Της Σοφίας-Ζωής Παράσχου,
Μια θρησκευτική και πολιτική σύγκρουση που μετρά πλέον πολλά χρόνια… Δύο χώρες που βρίσκονται σε έναν ακήρυχτο πόλεμο, «ψυχρό», όπως κάποιοι τον ονομάζουν, λόγω των ομοιοτήτων με εκείνον των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ… Δύο αντίθετες πλευρές που παλεύουν για μια κυριαρχία στη Μέση Ανατολή… Ή μήπως όχι;
Η Μέση Ανατολή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί από κάποιους ως η μεγαλύτερη αρένα συγκρούσεων των τελευταίων χρόνων. Όπλα, πύραυλοι, αίμα – πολύ αίμα, διαφθορά πολιτικών καθεστώτων, συγκρούσεις, αστάθεια, δήθεν αντιπαλότητες που κρύβουν υπόγειες συμμαχίες αλλά και υπόγεια και μη καταχωρημένα στον τεράστιο κατάλογο μίση χαρακτηρίζουν την περιοχή αυτή του κόσμου. Θανατηφόρο μίσος και έμμεσες συγκρούσεις μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, εμφύλιος στη Συρία με χιλιάδες θύματα, αιματοχυσία στην Υεμένη και καταστροφικές -τις περισσότερες φορές- παρεμβάσεις των ΗΠΑ, της Τουρκίας και της Ρωσίας, είναι μόνο μερικά γεγονότα που μπορούμε να ξεχωρίσουμε με μια ματιά στο νοητό κατάλογο αυτό που έχουν συνθέσει το status quo της Μέση Ανατολής.
Μια αιματοβαμμένη σημαία σύγκρουσης έχει επίσης υψωθεί μεταξύ δύο σημαντικών δυνάμεων της περιοχής αυτής, που δεν στρέφονται άμεσα η μια εναντίον της άλλης αλλά «δι’ αντιπροσώπων» (proxy war). Πώς; Συνήθως εμπλεκόμενες σε περιφερειακές συγκρούσεις και υποστηρίζοντας αντίπαλες δυνάμεις με ουσιαστικό, βέβαια, σκοπό να κατατροπώσουν στρατιωτικά και πολιτικά η μια την άλλη, ούσες σε αντίπαλα στρατόπεδα. Πρωταγωνίστριες δυνάμεις αυτού του «proxy war», λοιπόν, δεν είναι άλλες από το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας και την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, με βασικούς τους συμμάχους τις ΗΠΑ – άλλωστε η Σαουδική Αραβία αποτελεί τον μεγαλύτερο αγοραστή όπλων των ΗΠΑ, με συναλλαγές που φθάνουν τα τρις – και τη Ρωσία αντίστοιχα.
Μεγάλο ενδιαφέρον έχει η αναζήτηση της πηγής αυτού του μίσους που έχει εκδηλωθεί με πολλές μορφές. Η βασικότερη, ίσως, διαφορά των δύο δυνάμεων είναι θρησκευτικού περιεχομένου και χρησιμοποιείται ως πρόταγμα. Η Σαουδική Αραβία ανήκει στην πλευρά των Σουνιτών, όπως και η πλειοψηφία του μουσουλμανικού κόσμου και των Αράβων, ενώ το Ιράν ανήκει στην πλευρά των Σιιτών. Το μίσος μεταξύ των δύο θρησκευτικών ομάδων ήταν, είναι και προβλέπεται να είναι αδιάσειστο. Η Σαουδική Αραβία ανέκαθεν διεκδικούσε πρωτοκαθεδρία στην Μέση Ανατολή, και μάλιστα με θρησκευτικά επιχειρήματα, εφόσον ο Μωάμεθ προέρχεται από τη Μέκκα. Και ενώ αυτή η επιρροή επιτεύχθηκε, η Ισλαμική Επανάσταση του 1979 στο Ιράν ήρθε για να την αμφισβητήσει. Έκτοτε, το Ιράν, «εξάγοντας την επανάσταση», αποτελεί το αντίπαλον δέος της Σαουδικής Αραβίας.
Πολλά γεγονότα στη διάρκεια των χρόνων οδήγησαν στην μεγιστοποίηση και συνεχή ενίσχυση αυτής της αντιπαλότητας. Το 2003, οι ΗΠΑ εισβάλλουν στο Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσείν απομακρύνεται, ένας ηγέτης ο οποίος λειτουργεί ως ανάχωμα της ιρανικής εξάπλωσης στη Μέση Ανατολή. Το κενό εξουσίας δημιουργεί προϋποθέσεις στο Ιράν να ασκήσει επιρροή, βρίσκοντας τεράστιο έρεισμα στην καταπιεσμένη σιιτική πλειοψηφία του Ιράκ, ενώ ταυτόχρονα η χώρα εισέρχεται στην δύνη ενός εμφυλίου πολέμου.
