Αναφορά στην Ιωνική Επανάσταση (499 π.Χ.)

Του Μιχάλη Σταματόπουλου,

Μετά την κατάρρευση του Μυκηναϊκού πολιτισμού, τα ελληνικά φύλα, όπως οι Ίωνες, οι Αιολείς και οι Δωριείς, μετοίκησαν σε περιοχές της Μικράς Ασίας, όπου δημιούργησαν πόλεις, οι οποίες, στη συνέχεια, είχαν μεγάλη οικονομική ευμάρεια και υψηλό πολιτισμικό επίπεδο, κάτι το οποίο εξασφάλιζε την αυτονομία τους. Η αυτονομία των ελληνικών πόλεων σταματά, την στιγμή που το Βασίλειο των Λυδών επεκτείνεται στη δυτική Μικρά Ασία. Βέβαια, κάποιες πόλεις, όπως η Μίλητος, είχαν κάποια μορφής ανεξαρτησίας, αλλά οι πόλεις είχαν οικονομικές υποχρεώσεις απέναντι στο βασίλειο, αλλά και την πλήρη στρατιωτική συμμετοχή σε πολεμικές εκστρατείες. Παρά το καθεστώς υποτέλειας, οι πόλεις αυτές, κατά τον 6^ο και 7^ο αιώνα, είχαν ορίσει εμπορικές συμφωνίες και βρίσκονταν σε πολύ καλή οικονομική κατάσταση.

Στην πορεία, ήρθε η κατάρρευση των Λυδών και η επικράτεια της Ιωνίας πέρασε στα χέρια της Περσικής Αυτοκρατορίας. Οι Πέρσες, για τον έλεγχο των περιοχών αυτών και για λόγους, όπως η συλλογή φόρων, η πειθαρχία και η υπακοή, όριζαν σε κάθε πόλη κάποιον τύραννο, ο οποίος έθετε σε πλήρη εφαρμογή τις διαταγές τους. Αυτή η τακτική είχε δημιουργήσει δυσφορία στους ελληνικούς πληθυσμούς και επιβλήθηκε στις πόλεις, που προσπάθησαν να αντισταθούν, όπως η Σάμος και η Μίλητος.

Τον 5^ο αιώνα, όμως, γίνεται η απαρχή και στην Ιωνία ξεσπά αναταραχή, οι πόλεις ξεκινούν να στασιάζουν και είναι έτοιμες για «μετωπική» σύγκρουση με τους Πέρσες. Τι είναι, όμως, αυτό που δημιουργεί αυτή τη μικρή σπίθα, που, στην πορεία, έγινε φλόγα και ένωσε όλη την Ιωνία ενάντια στην περσική απολυταρχία;

Σύμφωνα με τις πηγές, που έχουμε από τον Ηρόδοτο, πρωτοστάτης σε αυτή την ενέργεια ήταν ο τύραννος της Μιλήτου, ο Αρισταγόρας, ο οποίος είχε παρακινήσει τον σατράπη των Σάρδεων, Αρταφέρνη, να εκστρατεύσει εναντίον της Νάξου, καθώς, σε αυτό το εγχείρημα, τού υποσχέθηκε και ιωνική υποστήριξη. Η εκστρατεία αυτή απέτυχε παταγωδώς και πλέον ο Αρισταγόρας έβλεπε το κύρος και τη θέση του, μπορεί και την ίδια του τη ζωή, να βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο. Έτσι, ξεκινάει επανάσταση εναντίον των Περσών, το 499 π.Χ., με τον ίδιο να κατέχει ηγετική θέση, να καταργεί την τυραννία και να κηρύττει την ισονομία. Γρήγορα και οι υπόλοιπες πόλεις ακολουθούν και αρχίζουν να στασιάζουν, η μία μετά την άλλη. Βέβαια, υπήρξαν και φωνές, όπως του Εκαταίου του Μιλήσιου, που προειδοποίησαν για το ρίσκο μιας τέτοιας κίνησης, καθώς η Περσική Αυτοκρατορία είχε πολύ μεγάλη δύναμη και μπορούσε να εξαϋλώσει ένα τέτοιο εγχείρημα.

