Της Ανθής Ζωγράφου,
Ο όρος «ανακύκλωση» (recycling) κατάφερε να γίνει ευρέως γνωστός ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια που τα περιβαλλοντικά ζητήματα έχουν πλέον τη δική τους θέση τόσο στην ενημέρωση από τα media όσο και στην καθημερινότητά μας. Την τελευταία δεκαετία ωστόσο, εισήχθη μια νέα συνήθεια στην ήδη υπάρχουσα περιβαλλοντική αφύπνιση της ανακύκλωσης. Το up-cycling, το οποίο διαφέρει σημαντικά από τον όρο “recycling” (από τη στιγμή που η ανακύκλωση έχει να κάνει αποκλειστικά με τη διάσπαση ενός υλικού για να χρησιμοποιηθεί σε αντίθεση συχνά με το up-cycling που βασίζεται στην αλλαγή χρήσης του υλικού με την αλλαγή της εμφάνισής του), θεωρείται μια καινοτομία στο χώρο όχι μόνο της περιβαλλοντικής συνείδησης αλλά και του επιχειρείν, καθώς πάνω σε αυτόν τον όρο βασίζονται σήμερα αρκετές νέες επιχειρήσεις και εταιρείες όπως επίσης και ήδη υπάρχουσες που έχουν βρει τη «μυστική συνταγή» για παραγωγή καινούργιων οικονομικότερων, «ανώτερων» και φιλικότερων στο περιβάλλον προϊόντων.
Τι σημαίνει όμως ο όρος “up–cycling”;
Με τον όρο “up-cycling” ή αλλιώς «αναβαθμιστική ανακύκλωση», όπως θα μπορούσαμε να το μεταφράσουμε, εννοούμε τη μετατροπή προϊόντων και εργαλείων σε καινούργια εργαλεία ανώτερης ποιότητας και αξίας. Με άλλα λόγια είναι η αναβάθμιση παλιών αντικειμένων αλλάζοντας την παλιά τους χρήση και μετατρέποντάς τα σε νέα εργαλεία ανώτερης αξίας με εντελώς διαφορετική χρησιμότητα.
Από τη δεκαετία του 2010, στις ΗΠΑ ο όρος “up-cycling” άρχιζε να γίνεται ιδιαίτερα γνωστός παρόλο που υπήρχε ήδη ως όρος από τη δεκαετία του 1990 στο Ηνωμένο Βασίλειο. Έπειτα, η ιδέα της αναβαθμιστικής ανακύκλωσης αρχίζει να γίνεται πράξη κυρίως στις αναπτυγμένες χώρες παρόλο που «η ανάγκη για up-cycling φαίνεται να είναι πιο έντονη στις αναπτυσσόμενες χώρες και στα πιο αδύναμα οικονομικά κράτη», όπως φανερώνει η Belinda Smith από το πρακτορείο ειδήσεων Reuters.
Ωστόσο, οι πολίτες των αναπτυσσόμενων κρατών -συνήθως αν όχι από πάντα- χρησιμοποιούσαν και χρησιμοποιούν την τακτική του up-cycling στην καθημερινότητά τους, πολύ πριν επέλθει ο συγκεκριμένος όρος στο λεξιλόγιο της περιβαλλοντολογικής συνείδησης. Παλιά ρούχα και αντικείμενα με μικρό-διορθώσεις αλλάζουν μορφή και σχήμα και επαναχρησιμοποιούνται για άλλο σκοπό. Παρόλο που οι κινήσεις επαναχρησιμοποίησης και μετατροπής παλιών αντικειμένων σε σύγχρονα εργαλεία γινόταν κυρίως λόγω έλλειψης πόρων και όχι λόγω περιβαλλοντικής συνειδήσεως, οι πράξεις αυτές βοήθησαν τόσο το περιβάλλον που πλέον υπάρχουν επαγγελματίες που ενδιαφέρονται να τις υιοθετήσουν και τις έχουν ήδη εισάγει στη φιλοσοφία τους.
