Της Αγγελικής Ευαγγελακοπούλου,
Τα τελευταία χρόνια, η Αφρική έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη της. Πιο συγκεκριμένα, μία από τις μεγαλύτερες περιοχές με ελεύθερη ζώνη συναλλαγών (African Continental Free Trade Area), γεγονός που διευκολύνει την πραγμάτωση εμπορικών σχέσεων και συναλλαγών τόσο εντός όσο και εκτός της ηπείρου, χωρίς δασμολογικούς ή άλλου είδους φραγμούς. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια του 2020 και με αφορμή την πανδημία του κορωνοϊού, άλλη μια επιτυχία που σημειώθηκε ήταν η έξαρση του ηλεκτρονικού εμπορίου και η αξιοποίηση των τεχνολογικών μέσων της κάθε χώρας. Η κίνηση αυτή είχε ως σκοπό την εξοικείωση του πληθυσμού με τα μέσα αυτά και τη χρήση τους για τη διατήρηση του ανεπτυγμένου οικονομικού επίπεδου. Δεδομένων των πληγμάτων που επέφερε ο ιός στις οικονομίες παγκοσμίως, λόγω του κλεισίματος των συνόρων και της διακοπής των διακρατικών συναλλαγών, μια επιτυχία, όπως αυτή της εφαρμογής του ηλεκτρονικού εμπορίου ήταν αρκετή για να δημιουργήσει ένα κλίμα μερικής σταθερότητας στην αφρικανική οικονομία.
Σύμφωνα με έρευνα[1] που έχει πραγματοποιηθεί, ιδίως για το ηλεκτρονικό εμπόριο στην Αφρική, υποστηρίζεται ότι έχει ενισχυθεί τα τελευταία χρόνια για τρεις λόγους: το μέρος του πληθυσμού που έχει πρόσβαση στο ίντερνετ έχει αυξηθεί, χάρη σε επενδύσεις και την παροχή κεφαλαίων για ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών στην ήπειρο και στη συνέχεια με την ενίσχυση της χρήσης του διαδικτύου προέκυψε η εξοικείωση των χρηστών -και κυρίως των νέων- με τις παροχές του και τον τρόπο αξιοποίησης του για την αγορά αγαθών από τις διαδικτυακές πλατφόρμες και τέλος τα δύο παραπάνω είχαν ως αποτέλεσμα να δημιουργούνται περισσότερες αφρικανικές πλατφόρμες που προσέφεραν ηλεκτρονικές υπηρεσίες, ενισχύοντας το αφρικανικό εμπόριο, εφόσον η ζήτηση και η πρόσβαση σε αυτό το είδος αγοράς αυξανόταν συνεχώς. Σήμερα, οι βασικότερες αφρικανικές πλατφόρμες που εμφανίζονται στους υπολογιστές των χρηστών που αναζητούν μέρος για τις αγορές τους είναι η Jumia, η Takealot, η Kilimall, η Konga και η Bidorbuy, οι οποίες παρέχουν αγαθά οποιασδήποτε κατηγορίας επιθυμεί κανείς (ηλεκτρικά είδη, είδη ρουχισμού, ψώνια super market, είδη σπιτιού κ.λπ.).
Η κατάσταση που περιγράφεται παραπάνω ενισχύθηκε εν έτει 2020, λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού[2]. Αναλυτικότερα, λόγω του αποκλεισμού πληθώρας περιοχών και με αφορμή το κλείσιμο των συνόρων σε πόλεις της αφρικανικής ηπείρου, πολλές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις αναγκάστηκαν να βρουν εναλλακτικούς τρόπους διεκπεραίωσης των εμπορικών συναλλαγών τους και διατήρησης επαφής με τους πελάτες τους. Με βάση μαρτυρίες και έρευνες που πραγματοποιήθηκαν με βάση τον αφρικανικό πληθυσμό, η πρωταρχική ιδέα ήταν η στροφή προς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η αξιοποίηση τους ως μέσο επικοινωνίας με τους πελάτες. Αναλυτικότερα, τοπικές μικρές επιχειρήσεις σε αφρικανικές πόλεις χρησιμοποιούσαν ολοένα και περισσότερο το Facebook και Whatsapp για να λαμβάνουν παραγγελίες και μετέπειτα για να δημιουργούν ομάδες με σκοπό την προβολή των προϊόντων τους και την παρουσίαση τους μαζικά στο διαδίκτυο. Αποτέλεσμα ήταν η συνεχής αύξηση των παραγγελιών και η ενίσχυση του εξ αποστάσεως εμπορίου με τους εμπόρους να χρησιμοποιούν, αρχικά, δικά τους μεταφορικά μέσα και μέλη των οικογενειών τους για να διεκπεραιώσουν τις παραγγελίες.
