Της Εύας Δημητρίου,
Το TikTok αποτελεί ίσως την πιο δημοφιλή πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης αυτήν τη στιγμή, έχοντας σημειώσει ήδη πάνω από 2 δισεκατομμύρια λήψεις. Ιδιαίτερη απήχηση έχει στις Ηνωμένες Πολιτείες, με σχεδόν 100 εκατομμύρια χρήστες. Τις τελευταίες εβδομάδες, όμως, προκαλεί πονοκέφαλο στην Ουάσινγκτον. Ο Πρόεδρος Trump εξέφρασε προσφάτως τις ανησυχίες του σχετικά με την -κινεζική- εφαρμογή, υπογραμμίζοντας πως θέτει σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια της χώρας. Αφού προέβη σε απειλές για την απαγόρευσή της, πριν λίγες ημέρες υπέγραψε ένα διάταγμα όπου αναφέρεται ότι το TikTok θα απαγορευτεί δια παντός, εκτός εάν οι δραστηριότητες της εφαρμογής στις ΗΠΑ πωληθούν σε αμερικανικό όμιλο, μέχρι τις 15 Σεπτεμβρίου. Μπορεί, όμως, μια εφαρμογή όπου έφηβοι, κατά κύριο λόγο, δημιουργούν κωμικά και καλλιτεχνικά βίντεο να αποτελεί πραγματική απειλή για την εθνική ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών;
To TikTok συλλέγει καθημερινά πλήθος δεδομένων από εκατομμύρια χρήστες. Κατά την κυβέρνηση Trump, αυτά τα δεδομένα εκατομμυρίων Αμερικανών πολιτών μπορούν εύκολα να πέσουν στα χέρια της Κίνας. Συγκεκριμένα, ο Αμερικανός υπουργός εξωτερικών, Mike Pompeo, ανέφερε πως θα πρότεινε σε κάποιον να εγκαταστήσει την εφαρμογή μόνο αν ήθελε τις προσωπικές του πληροφορίες στα χέρια του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Η μητρική εταιρεία του TikTok με έδρα το Πεκίνο, ByteDance, έχει αρνηθεί κατηγορηματικά οποιαδήποτε σχέση με την κινεζική κυβέρνηση. Παράλληλα, υπογραμμίζεται πως τα δεδομένα των Αμερικανών χρηστών της εφαρμογής αποθηκεύονται σε κέντρα εντός των Ηνωμένων Πολιτειών. Ωστόσο, αυτό που φαινομενικά ανησυχεί την αμερικανική πλευρά είναι ένας σχετικά νέος κινεζικός νόμος, σύμφωνα με τον οποίο «οι πολίτες και οι οργανισμοί οφείλουν να συνεργάζονται και να στηρίζουν τις υπηρεσίες πληροφοριών του κράτους». Με άλλα λόγια, αν το Πεκίνο ζητήσει από την ByteDance πρόσβαση στα δεδομένα των χρηστών της, εκείνη οφείλει να τα παραδώσει.
Παρόμοιοι ισχυρισμοί είχαν διατυπωθεί από την αμερικανική κυβέρνηση και το 2018 κατά της Huawei. Η κινεζική εταιρεία, αφού κατηγορήθηκε ευθέως για κατασκοπεία, μπήκε στην εμπορική «μαύρη λίστα» των ΗΠΑ (στην οποία έχουν προστεθεί και δεκάδες άλλες κινεζικές επιχειρήσεις) και βρέθηκε στο επίκεντρο του σινο-αμερικανικού εμπορικού πολέμου. Το TikTok φέρεται να έχει αρκετά παρόμοια χαρακτηριστικά με την Huawei. Σε κάθε περίπτωση, είτε απαγορευτεί πλήρως από τις ΗΠΑ, είτε τελικώς μια Αμερικανική εταιρεία (πιθανόν η Microsoft) εξαγοράσει το σύνολο ή το «αμερικανικό κομμάτι» του κινεζικού κολοσσού, το TikTok θα πληγεί βαθύτατα και η Κίνα είναι πιθανό να ανταποδώσει.
