Του Αλέξανδρου Ζάρκα,
Περισσότερα από 500 χρόνια έχουν περάσει από τότε που ο Τόμας Μορ έγραψε τη δική του ουτοπία (1556) και ακόμη αναρωτιόμαστε αν υπήρξε ή θα υπάρξει ποτέ μια τέτοια κοινωνία. Γρήγορη απάντηση σε αυτό το ερώτημα δίνει η ετυμολογία (ου+τόπος) και ο ορισμός (=ένας τόπος που δεν υπάρχει και βρίσκεται μόνο στις φαντασιώσεις των ανθρώπων σαν ένα ιδανικό μέρος που όλα λειτουργούν αρμονικά). Τι συμβαίνει, όμως, όταν ο άνθρωπος αποφασίσει να δημιουργήσει εκείνος τη λεγόμενη ουτοπία;
Στη Μαριναλέδα, ένα χωριό στην Ανδαλουσία της Ισπανίας, η στέγαση, η εργασία, ο πολιτισμός, η εκπαίδευση και η υγεία θεωρούνται δικαίωμα. Ο Φράνκο πέθανε, άλλα η φρανκική νοοτροπία στην Ισπανία εξακολουθούσε να επιβιώνει, μέχρι που ο λαός αποφάσισε να πάρει την κατάσταση στα χέρια του. Το 1979 και στις πρώτες εκλογές της κοινότητας στη μετα-φράνκο εποχή, το κόμμα των Ενωμένων Εργατών κέρδισε 9 από τις 11 έδρες και σηματοδότησε μία μεγάλη αλλαγή στην ιστορία της περιοχής. Από το ξέσπασμα του Ισπανικού Εμφύλιου πολέμου μέχρι και το τέλος της Δικτατορίας του Φράνκο, ο κόσμος της Ανδαλουσίας είχε τα μεγαλύτερα ποσοστά ασιτίας, καθώς η ανεργία ήταν τεράστια και η μόνη πιθανότητα επιβίωσης ήταν τα στρέμματα ελιών και βελανιδιών, που εκμεταλλεύονταν οι ντόπιοι, όταν οι πλούσιοι αριστοκράτες απουσίαζαν.
Μετά από προσπάθεια δύο χρόνων, κατάφεραν μέσω αγώνων και καταλήψεων να ασκήσουν πίεση στην κυβέρνηση, ώστε να τους παραχωρήσει 1.200 εκτάρια γης και να δημιουργήσει έναν αγροτικό συνεταιρισμό, από τον οποίο ζει σήμερα σχεδόν όλο το χωριό. Αποφασίστηκε ότι αυτή η γη δεν θα απαλλοτριωθεί, αλλά θα ανήκει σε όλους και μέσω γενικών συνελεύσεων θα καθοριζόταν ο τρόπος εκμετάλλευσής της. Η πόλη άλλαξε ριζικά. Η νέα συνέλευση έδωσε σε δρόμους τα ονόματα αριστερών αγωνιστών, ενώ, παράλληλα, η Πλατεία του Φραγκίσκου Φράνκο μετονομάστηκε σε Πλατεία του Ανθρώπου, δηλώνοντας τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα της κοινότητας.
Ο χαρακτήρας αυτός διαμορφώνει και τον πολιτισμό της Μαριναλέδας, αφού η καθημερινή ζωή διαφέρει σημαντικά με εκείνη της υπόλοιπης Ισπανίας. Στην Μαριναλέδα ακόμα δεν έχουν χρειαστεί ούτε παπά, ούτε αστυνομικό και ταυτόχρονα αρνούνται να γιορτάσουν τη γέννηση της Ισπανικής Αυτοκρατορίας, που είχε ιμπεριαλιστικές βλέψεις και αποσκοπούσε στον αφανισμό των ιθαγενών της Αμερικής. Με ανθρωπιστική σκέψη, η κοινωνία αυτή γυρνάει εδώ και χρόνια την πλάτη της στις παραδοσιακές εθνικιστικές γιορτές και σε όργανα που μια υγιής κοινωνία δεν χρειάζεται. Στην ερώτηση τι γίνεται αν κάποιος κλέψει, η απάντηση είναι δεν θα κλέψει, γιατί δεν θα χρειαστεί να κλέψει, αφού όλοι έχουν τα ίδια.
Εκεί λειτουργεί και ο συνεταιρισμός Εl Ηumoso, με τους συνεταίρους να απασχολούνται 6½ ώρες την ημέρα (με 45 ευρώ ημερομίσθιο) από τη Δευτέρα ως το Σάββατο, συνολικά δηλαδή 39 ώρες μέσα σε μια εβδομάδα. Ο μισθός είναι ίδιος για όλους και δεν εξαρτάται από την εργασία που κάνει ο καθένας. Στο κέντρο του χωριού υπάρχει το μικρό εργοστάσιο Humar Marinaleda, στο οποίο συσκευάζονται τα προϊόντα από τις συγκομιδές (ελαιόλαδο, αγκινάρες, πιπεριές κ.α.), ενώ απασχολεί περίπου 60 γυναίκες και 4-5 άνδρες. Τα προϊόντα διατίθενται κυρίως εντός της Ισπανίας, ωστόσο τα κέρδη από τις πωλήσεις δεν μοιράζονται, αλλά χρησιμοποιούνται και πάλι για επενδύσεις μέσα στον συνεταιρισμό, για να δημιουργηθούν δουλειές. Ακόμη και σε εποχές που δεν υπάρχουν αρκετές γεωργικές δουλειές για όλους, οι μισθοί καταβάλλονται. Όσον αφορά τον τόπο κατοικίας, οποιοσδήποτε θέλει να μείνει στη Μαριναλέδα έχει το δικαίωμα να χτίσει σπίτι, δίνοντας 15 ευρώ τον μηνά, καθώς και τα εργατικά του χέρια, για να χτίσει το σπίτι μαζί με τους επαγγελματίες χτίστες, που ο συνεταιρισμός θα τους δώσει την εργασία να τον βοηθήσουν στο οικοδόμημα.
Καταληκτικά, με αυτή την αλλαγή, η κοινωνία της Μαριναλέδας από το 60% ανεργίας, που είχε το 1975, τώρα δεν έχει καθόλου και το επίπεδο της ζωής γίνεται συνεχώς και καλύτερο, αφού λειτουργεί με έναν σχεδόν αυτόνομο τρόπο, που δεν επηρεάζεται από κρίσεις (π.χ. Ευρωπαϊκή κρίση 2010). Οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων ευημερούν και οι έννοιες της αδελφοσύνης και της αλληλεγγύης έχουν αντικαταστήσει τον ατομικισμό και τα κέρδη.
Βιβλιογραφία
- Hancox D. A village against the world (2013)
- http://www.marinaleda.es/opencms/opencms/marinaleda/municipio/Historia/
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 2000 και σπουδάζει στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Φέρει ενδιαφέρον για σύγχρονα ιστορικά γεγονότα και για την πολιτική ανάλυση. Θεωρεί τα ανθρώπινα δικαιώματα αποφασιστικά κρίσιμα για την κοινωνία και τον ευαισθητοποιεί ο εθελοντισμός.
