Του Θεόφιλου Νούση,
Ο Ηλίας Ηλιού γεννήθηκε στο Κάστρο της Λήμνου τον Μάιο του 1904. Ήταν γόνος εύπορης οικογένειας της Λήμνου. Υπήρξε επιτυχημένος δικηγόρος και δραστηριοποιήθηκε στον ιδιωτικό τομέα, εκπροσωπώντας μεγάλες ανώνυμες εταιρείες της εποχής. Του άρεσε να ασχολείται, από νεαρή ηλικία, με την πολιτική και τα γράμματα. Βαθύτατα μορφωμένος άνθρωπος, μελέτησε τον Θουκυδίδη και η νομική του κατάρτιση ήταν εξαίρετη. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και προσδιορίστηκε δικηγόρος στο Πρωτοδικείο Μυτιλήνης το 1928. Η πρώτη του επαφή με την πολιτική ήταν το 1923, όταν ως φοιτητής εντάχθηκε στη νεολαία του κόμματος του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, με το οποίο πολιτεύτηκε αργότερα στον νομό Λέσβου, το 1932 και το 1936. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, πήρε ενεργά μέρος στην αντίσταση ως αντάρτης του ΕΑΜ. Το 1945, έγινε μέλος του ΚΚΕ. Λόγω της πολιτικής του δράσης στα ταραγμένα μετεμφυλιακά χρόνια, εξορίστηκε, από το 1947 έως το 1951. Το 1951, εξελέγη βουλευτής της ΕΔΑ στην εκλογική περιφέρεια Λέσβου-Λήμνου, αν και ήταν εξόριστος, αλλά η εκλογή του ακυρώθηκε. Εκλέχτηκε ξανά το 1956 και στη συνέχεια σε όλες τις επόμενες εκλογές.
Το 1962, ο Ηλίας Ηλιού, τότε κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΕΔΑ, συνοδευόμενος από στελέχη της Νεολαίας, είχε επισκεφθεί τον μακαρίτη Κωνσταντίνο Τσάτσο, τότε υπουργό Προεδρίας της Κυβερνήσεως του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Σκοπός της επίσκεψης ήταν η διαμαρτυρία για τη βία στα πανεπιστήμια, αλλά και στους δρόμους της Αθήνας από μέλη της ΕΚΟΦ, ασφαλίτες του συνδικαλιστικού τμήματος της Αστυνομίας, από άλλους πολίτες, μέλη παρακρατικών οργανώσεων της Δεξιάς, αλλά και αστυνομικούς.
Αφού άκουσε τον Ηλιού, ο Τσάτσος τον παρακάλεσε να μείνουν για λίγο μόνοι. Σύμφωνα με όσα είπε ο ίδιος, ο Τσάτσος του είπε «Επειδή εσείς, οι μαρξιστές, έχετε οριστικά κερδίσει τον ιδεολογικό αγώνα, κατέχετε τον χώρο του πανεπιστημίου και του πολιτισμού. Έχετε αλώσει τη νεολαία. Ηλία, δεν έχουμε άλλο τρόπο. Και δεν πρόκειται να παραδοθούμε. Θα σας ταράξουμε στο ξύλο».
Και αυτός του απάντησε μετά το ιστορικό: «Και εμείς θα σας ταράξουμε στη νομιμότητα», εννοώντας πιστή και απαρέγκλιτη εφαρμογή του Συντάγματος, σύμφωνα και με το άρθρο 114, με αποφυγή κάθε μορφής βίας, πέρα από την αυστηρά επιβαλλόμενη εκ των συνθηκών ανάγκη προσωπικής άμυνας. Μια φράση που έχει μείνει στην πολιτική ιστορία της χώρας μας.
