Της Δέσποινας Βλάχου,
Η Βραζιλία βρίσκεται στο μέσον μίας τεράστιας υγειονομικής και οικονομικής κρίσης, λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού. Παράλληλα, σε αυτά τα δύο σοβαρά ζητήματα έρχεται να προστεθεί και ένα ακόμη κρίσιμο ζήτημα: οι αμβλώσεις. Η υπόθεση ενός 10χρονου κοριτσιού έρχεται να ξανανοίξει μία μεγάλη συζήτηση, που εμπλέκεται σε ηθικά και θρησκευτικά ζητήματα της βραζιλιάνικης κοινωνίας.
Νωρίτερα μέσα στον Αύγουστο, ένα 10χρονο κορίτσι, σε μία επαρχιακή πόλη της Βραζιλίας ανακάλυψε ότι ήταν έγκυος, μετά από τέσσερα χρόνια επανειλημμένου βιασμού από τον θείο της, ο οποίος την απειλούσε να μη μιλήσει σε κανέναν. Το κορίτσι θέλησε να τερματίσει την εγκυμοσύνη, ωστόσο, το νοσοκομείο αρνήθηκε να πραγματοποιήσει την άμβλωση, με τη δικαιολογία ότι δεν είχε το πρωτόκολλο για την διεξαγωγή της διαδικασίας. Η άμβλωση, τελικά, πραγματοποιήθηκε στα μέσα Αυγούστου, μετά την παρέμβαση δικαστή. Μετά τη δικαστική απόφαση, μία γνωστή ακροδεξιά ακτιβίστρια, που τάσσεται κατά των αμβλώσεων, η Sara Winter (η οποία είναι ένθερμη υποστηρίκτρια της κυβέρνησης Bolsonaro και έχει εργαστεί, το 2019, στο Υπουργείο Υγείας της Βραζιλίας), δημοσίευσε τα στοιχεία του κοριτσιού, καθώς και τα στοιχεία του νοσοκομείου όπου θα γινόταν η άμβλωση. Δεκάδες άτομα συγκεντρώθηκαν έξω από το νοσοκομείο όπου θα λάμβανε χώρα η άμβλωση, με σκοπό να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους και να διακόψουν τη διαδικασία. Παρενόχλησαν το προσωπικό, αποκαλώντας τους «δολοφόνους», ενώ προσπάθησαν να εισβάλλουν μέσα στο κτίριο, αλλά τελικά επενέβη η στρατιωτική αστυνομία.
Πηγή: hrw.org,2018
Δυστυχώς, υποθέσεις όπως αυτή του κοριτσιού είναι πολύ συνηθισμένες για τη βραζιλιάνικη κοινωνία. Σύμφωνα με μελέτες εκτιμάται ότι στη Βραζιλία παρενοχλούνται σεξουαλικά κάθε ώρα τέσσερα κορίτσια, ηλικίας έως δεκατριών ετών. Με βάση τη νομοθεσία της Βραζιλίας, η οποία είναι ιδιαίτερα αυστηρή πάνω σε αυτό το ζήτημα, η διαδικασία της άμβλωσης θεωρείται έγκλημα κατά της ανθρώπινης ζωής. Ωστόσο, οι αμβλώσεις επιτρέπονται σε περιπτώσεις βιασμού και μόνο όταν είναι απαραίτητο για να σωθεί η ζωή της εγκύου. Γυναίκες που προχωρούν σε αμβλώσεις υπό οποιεσδήποτε άλλες συνθήκες αντιμετωπίζουν ποινή φυλάκισης, έως και τρία έτη. Ακόμα κι αν μία γυναίκα έχει δικαίωμα νόμιμης άμβλωσης, είναι σχεδόν αδύνατο να αποκτήσει πρόσβαση σε αυτήν. Μόνο εβδομήντα έξι νοσοκομεία, σε μια χώρα διακοσίων δέκα εκατομμυρίων ανθρώπων, έκαναν νόμιμες αμβλώσεις το 2019. Τον Ιούνιο του 2020, ο αριθμός αυτός συρρικνώθηκε σε σαράντα δύο, λόγω της πανδημίας. Επιπλέον, σύμφωνα με εκτιμήσεις της κυβέρνησης, περίπου ένα εκατομμύριο γυναίκες κάθε χρόνο αναζητούν αμβλώσεις για τον τερματισμό των ανεπιθύμητων κυήσεων, ενώ μία γυναίκα που δεν έχει δικαίωμα νόμιμης άμβλωσης μπορεί να απευθυνθεί σε μία μυστική κλινική για τη διεξαγωγή της διαδικασίας. Τα τελευταία χρόνια, η κυβέρνηση στην Βραζιλία έχει κλείσει εκατοντάδες κλινικές όπου γίνονται παράνομες αμβλώσεις σε όλη τη χώρα, σε μία προσπάθεια να μειωθεί ο αριθμός των γυναικών που στρέφονται σε αυτήν την τακτική.