Πού μπορούμε να ακολουθήσουμε την πρακτική up–cycling;
- Στον τομέα της τέχνης και των γραμμάτων
Ήδη από προηγούμενες δεκαετίες, με χαρακτηριστικό το γλυπτό του Pablo Picasso, “Bull’s Head”, φτιαγμένο από μέρη ενός παλιού παρατημένου ποδηλάτου. Επανερχόμενοι ωστόσο στο σήμερα, ο Max August Zorn, εξαιρετικός Δανός street artist, δημιουργεί έργα τέχνης από την πλαστική καφέ κολλητική ταινία, τα οποία έργα τα κρεμά σε εξωτερικές λάμπες στους δρόμους, εισάγοντας ένα νέο είδος τέχνης και προσθέτοντας ακρυλικό γυαλί τα κάνει ορατά μόνο την νύχτα όταν ανάβουν οι λάμπες στους δρόμους! Χάρη σε αυτήν την ιδέα μάλιστα δημιουργήθηκε και η μη κερδοσκοπική οργάνωση Freecycle Network, στην οποία ανήκουν σήμερα 121 χώρες στον κόσμο και δημιουργήθηκε με σκοπό να στηρίξει την οργάνωση ομάδων αλλά και ατόμων προσφέροντας ή ακόμη και συλλέγοντας δωρεάν υλικά προς επαναχρησιμοποίηση ώστε να στηριχθεί η παγκόσμια οικονομία. Επιπλέον, στη σημερινή εποχή που η αισθητική έχει εξίσου καθοριστικό ρόλο, αρκετές πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες χρησιμοποιούν σελίδες παλιών βιβλίων για να τις μετατρέψουν σε αισθητικά όμορφα διακοσμητικά αντικείμενα όπως διακοσμητικά τριαντάφυλλα αλλά ακόμη και σε κουτιά, ενσωματώνοντας στο πρόγραμμά τους μαθήματα για την επαναχρησιμοποίηση υλικών προς όφελος του περιβάλλοντος.
- Στη μουσική
Ένα εξαιρετικό παράδειγμα επαναχρησιμοποίησης υλικών και αναβάθμισής τους έγκειται στη δημιουργία μουσικών οργάνων. Η Recycled Orchestra of Cateura στην Παραγουάη, θεωρείται ίσως η πιο αντιπροσωπευτική ορχήστρα αφύπνισης περιβαλλοντολογικής συνείδησης. Με μέλη της ορχήστρας παιδιά να παίζουν μουσικά όργανα φτιαγμένα από ξύσματα υλικών που συνέλεξαν από χώρο υγειονομικής ταφής, παρουσιάστηκαν διεθνώς παίζοντας μουσική το 2012 με τον Stevie Wonder, τους Metallica και τους Μegadeth!
- Στην ένδυση
Ακόμη και στον χώρο της μόδας, ο όρος “up-cycling” έχει βρει τη δική του θέση. Σχεδιαστές έχουν ξεκινήσει να χρησιμοποιούν ήδη υπάρχοντα ρούχα ως βάση για τη δημιουργία καινούργιων ενδυμάτων. Με τη χρήση υφασμάτων που έχουν απορριφθεί από τη δημιουργία άλλων ενδυμάτων, αλλά και με ρούχα ελαφρώς μεταχειρισμένα, η βιομηχανία της μόδας αρχίζει να εξελίσσεται και να αναζητά καινοτόμες ιδέες για μια πιο «πρακτική» και οικολογικά φιλική ένδυση με διάρκεια στον χρόνο, δίνοντας στα υφάσματα παραπάνω από μία «ζωή».
- Στα τρόφιμα
Το αποφάγια μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν είτε ως τροφή ζώων (πχ στους χοίρους) είτε εάν «διασπάσουμε» την τροφή μετατρέποντάς την σε ενέργεια. Τρόποι διάσπασης των συστατικών της τροφής έχουν ήδη βρεθεί ώστε να παραχθεί θερμότητα και ηλεκτρική ενέργεια καθώς και να χρησιμοποιηθεί στη γεωργία ως compost για την βελτίωση καλλιεργειών αλλά και του εδάφους.
