Της Φρύνης Κομινάκη,
Τα πλαστικά είναι πανταχού παρόντα και αυτό οφείλεται ως επί το πλείστον στο ότι το 90% των πλαστικών δεν ανακυκλώνεται, λόγω της πολύπλοκης σύνθεσής τους. Εκτιμάται ότι χρειάζονται περίπου 500 με 1.000 χρόνια για να αποσυντεθούν και επομένως καταλήγουν ακόμα και στα πιο απίθανα μέρη, όπως είναι τα βάθη των ωκεανών, τα ζώα ή το φαγητό μας. Παρά τις προσπάθειες των κυβερνήσεων σ’ όλο τον κόσμο να λάβουν δραστικά μέτρα για να μειώσουν το πλαστικό αποτύπωμα, περισσότεροι από οκτώ εκατομμύρια τόνοι πλαστικών εισέρχονται στους ωκεανούς ετησίως, ενώ σύμφωνα με μελέτες η ποσότητα των πλαστικών αποβλήτων αναμένεται να τριπλασιαστεί τα επόμενα 20 χρόνια.
Είναι γεγονός ότι οι περιβαλλοντικές συνέπειες των πλαστικών μιας χρήσης αποτελούν μια σοβαρή κοινωνική πρόκληση παγκοσμίως, πράγμα που ωθεί πράσινους καινοτόμους, όπως τη Sandra Pascoe Ortiz, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Valle de Atemajac (Univa) στη Γκουανταλαχάρα του Μεξικό, να αναπτύξουν εναλλακτικές, βιώσιμες λύσεις προς τα παραδοσιακά πλαστικά.
Να σημειώσουμε εδώ πως η υπερβολική χρήση πλαστικών έχει ωθήσει αρκετές κοινότητες στο Μεξικό να λάβουν σχετικά μέτρα. Έτσι και το Κογκρέσο της πολιτείας του Jalisco, όπου βρίσκεται το Πανεπιστήμιο Valle de Atemajac, το Σεπτέμβριο του 2018 ψήφισε νόμο για την απαγόρευση προϊόντων μίας χρήσης στις επιχειρήσεις. Η εφαρμογή αυτού του νόμου τέθηκε σε ισχύ στις αρχές του 2020.
Στο πλαίσιο αυτό, η ερευνήτρια Sandra Pascoe είχε την ιδέα δημιουργίας ενός βιοαποικοδομήσιμου πλαστικού υλικού, χρησιμοποιώντας χυμό από φύλλα κάκτου nopal (Οpuntia megacantha cactus), ενός ενδημικού φυτού στο Μεξικό, το οποίο χρησιμοποιείται στη μεξικάνικη κουζίνα και φημίζεται τόσο για τη διατροφική του αξία όσο και για τις θεραπευτικές του ιδιότητες.
Πρόκειται για ένα μη τοξικό προϊόν, καθώς όλα τα υλικά που χρησιμοποιούνται σ’ αυτή τη μέθοδο είναι φυσικά, σε αντίθεση με την παραγωγή των παραδοσιακών πλαστικών, που απαιτεί αργό πετρέλαιο, και μπορούν να καταναλωθούν τόσο από ανθρώπους όσο και από ζώα, χωρίς να προκαλέσουν καμία βλάβη. Στόχος της είναι να αντικαταστήσει ένα μεγάλο μέρος του πλαστικού που χρησιμοποιούμε σήμερα, όπως πλαστικές σακούλες και άλλα μιας χρήσης πλαστικά προϊόντα.
Η διαδικασία, η οποία περιλαμβάνει την κοπή των φύλλων κάκτου, το ξεφλούδισμα, την παραγωγή του χυμού και την ψύξη αυτού, καθώς και την δημιουργία μιας μη τοξικής φόρμουλας, διαρκεί 10 μέρες, αλλά η ερευνήτρια θεωρεί πως μπορεί να επιταχυνθεί μέσω βιομηχανικών διεργασιών. Το βιοπλαστικό nopal είναι ένα υλικό με σύντομο χρόνο βιοαποικοδόμησης, αφού στο επίπεδο του εδάφους χρειάζεται περίπου δύο με τρεις μήνες για να αποσυντεθεί, ενώ στο νερό μόλις μερικές μέρες. Το σκεύασμα είναι εύκαμπτο και έτσι μπορούν να δημιουργηθούν διάφοροι τύποι βιοπλαστικών με διαφορετικά χρώματα, σχήματα, πυκνότητες, ανάλογα με την εφαρμογή για την οποία προορίζεται.
Αυτή τη στιγμή το υλικό βρίσκεται σε εργαστηριακό στάδιο δοκιμών, καθώς διερευνάται ακόμη το πιθανό εύρος χρήσης του. Το σίγουρο πάντως είναι ότι το συγκεκριμένο βιοπλαστικό διαθέτει τεράστια ποικιλία εφαρμογών, όπως για παράδειγμα σε ιατρικά, γεωργικά, καταναλωτικά προϊόντα αλλά και στην αυτοκινητοβιομηχανία, ωστόσο απαιτείται περισσότερη τεχνική και οικονομική υποστήριξη για την αναβάθμιση του έργου σε πιλοτικά και βιομηχανικά επίπεδα.