Το ζήτημα αυτό έχει απασχολήσει επανειλημμένα την κοινωνία της Βραζιλίας ενώ έχει προκαλέσει πολλές φορές αναταραχές στο εσωτερικό της χώρας. Αναλυτικότερα, το Ανώτατο Δικαστήριο της Βραζιλίας, μετά από σχετικό αίτημα του αριστερού κόμματος και ομάδων για τα δικαιώματα των γυναικών, πραγματοποίησε ακρόαση, τον Αύγουστο του 2018, αμφισβητώντας τη συνταγματικότητα των διατάξεων κατά της άμβλωσης. Εκπρόσωποι από το Υπουργείο Υγείας, που συμμετείχαν στην ακρόαση, δήλωσαν πως η τακτική των παράνομων αμβλώσεων αποτελεί σοβαρό ζήτημα δημόσιας υγείας στη χώρα, χωρίς, ωστόσο, να λάβουν επίσημη θέση για το θέμα.
Αναμφίβολα, η άνοδος συντηρητικών πολιτικών στην εξουσία έχει επιδεινώσει περαιτέρω την υφιστάμενη κατάσταση για τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα, και ιδίως την ασφαλή πρόσβαση και τη νόμιμη περίθαλψη όσον αφορά στην άμβλωση, τη σύγχρονη αντισύλληψη και την πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με την αναπαραγωγική υγεία. Μετά τις πρόσφατες εκλογές, το 2018, την ηγεσία του Υπουργείου Υγείας ανέλαβε η Damares Alves, η οποία έχει ταχθεί δημοσίως κατά των αμβλώσεων. Μάλιστα, στην πρώτη της συνέντευξη ως Υπουργός Υγείας, δήλωσε ότι «επιθυμεί μία Βραζιλία χωρίς αμβλώσεις» και ότι δε βλέπει μία αλλαγή στη νομοθεσία. Από το 2017 μέχρι και σήμερα, διεξάγεται μία συζήτηση για αυστηροποίηση του πλαισίου και καθολική απαγόρευση των αμβλώσεων για όλες τις περιστάσεις, γεγονός που έχει προκαλέσει την αντίδραση πολλών φεμινιστικών οργανώσεων και ομάδων για τα δικαιώματα των γυναικών.
Ωστόσο, η στάση αυτή της Βραζιλίας έχει πυροδοτήσει και διεθνείς αντιδράσεις. Για τα Ηνωμένα Έθνη, η άρνηση πρόσβασης σε γυναίκες και κορίτσια στην άμβλωση είναι μία μορφή διάκρισης που θέτει σε κίνδυνο ένα φάσμα ανθρώπινων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων στη ζωή, την υγεία, την ελευθερία από σκληρή, απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση, τη μη διάκριση και την ισότητα. Για περισσότερο από μια δεκαετία, τα όργανα και οι εμπειρογνώμονες των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν επικρίνει τη Βραζιλία για τους περιορισμούς που έχει θέσει στο δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση και προέτρεψαν την κυβέρνηση να τροποποιήσει αυτούς τους νόμους. Πιο συγκεκριμένα, το 2015, η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού δήλωσε ότι η Βραζιλία πρέπει να προχωρήσει στην αποποινικοποίηση των αμβλώσεων σε όλες τις περιπτώσεις και στην επανεξέταση της νομοθεσίας που αφορά στην πρόσβαση σε ασφαλείς υπηρεσίες υγείας πριν και μετά την διαδικασία της άμβλωσης. Το 2019, κατά τη διάρκεια της 63ης συνόδου της Επιτροπής για τις Γυναίκες των Ηνωμένων Εθνών, η βραζιλιάνικη αντιπροσωπεία παρουσίασε επιφυλάξεις σχετικά με την αναφορά στο δικαίωμα στην καθολική πρόσβαση σε υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας, που υπάρχει στο έγγραφο που εκπονήθηκε από τη Διάσκεψη. Στις επιφυλάξεις που παρουσίασε η Βραζιλία, στάθηκε και σε φράσεις όπως «στην εγγύηση καθολικής πρόσβασης σε υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας», θεωρώντας ότι οι εκφράσεις αυτές θα μπορούσαν επίσης να βοηθήσουν στην προώθηση της άμβλωσης.
Εν κατακλείδι, ο αγώνας για την άρση των περιορισμών και την επίτευξη μιας πιο «ήπιας νομοθεσίας» σχετικά την άμβλωση στη Λατινική Αμερική είναι ένα περίπλοκο ζήτημα, καθώς η ιδεολογία, η θρησκεία και οι συντηρητικές κυβερνήσεις συγκρούονται με εκείνους που τάσσονται υπέρ της επιλογής αυτής. Ωστόσο, έχουμε δει χώρες της περιοχής, όπως η Αργεντινή, να ανοίγουν τη συζήτηση σχετικά με τα αναπαραγωγικά δικαιώματα και να κάνουν αποφασιστικά βήματα σχετικά με τους νόμους για τις αμβλώσεις και τα δικαιώματα των γυναικών.
Γεννήθηκε το 1997 στην Αθήνα, όπου διαμένει μέχρι και σήμερα. Είναι απόφοιτη του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά. Μιλάει πολύ καλά αγγλικά και γαλλικά. Ασχολείται ενεργά με τον εθελοντισμό, ενώ έχει έντονο ενδιαφέρον για ζητήματα που άπτονται των διεθνών σχέσεων και της διεθνούς ασφάλειας.