Η συνέχεια, και ουσιαστικά η προσωποποίηση του εκδηλωμένου μίσους των δύο χωρών έγινε με την Αραβική Άνοιξη το 2011. Οι δύο δυνάμεις επέλεξαν αντίπαλα στρατόπεδα σε κάθε σύγκρουση που ξέσπασε και εκδήλωσαν με κάθε τρόπο τις διαφορές τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα υπάρχουν πολλά, με πρώτο και σημαντικότερο τον εμφύλιο της Συρίας, όπου η Σαουδική Αραβία υποστήριξε με κάθε μέσο (όπλα και οικονομική ενίσχυση) τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό που στρέφονταν κατά της κυβέρνησης του Μπασάρ Αλ-Άσαντ, τον οποίο μανιωδώς υποστήριξε το Ιράν και φυσικά η Ρωσία. Ακόμη, στην αιματοβαμμένη Υεμένη, η Σαουδική Αραβία στράφηκε κατά των σιιτών Χούθι, η οποίοι λόγω θρησκευτικής ταυτότητας κυρίως υποστηρίχθηκαν αφανώς από το Ιράν. Οι συγκρούσεις στην Υεμένη, πλέον από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, συνεχίστηκαν, οι πύραυλοι έπεφταν σαν αστραπές και η εμπλοκή Σαουδικής Αραβίας και Ιράν στην ήδη τεταμένη κατάσταση επιδείνωσε την πολιτική αστάθεια και πότισε το υεμενικό χώμα με αίμα.
Δύο ακόμη προφανείς εκδηλώσεις της αντιπαλότητα των δύο χωρών μας ταξιδεύουν στο Λίβανο και στο Κατάρ. Ξεκινώντας από το Λίβανο, υπήρξαν έντονες υπόνοιες πως η παραίτηση του τότε πρωθυπουργού Σαάντ Χαρίρι, τον Νοέμβριο του 2017 – που δικαιολογήθηκε ως απότοκο της έντονης παρέμβασης του Ιράν στα έσω της χώρας (επιρροή Χεζμπολάχ), ήταν αποτέλεσμα έντονων πιέσεων του βασιλείου της Σαουδικής Αραβίας και ένας ακόμη «άσσος» της στην παρτίδα με αντίπαλους τους Σιίτες του Ιράν. Φυσικά αυτό οδήγησε σε έντονη σύγκρουση μεταξύ Λιβάνου και Σαουδικής Αραβίας. 5 Δεκεμβρίου, η παραίτηση του ανεκλήθη. «Πετώντας» στο Κατάρ, αξιοσημείωτη ήταν η διακοπή διπλωματικών σχέσεων μεταξύ του τελευταίου και Σαουδικής Αραβίας, Μπαχρέιν, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και Αιγύπτου, κατηγορώντας το για υπόγεια συνεργασία και ενίσχυση τόσο του Ιράν όσο και των εξτρεμιστών.
Γίνεται αντιληπτό, λοιπόν, πως ο ακήρυχτος αυτός πόλεμος δεν είναι τελικά και τόσο ακήρυχτος. Πίσω από τις κουρτίνες και με μια πιο αντικειμενική και σφαιρική θεώρηση καταστάσεων και γεγονότων, το μίσος, η αντιπαλότητα και οι… «ψυχρές συγκρούσεις» είναι φανερές. Ανέκαθεν ήταν, μάλλον, αλλά καλύπτονταν από πέπλα άλλων συγκρούσεων που είχαν αντλήσει το συνολικό ενδιαφέρον των δυνάμεων της περιοχής και όχι μόνο. Με τα γεγονότα, όμως, που μεσολάβησαν και με την παγίωση μιας τεταμένης κατάστασης στην ευρύτερη περιοχή, η θερμότητα ανέβηκε και «θέρμανε» τον ψυχρό αυτό πόλεμο, αναδεικνύοντας τον, πλέον, σε όλο του το «μεγαλείο». Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, στο αιματηρό αυτό παιχνίδι έχουν ενταχθεί και άλλοι, οικονομικοί, παράγοντες που ενισχύουν την αντιπαράθεση αυτή, με κύριο τις πετρελαιοπηγές και τα κοιτάσματα φυσικού αερίου και φυσικά τις διαδρομές που θα ακολουθήσουν οι αγωγοί με σκοπό τη διοχέτευση σε όλο τον κόσμο. Βέβαια, το τελευταίο αποτελεί ένα θέμα που γεννά εχθρότητα και ανταγωνισμό σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής αλλά οι δύο πρωταγωνίστριες μας δεν μένουν ανεπηρέαστες.
Φυσικά, ένα άρθρο εξιστόρησης γεγονότων δεν μπορεί να αποτυπώσει με απόλυτη ακρίβεια ένα τόσο ευρύ ιστορικό – πολιτικό – θρησκευτικό γεγονός αλλά μια γρήγορη ματιά νομίζω, φίλε αναγνώστη, επετεύχθη. Μια μικρή, απειροελάχιστη γεύση, με άλλα λόγια, για το «γιατί», το «πότε», το «ποιοί» και το «πώς», στο βαθμό που είναι δυνατόν και με τα δεδομένα που βρίσκονται στο φως του ηλίου. Οι εξελίξεις, όμως, τρέχουν, οι καταστάσεις αλλάζουν και τα δεδομένα μεταβάλλονται. Τι μέλλει γενέσθαι; Αναμένουμε να το δούμε.
Γεννηθείσα το 1999. Είναι φοιτήτρια Νομικής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από πολύ μικρή ηλικία, ξεκίνησε να ασχολείται με διάφορες δραστηριότητες, εκ των οποίων ξεχώρισε τα debate και την αρθρογραφία. Συμμετέχει ενεργά σε μοντέλα προσομοιώσεων, ενώ ήταν αρχισυντάκτρια και αρθρογραφούσε τακτικά στην εφημερίδα του σχολείου της. Ιδιαίτερα πεδία ενδιαφέροντός της αποτελούν η Μέση Ανατολή και τα κοινωνικά ζητήματα.