Στην αρχή της έρευνάς της, η Sandra Pascoe αντιμετώπισε αρκετές προκλήσεις που σχετίζονταν με την έλλειψη ενδιαφέροντος και υποστήριξης από τη διεθνή κοινότητα.
Σήμερα, έχοντας αποκτήσει τον Οκτώβριο του 2019, μετά από 7 χρόνια σκληρής δουλειάς, το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για την παραγωγή 100% βιοδιασπώμενου πλαστικού από κάκτο nopal και έχοντας κερδίσει το βραβείο για την καλύτερη καινοτομία από το Μεξικάνικο Ινστιτούτο Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (IMPI), ελπίζει ότι οι προσβάσιμες από το κοινό πληροφορίες σχετικά με την εφεύρεσή της θα ωθήσουν τους εργαζόμενους στον τομέα έρευνας και ανάπτυξης στην αναζήτηση περισσότερων βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων έναντι του πλαστικού. Μάλιστα, η περαιτέρω προώθηση του συγκεκριμένου υλικού θα μπορούσε να είναι επωφελής όχι μόνο για το περιβάλλον αλλά και για τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην περιοχή, αναβαθμίζοντας τις φυτείες του κάκτου nopal σε μια νέα οδό για τον περιφερειακό γεωργικό τομέα.
Βέβαια, η ερευνήτρια αναγνωρίζει ότι το καινοτόμο υλικό της, παρά το ότι είναι φιλικό προς το περιβάλλον, δεν αποτελεί μια ολοκληρωμένη λύση για την προστασία του περιβάλλοντος από την πλαστική ρύπανση και υποστηρίζει πως θα πρέπει να υπάρξουν περισσότερες στρατηγικές ανακύκλωσης για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, πέρα από την παραγωγή βιοαποικοδομήσιμου πλαστικού, τα φύλλα κάκτου αποτέλεσαν τη βάση για τη δημιουργία vegan δέρματος. Συγκεκριμένα, δύο Μεξικάνοι, οι Adrián López Velarde και Marte Cázarez, εντοπίζοντας ισχυρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις στους τομείς της αυτοκινητοβιομηχανίας και της βιομηχανίας της μόδας, όπου εργάζονταν, ανέπτυξαν το πρώτο vegan δέρμα κατασκευασμένο από κάκτο. Είναι γεγονός πως υπάρχουν πολλά brands στην αγορά που κατασκευάζουν vegan δερμάτινα είδη, όμως τα περισσότερα από αυτά χρησιμοποιούν υλικά που προέρχονται από πλαστικό. Σύμφωνα όμως με το Fashion United, το “Desserto”, όπως ονομάστηκε το brand τους, είναι οργανικό, μερικώς βιοδιασπώμενο, ανθεκτικό και αρκετά υψηλής ποιότητας, ώστε να προσφέρει εξαιρετική απόδοση για μια μεγάλη ποικιλία εφαρμογών, όπως ρούχα, έπιπλα ή ακόμα και καθίσματα αυτοκινήτων. Οι δύο Μεξικάνοι παρουσίασαν για πρώτη φορά το καινοτόμο brand τους τον Οκτώβριο του 2019 στη Διεθνή Έκθεση Δερμάτων στο Μιλάνο, ενώ ακόμη το “Desserto” βρέθηκε μεταξύ των 30 κορυφαίων φιναλίστ για το βραβείο καινοτομίας LVMH 2020. Δεν σκοπεύουν ωστόσο να παράγουν τα δικά τους προϊόντα, αλλά να προμηθεύουν σχεδιαστές και fashion brands με το vegan δέρμα τους, συμβάλλοντας έτσι στην βιωσιμότητα των βιομηχανιών δέρματος.
Λόγω της αφθονίας του και των πολλών παραδοσιακών χρήσεων του, ο κάκτος nopal έχει καθιερωθεί ως εθνικό έμβλημα του Μεξικό. Τα τελευταία χρόνια έρχεται να προσθέσει μια νέα συνεισφορά στον κόσμο, διαδραματίζοντας έναν καινοτόμο ρόλο στην παραγωγή βιοαποικοδομήσιμων υλικών, προσφέροντας έτσι μια πολλά υποσχόμενη λύση σε ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα ρύπανσης παγκοσμίως.
Υπάρχει ωστόσο αρκετός δρόμος ακόμα μπροστά μας και απαιτείται μεγάλη προσπάθεια για την ανάπτυξη του τομέα της πράσινης καινοτομίας, μέχρι να βρεθούν υλικά που θα αντικαταστήσουν ολικώς το πλαστικό.
Ενδεικτικές πηγές
- Hirsh, S. (2019). Cactus Leather Is the Newest Eco-Friendly Fabric. Retrieved from here
- La UNIVA obtiene la patente por el desarrollo de un plástico 100% biodegradable a partir de jugo de nopal. (n.d.). Retrieved from here
- Podría el cactus de México resolver el problema mundial de los plásticos? (2019, August). Retrieved from here
- Snowden, S. (2019, July). Scientist In Mexico Creates Biodegradable Plastic From Prickly Pear Cactus. Retrieved from here