Το επόμενο βήμα του Αρισταγόρα ήταν να ζητήσει αρωγή από την Ελλάδα. Οι Σπαρτιάτες έδειξαν παγερή αδιαφορία, λόγω του πολέμου, που βρίσκονταν με τους Αργείους. Οι μόνοι που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα βοήθειας ήταν οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς, που έστειλαν σύνολο τριάντα τριήρεις, οι οποίες αναχώρησαν την άνοιξη του 498 π.Χ.

Η πολεμική αναμέτρηση με τους Πέρσες ήταν ιδιαίτερα σκληρή και επίπονη. Η αρχή της επανάστασης είχες πολλές νίκες, όπως την κατάληψη των Σάρδεων, το 499 π.Χ., και στον κοινό αγώνα πήραν μέρος η Κύπρος, η Λυκία και η Καρία. Σχεδόν γρήγορα, όμως, ήρθαν στο προσκήνιο οι έριδες, οι προδοσίες και τα συμφέροντα. Αρχικά, η Αθήνα απέσυρε τη βοήθειά της λόγω των εσωτερικών πολιτικών μεταβολών, που υπήρχαν και έπειτα η αρχή του τέλους ήρθε στη ναυμαχία της Λάδης, το 495 π.Χ., που έληξε με ολοκληρωτική ήττα με για τους επαναστάτες.

Η χαριστική βολή πραγματοποιήθηκε στη Μίλητο, το 494 π.Χ., όταν, πλέον αποκλεισμένη, καταστράφηκε ολοσχερώς, σε σημείο που μέχρι και ο ναός του Απόλλωνος στα Δίδυμα να βεβηλωθεί, με τον τραγικό ποιητή, Φρύνιχο, να γράφει την Μιλήτου Άλωσις και να τιμωρείται από τους Αθηναίους για τη λύπη που τους προξένησε. Μέχρι το 493 π.Χ., και οι τελευταίες εστίες αντίστασης είχαν σβήσει και η δυτική Μικρά Ασία βρισκόταν υπό την πλήρη κατάληψη των Περσών. Άμεσο αποτέλεσμα των γεγονότων αυτών ήταν η τιμωρητική εκστρατεία, το 492 π.Χ., στη Θράκη με τον Μαρδόνιο και το 490 π.Χ. με την κατάληψη της Νάξου και την καταστροφή της Ερέτριας, αλλά και την εποποιία των Ελλήνων στη μάχη του Μαραθώνα, καθώς ο Δαρείος θεωρούσε ως υποκινητή τη μητροπολιτική Ελλάδα και απαίτησε την πλήρη υποταγή της (γη και ύδωρ).

Τέλος, με σιγουριά μπορούμε να πούμε ότι το εγχείρημα της Ιωνικής Επανάστασης ήταν καταδικασμένο να αποτύχει λόγω των συνθηκών, που κυριαρχούσαν εκείνη την εποχή στον ελλαδικό χώρο, αλλά και των δολοπλοκιών μεταξύ Ελλήνων και Περσών. Βέβαια, η νίκη στον Μαραθώνα και η μετέπειτα απώθηση των Περσών από τον ελλαδικό και ευρωπαϊκό χώρο ανέδειξαν την πολεμική αρετή των Ελλήνων και οδήγησαν στην ανάδειξη του κλασικού πολιτισμού, εδραιώνοντας τη θέση της Αθήνας και δικαιώνοντας τον χαρακτηρισμό «Χρυσός Αιώνας» για τον 5^ο αιώνα π.Χ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Claude Mosse, Annie Schnapp-Gourbeillon, Επίτομη Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας (2.000-31 π.Χ.), Εκδόσεις Δ.Ν. Παπαδήμα 2016
• Ulrich Wilcken, Αρχαία Ελληνική Ιστορία, Εκδόσεις Δέσποινα Κυριακίδη 2016