Ο παράγοντας, όμως, που επιτάχυνε την υιοθέτηση του διατάγματος είναι άλλος: οι εκλογές. Τον περασμένο Ιούνιο ο εν ενεργεία Πρόεδρος οργάνωσε μια προεκλογική συγκέντρωση στην Τάλσα της Οκλαχόμα. Λίγο πριν τη μεγάλη νύχτα, οι εκπρόσωποι του Trump έκαναν λόγο για σχεδόν 1 εκατομμύριο ανθρώπους που καταχωρήθηκαν να παρακολουθήσουν την ομιλία. Ωστόσο, την κρίσιμη μέρα, οι παρευρισκόμενοι συμπλήρωσαν μετά βίας το ένα τρίτο του σταδίου. Τι συνέβη; Τις προηγούμενες ημέρες, μια εκστρατεία κατά της συγκέντρωσης επεκτάθηκε, κυρίως μέσω του TikTok. Στην ουσία, χιλιάδες άνθρωποι έκαναν κρατήσεις χωρίς να έχουν καμία πρόθεση να παρευρεθούν στην συγκέντρωση. Μάλιστα, η εκστρατεία είχε τέτοια απήχηση που άνθρωποι και εκτός των ΗΠΑ έκλεισαν θέσεις. Στο θέαμα αυτής της «φάρσας», ακόμα και ο Λευκός Οίκος δε θα μπορούσε να μείνει ατάραχος.
Η πολιτική σημασία του TikTok, όμως, δεν τελειώνει εκεί. Η εφαρμογή είναι γεμάτη από σατιρικά βίντεο, καθώς και από σποτάκια καθαρά κατά του Donald Trump και της επανεκλογής του. Χρήστες σε βίντεό τους προτρέπουν τον κόσμο να ψηφίσει στις επερχόμενες εκλογές, ώστε «να τον διώξουν επιτέλους από την εξουσία». Η επιρροή του TikTok αποδείχθηκε και με τις πρόσφατες μαζικές διαδηλώσεις για τη δολοφονία του George Floyd, με την εφαρμογή να συμβάλλει καθοριστικά στην ταχύτατη διάδοση του μηνύματος και της εμψύχωσης των διαδηλωτών. Η αλήθεια είναι ότι τίποτα από τα παραπάνω -μεμονωμένα- δεν αποτελεί απειλή για τον Donald Trump. Ωστόσο, ο συνδυασμός τους φαίνεται να φέρνει τον Πλανητάρχη σε δύσκολη θέση. Ας μην ξεχνάμε πως το 40% των χρηστών της εφαρμογής αφορά ηλικίες μεταξύ 16-24 ετών και, στις φετινές εκλογές, σχεδόν το ένα τρίτο του εκλογικού σώματος αποτελείται από millennials.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν -έως και διαμορφώνουν- απόψεις, αυτό είναι γεγονός. Είναι, όμως, ικανά να επηρεάσουν μέχρι και εκλογικά αποτελέσματα; Αν λάβει κανείς υπόψη το παράδειγμα των αμερικανικών εκλογών του 2016 και το σκάνδαλο της Cambridge Analytica-Facebook, η απάντηση θα είναι ναι. Η περίπτωση του TikTok, λοιπόν, είναι τώρα πιο ξεκάθαρο γιατί προκαλεί δυσφορία στον Πρόεδρο Trump. Ωστόσο, το TikTok, πέρα από την πολιτική επιρροή που έχει, αποτελεί κατά βάση μια πλατφόρμα διασκέδασης, ανταλλαγής ιδεών και ελεύθερης έκφρασης απόψεων. Για να επικαλεστεί κανείς το ζήτημα της εθνικής ασφάλειας, ώστε να απαγορευτεί μια τέτοια εφαρμογή, πρέπει να συντρέχουν πράγματι σοβαροί λόγοι. Άλλωστε, με την αόριστη έννοια του όρου «εθνική ασφάλεια», κάθε χώρα θα μπορούσε να κάνει οτιδήποτε, με πρόσχημα μια υποτιθέμενη απειλή προς αυτήν. Η γραμμή μεταξύ προστασίας της εθνικής ασφάλειας και λογοκρισίας είναι πολύ λεπτή και ο Πρόεδρος Trump φαίνεται να την ξεπερνά.
Είναι δευτεροετής φοιτήτρια του τμήματος Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου. Έχει συμμετάσχει σε διάφορες προσομοιώσεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και άλλων περιφερειακών οργανισμών. Μιλάει αγγλικά και γαλλικά και ασχολείται ενεργά με τον εθελοντισμό.