Ως το 1967, ο Ηλίας Ηλιού ήταν μόνιμος κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΕΔΑ. Ως νομικός με σπάνια γενική παιδεία και ως μετριοπαθής πολιτικός, έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από όλες τις πολιτικές πτέρυγες της Βουλής. Προφητική υπήρξε η καταγγελία του από το βήμα της Βουλής κατά της επερχόμενης τότε «χούντας των στρατοκρατών» και συγκεκριμένα κατά του αντισυνταγματάρχη Παπαδόπουλου, στις 23 Ιουλίου 1965, που δυστυχώς όλοι τότε έδειξαν ότι κώφευαν. Επί δικτατορίας, εξορίστηκε. Αποφυλακίστηκε στις 5 Ιουνίου 1970. Επέστρεψε για ιατρική παρακολούθηση στο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών και για λόγους υγείας στα Λουτρά Υπάτης, παρακολουθούμενος από την Ασφάλεια.
Ένα πολυσυζητημένο επεισόδιο στη μακρά πορεία του Ηλιού ήταν η στάση του απέναντι στο άνοιγμα του Παπαδόπουλου με το «εγχείρημα Μαρκεζίνη» και το σχέδιο για την προκήρυξη εκλογών και την σταδιακή αποκατάσταση της δημοκρατίας. Ο ίδιος διέψευσε ότι είχε συναντηθεί με τον Μαρκεζίνη, αλλά είχε αρθρογραφήσει τασσόμενος εναντίον της άκριτης αποχής από τις σχεδιαζόμενες εκλογές, εφόσον τηρούντο αυστηρές προϋποθέσεις αποκατάστασης της ομαλότητας.
Στις 25 Ιουλίου 1974, χαιρέτησε τον σχηματισμό πολιτικής κυβέρνησης, αλλά και διατύπωσε την πικρία του σχετικά με τη σύνθεση του κυβερνητικού σχήματος. Μια εβδομάδα μετά την πτώση της δικτατορίας, συναντήθηκε με τον Καραμανλή, ο οποίος τον διαβεβαίωσε για τη μελλοντική νομιμοποίηση του ΚΚΕ. Μετά την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας των συνταγματαρχών (μεταπολίτευση), ανασυγκρότησε την ΕΔΑ, της οποίας και έγινε πρόεδρος. Εξελέγη για δύο κοινοβουλευτικές περιόδους βουλευτής με την Ενωμένη Αριστερά, το 1974, όταν ως υποψήφιος στην Α΄ Αθηνών έλαβε 26.047 σταυρούς, αντίστοιχο με το 53% των ψήφων της Ε.Α. και με τη Συμμαχία Προοδευτικών και Αριστερών Δυνάμεων, το 1977, οπότε εξελέγη μόνον αυτός στην Α΄ Αθήνας, χωρίς σταυρό προτίμησης, ως επικεφαλής του σχήματος. Στη διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος, απουσίαζε στο εξωτερικό για λόγους υγείας. Συμμετείχε, όμως, στην κοινοβουλευτική επιτροπή επεξεργασίας του νέου Συντάγματος, αλλά απείχε της ψηφοφορίας έγκρισής του. Στα τέλη του 1979, εισηγήθηκε τη δημιουργία ευρύτερου συμμαχικού σχήματος, με τη συμμετοχή του ΚΚΕ εσωτερικού και του Κόμματος Δημοκρατικού Σοσιαλισμού (ΚΟΔΗΣΟ), χωρίς όμως να έχει καμία ανταπόκριση. Αποσύρθηκε από την πολιτική το 1981, δηλώνοντας σε συνέντευξη που παραχώρησε: «Δυστυχώς, οι γκάφες των ομοφρόνων μου κατέστρεψαν ένα πανίσχυρο προοδευτικό κίνημα και μας πήγαν πολλές δεκαετίες πίσω».
Στην τελευταία του ομιλία, συγκινημένος αποχαιρέτησε τη Βουλή, λέγοντας πως «στα τριάντα χρόνια που θήτευσα σε αυτό το βήμα, προσπάθησα να είμαι αντικειμενικός, ευπρεπής και ήπιος και να υπηρετώ τα γενικά συμφέροντα και όχι τα στενά κομματικά».
