγχρονιστές» που ξαναβρήκαν μπροστά τους.
Η πολυπλοκότητα του κόσμου δεν πρόκειται ν’ αλλάξει, διότι τελικά είναι συνυφασμένη με την ίδια την ανθρώπινη φύση. Άλλο, όμως, η πολυπλοκότητα κι άλλο το χάος. Κι ο άνθρωπος έχει την τάση να προσπαθεί να ξεφύγει από αυτό μιας και τον φοβίζει, διότι τον οδηγεί σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις και στην καταστροφή. Οι μεγάλες διαιρετικές τομές είναι ζήτημα επιβίωσης και ισορροπίας και θα συνεχίσουν να υπάρχουν, ακόμα κι αν δεν είναι απόλυτα σαφείς κι «επίσημες»…