- Στην διακόσμηση
Είναι γεγονός πως ο χώρος της αισθητικής και της διακόσμησης θεωρείται είδος πολυτέλειας και όχι μια ασχολία όπου καθένας μας μπορεί να ακολουθεί συνεχώς και στο έπακρο. Ωστόσο, η σημερινή στροφή της αισθητικής προς την επαναχρησιμοποίηση παλιών αντικειμένων καθιστά τη διακόσμηση προσιτή σε όλους μας, ανανεώνοντας τον προσωπικό μας χώρο αλλά παράλληλα κάνοντας καλό στο περιβάλλον. Αλουμινένια κουτιά κονσέρβας που μετατράπηκαν σε μικρά βάζα λουλουδιών, τούβλα που χρησιμοποιήθηκαν ως γλάστρες, κάσες παραθύρων που μετατράπηκαν σε πίνακες ανακοινώσεων και οργάνωσης πλάνων, κουτιά από χαρτομάντιλα που χρησιμοποιούνται πλέον ως μολυβοθήκες, πολυέλεοι που μετατράπηκαν σε γυναικεία κοσμήματα αλλά ακόμη και παλιά σετ φλιτζανιών που έχουν μετατραπεί σε διακοσμητικά κεριά εσωτερικού χώρου είναι μόνο μερικές από τις χιλιάδες ιδέες up-cycling που μπορεί κανείς να αναζητήσει στο διαδίκτυο -αλλά και να εφεύρει και μόνος του- ανανεώνοντας τον προσωπικό του χώρο και κάνοντας παράλληλα καλό στο περιβάλλον.
- Στον χώρο της βιομηχανίας και των επιχειρήσεων
Όπως έχει ήδη αναφερθεί αρκετές πλέον εταιρείες είναι εκείνες που προβαίνουν στην τακτική της επαναχρησιμοποίησης υλικών και της αναβαθμιστικής ανακύκλωσης μετατρέποντας υλικά σε προϊόντα ανώτερης αξίας. Παράδειγμα αποτελεί η εταιρεία Terracycle, η οποία χρησιμοποιώντας απορρίμματα τα οποία είναι δύσκολο ή αδύνατον να ανακυκλωθούν παράγει προϊόντα όπως φράχτες κήπων, μολυβοθήκες, γυναικείες τσάντες από περισσεύματα τροφίμων και ποτών.
Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ως κοινωνίες αλλά και ως προσωπικότητες την ανάγκη για αλλαγή τρόπου σκέψης και συνηθειών. Η εισαγωγή της ανακύκλωσης στην καθημερινότητά μας εισήχθη με μεγάλη καθυστέρηση ως κομμάτι της νοοτροπίας μας. Το περιβάλλον μας χρειάζεται και η ανακύκλωση δεν είναι το μοναδικό πράγμα που μπορούμε να εφαρμόζουμε. Ακολουθώντας πρακτικές up-cycling ή αγοράζοντας προϊόντα που έχουν δημιουργηθεί μέσω αυτής της πρακτικής δεν δίνουμε μόνο μια «ανάσα» στην ήδη υπάρχουσα οικολογική κρίση, αλλά ανατροφοδοτούμε την φαντασία μας και την δημιουργικότητά μας. Επαναχρησιμοποιώντας και αλλάζοντας τα αντικείμενα γύρω μας, αποκτούμε και μια άλλη οπτική για την πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Άλλωστε, σύμφωνα με τον Dr. Wayne Dyer, «όταν αλλάζουμε τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα γύρω μας, τα πράγματα γύρω μας αρχίζουν να αλλάζουν».
Γεννημένη και μεγαλωμένη το 1999 σε μια ανατολική γειτονιά της Θεσσαλονίκης, ζει το όνειρο της σπουδάζοντας το πάθος της, Δημοσιογραφία και Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της γενέτειράς της. Έχοντας ως μητρική γλώσσα την ελληνική, γνωρίζοντας αγγλικά και μαθαίνοντας ρώσικα, ευελπιστεί να μη σταματήσει να μαθαίνει ποτέ. Στα εφηβικά της χρόνια, ασχολήθηκε με τον εθελοντισμό στον κλάδο της υγείας και πρόσφατα εργάστηκε ως εξωτερικός συνεργάτης σε μια από τις πιο γνωστές περιβαλλοντικές οργανώσεις.