Μετά την αποχώρησή του από την πολιτική, συνέχισε να πηγαίνει καθημερινά στα γραφεία της ΕΔΑ. Στις 26 Σεπτεμβρίου, προχώρησε σε δήλωση στήριξης του ΠΑΣΟΚ. Συναντήθηκε πολλές φορές με τον Ανδρέα Παπανδρέου, ενώ καταδίκασε την εισβολή των Σοβιετικών στην Πολωνία, λέγοντας, «ο υπαρκτός σοσιαλισμός είναι σοσιαλισμός ανύπαρκτος». Το φθινόπωρο του 1984, εισήχθη στον Ευαγγελισμό, λόγω επιπλοκών με τον διαβήτη και στις 25 Ιανουαρίου 1985 πέθανε στο Νοσοκομείο ΚΑΤ, αφού είχε υποστεί όλο και βαρύτερους ακρωτηριασμούς στο δεξί του πόδι. Η κηδεία του έγινε την επόμενη ημέρα δημοσία δαπάνη, με τιμή υπουργού εν ενεργεία, στο Α΄ Νεκροταφείο. Προς τιμήν του, δόθηκε το όνομά του σε κεντρική λεωφόρο του Δήμου Αθηναίων, στη συνοικία Νέου Κόσμου.
Ο Ηλίας Ηλιού έχει μείνει στην Ιστορία της πολιτικής σκηνής της Ελλάδας για τις δράσεις του τον καιρό της κατοχής, του εμφυλίου, πριν και μετά αυτού, της περιόδου της δικτατορίας και της μεταπολίτευσης. Όμως, ο πιο σημαντικός ίσως λόγος, για τον οποίο έμεινε γνωστός ο Ηλιού, είναι οι αγορεύσεις του τόσο από το βήμα της βουλής όσο και εκτός αυτού. Ο λόγος του πάντα χαρακτηριζόταν από ορθότητα, αλλά και άψογη ρητορικότητα, η οποία του προσέδωσε κύρος και σεβασμό, καθ’ όλη τη διάρκεια της πολιτικής του καριέρας.
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία:
- Νικολακόπουλος, Ηλίας (2017). Ηλίας Ηλιού: πολιτική βιογραφία. Αθήνα: Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων.
- Ηλίας Ηλιού· η ζωή και η δράση του, Βασίλης Μπρακατσούλας, Εκδόσεις Κέδρος, 2014.
- Τετράδια κοινοβουλευτικού λόγου: Η κρίση εξουσίας του 1965, Ηλίας Ηλιού, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, 2010.
Πηγές:
- Ηλίας Νικολακόπουλος, «Οι εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου 1951 και η κάθοδος του Παπάγου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000).
- Ηλίας Νικολακόπουλος, «Η ανατροπή της Κυβέρνησης Καραμανλή και οι εκλογές του 1958», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000).
- Νικολακόπουλος, Ηλίας (2017). Ηλίας Ηλιού: πολιτική βιογραφία. Αθήνα: Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων.
- Γιώργος Λεονταρίτης, Πορεία αριστερά… Όταν κομμουνιστές και σοσιαλιστές είχαν φτερά, εκδ. Καστανιώτης, 2014.
- Θανάσης Διαμαντόπουλος, «Το κίνημα τη 21ης Απριλίου 1967», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000).
Γεννήθηκε το 1994 στη Γερμανία και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Είναι απόφοιτος του τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Αυτή τη περίοδο, κάνει μεταπτυχιακό με τίτλο "International Public Administration" στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Έχει κάνει πρακτική στην Black Sea Trade and Development Bank και δουλεύει ως ιδιωτικός υπάλληλος. Μιλάει άπταιστα αγγλικά και γερμανικά, ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την πολιτική, τις διεθνείς σχέσεις και την γεωπολιτική και έχει παρακολουθήσει πολλά επιστημονικά συνέδρια, ανάλογων θεματικών.