Άπαξ και παρατηρήθηκε η επιτυχία του εγχειρήματος, πραγματοποιήθηκαν επενδύσεις από εξωτερικούς δρώντες με σκοπό την περεταίρω εξέλιξη των νέων τεχνολογιών στην Αφρική. Ακόμα μια καινοτομία που σημειώθηκε ως απόρροια των παραπάνω, ήταν η αύξηση των ανέπαφων συναλλαγών και η χρήση χρεωστικών και πιστωτικών καρτών από τους καταναλωτές. Η μείωση της ροής του χρήματος στα χέρια των πελατών και η αποταμίευση του στα τραπεζικά ιδρύματα κατά την διάρκεια μιας περιόδου, που η ελεύθερη κίνηση χρήματος παγκοσμίως βρίσκονταν σε κίνδυνο, ήταν μια ακόμα επιτυχία για την Αφρικανική οικονομία. Συνεπώς, όχι μόνο προστατευόταν ο κόσμος από την διάδοση και μετάδοση του ιού μέσω της χρήσης χαρτονομισμάτων, αλλά παράλληλα δημιουργήθηκε η βάση για έναν ασφαλέστερο χρηματοοικονομικό αφρικανικό χώρο. Λόγω του γεγονότος, λοιπόν, ότι οι συναλλαγές πραγματοποιούνταν κατά κύριο λόγο μέσω των τραπεζών (πιστωτικές και χρεωστικές κάρτες), οι τελευταίες απέκτησαν μεγαλύτερη οικονομική ευρωστία και οι περιουσίες του πληθυσμού ήταν πιο ασφαλείς (η ασφάλεια των περιουσιακών στοιχείων του πληθυσμού μίας χώρας συσχετίζεται άμεσα με την οικονομική ευρωστία των τραπεζών). Η Κένυα και η Ρουάντα είναι οι δύο χώρες που στήριξαν και προώθησαν την πληρωμή χωρίς μετρητά περισσότερο από άλλες αφρικανικές χώρες.
Είναι όμως όλα τόσο ιδανικά όσο παρουσιάζονται παραπάνω; Η διάδοση του αφρικανικού εμπορίου πέραν των θετικών στοιχείων, παρουσιάζει και μερικά αρνητικά. Το βασικότερο είναι η διάκριση του πληθυσμού σε αγροτικό και αστικό˙ μπορεί να έχει αυξηθεί το μέρος του λαού που έχει πρόσβαση σε νέα τεχνολογικά και εξελιγμένα μέσα, όμως δεν παύει να αποτελεί μόνο το 50% του πληθυσμού. Σε πολλές αφρικανικές χώρες, υπάρχουν χωριά και πόλεις που δεν έχουν πρόσβαση ούτε σε ηλεκτρικό ρεύμα, πόσο μάλλον σε τεχνολογικές καινοτομίες. Οι περιοχές αυτές δεν έχουν γνωρίσει την ανάπτυξη και δεν συμμετέχουν ενεργά στην αφρικανική οικονομία και στο εμπόριο, οπότε και δεν έχουν στην διάθεση τους τρόπο αξιοποίησης του ηλεκτρονικού εμπορίου για διευκόλυνση της καθημερινότητας τους. Παράλληλα, στις χώρες που ήδη εφαρμόζεται ο θεσμός της ηλεκτρονικής αγοράς, προκύπτουν ζητήματα που αφορούν την καθυστέρηση παραγγελιών, λόγω του όγκου ζήτησης, την μη ανταπόκριση των τεχνολογικών μέσων λόγω πιθανών λαθών ή τεχνικών ζητημάτων και την μη δυνατότητα παραγωγής αγαθών λόγω του κλεισίματος των συνόρων (μικρές επιχειρήσεις δεν έχουν τα μέσα των μεγάλων και ανεπτυγμένων εταιριών για να ξεπεράσουν τα τελωνειακά και μεταφορικά εμπόδια που προκαλούνται από την προσπάθεια καταστολής του ιού). Επίσης, δεν είναι λίγες οι περιοχές στην Αφρική που δεν χαρακτηρίζονται από αποτελεσματικά οδικά δίκτυα και δρόμους με εύκολη πρόσβαση, δυσκολεύοντας έτσι, την μεταφορά των προϊόντων ή υλικών αγαθών από τους παραγωγούς.
Καταλήγοντας σε ένα συμπέρασμα όσον αφορά το αφρικανικό ηλεκτρονικό εμπόριο, παρά τα αρνητικά στοιχεία που αναφέρθηκαν, τα οποία δυσκολεύουν την πραγμάτωση και εξέλιξη του, οφείλουμε να παραδεχτούμε πως έχει βοηθήσει την αφρικανική οικονομία στην σημερινή εποχή. Η συγκεκριμένη ήπειρος έχει υποστεί πληθώρα πληγμάτων ανά τα χρόνια από την επέμβαση ξένων παραγόντων στο έδαφος της και την οικονομία της, γεγονός που την οδήγησε στο να αναζητήσει λύσεις και να αποκτήσει βάσεις στον οικονομικό τομέα κατά την διάρκεια μιας πανδημίας που πλήττει όλο τον κόσμο. Η αξιοποίηση των τεχνολογικών μέσων παρουσιάζει θετικά αποτελέσματα που συμβάλλουν στην άνοδο του status quo της, όμως δεν πρέπει να αγνοούνται τα ζητήματα που προκύπτουν για να είναι ολοκληρωμένη η επιτυχία.
Ενδεικτικές Πηγές
- «Coronavirus pandemic boosts online trade in Africa», Retrieved from: here
- «Digital marketplaces in Africa: Opportunities and challenges», (20 August 2020), Retrieved from: Sangeet Paul Choudary and Jonathan Lamb and Kent Marais:
- «South African e-commerce is a COVID-fired market of risk and reward» (July 15, 2020), Retrieved from here.
- «INTERNATIONAL E-COMMERCE IN AFRICA: THE WAY FORWARD», (2015), Retrieved from International Trade Center,
- [1] «INTERNATIONAL E-COMMERCE IN AFRICA: THE WAY FORWARD», International Trade Center, Retrieved from here.
- [2] «Coronavirus pandemic boosts online trade in Africa», Retrieved from here.
