Της Ευαγγελίας Παλαιολόγου,
Τί είναι η τέχνη, πού τη βρίσκει κανείς και πώς την αποκτά; Είναι κάτι που μαθαίνεται ή μήπως είναι κάτι που κατέχει κανείς εκ γενετής; Και αν τελικά μαθαίνεται, ποιος μπορεί να τη διδάξει;
«Ο σκοπός της τέχνης είναι να δώσει στη ζωή σχήμα». (Ουίλιαμ Σαίξπηρ)
«Οι ομίχλες του Λονδίνου δεν υπήρχαν, μέχρι που τις ανακάλυψε η τέχνη». (Όσκαρ Ουάιλντ)
«Τέχνη είναι η πνευματική ηδονή». (Πλάτων)
«Ο ζωγράφος ζωγραφίζει ό,τι πουλάει. Αντίθετα ο καλλιτέχνης πουλάει ό,τι ζωγραφίζει». (Πάμπλο Πικάσο)
«Ο σκοπός της τέχνης δεν είναι να αναπαραστήσει την εξωτερική εμφάνιση των πραγμάτων, αλλά την εσωτερική τους σημασία». (Αριστοτέλης)
«Και τι άλλο είναι η τέχνη παρά λεπτομέρειες;» (Κωνσταντίνος Καβάφης)
«Αν ακούσεις μια φωνή να σου λέει “δεν είσαι ζωγράφος” τότε πρέπει, φίλε μου, να ζωγραφίζεις οπωσδήποτε και η φωνή θα σιωπήσει, μόνο όμως με τη δουλειά». (Βίνσεντ βαν Γκογκ)
Πολλοί επιστήμονες και καλλιτέχνες έχουν προβεί σε διάφορες απόπειρες ορισμού και επεξήγησης του όρου «τέχνη». Μερικές από αυτές παρατίθενται λίγο παραπάνω, εντός του κειμένου. Δεν θα μπορούσε όμως να παραλείψει κανείς και το γνωστό ρητό που μας έλεγαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας «μάθε τέχνη και άστηνε και άμα πεινάσεις πιάστηνε». Και με τον όρο «τέχνη», εννοείται κάθε ψυχική δραστηριότητα ή δημιουργία που διεγείρει τα ανθρώπινα συναισθήματα, το μυαλό και την καρδιά. Ακριβής ορισμός δεν μπορεί να δοθεί, ακριβώς γιατί κάθε ένας την αντιλαμβάνεται διαφορετικά.
Κάτι ξέρουν λοιπόν, οι παλιότερες γενιές που μας προτρέπουν προς την κατεύθυνση της τέχνης, αφού μέσω αυτής καθίσταται δυνατόν να αντιληφθεί κανείς τον εαυτό του και να αποκτήσει μια ευαισθησία λυτρωτική. Και λέω λυτρωτική, γιατί χρησιμοποιώντας την ο άνθρωπος αποκτά τη δυνατότητα να εκφράζεται, να «λέει» όσα οι λέξεις δεν μπορούν να περιγράψουν και να εξηγήσουν. Η ελευθερία που προσφέρει η τέχνη είναι εκείνη που λυτρώνει τον άνθρωπο από τις κοινωνικές αγκυλώσεις και εκείνη που εν τέλει του προσφέρει μια καλύτερη οπτική για την ίδια την ζωή.
Και αφού η τέχνη είναι τόσα πολλά, γιατί απουσιάζει παντελώς από τα ελληνικά σχολεία; Όχι απλώς απουσιάζει, αλλά και όταν υπάρχει στο ωρολόγιο πρόγραμμα των σχολείων δεν χωράει στα υποχρεωτικά μαθήματα και έτσι είναι συνήθως το μάθημα που παρακάμπτεται, όταν απαιτείται περισσότερος χρόνος για την ολοκλήρωση άλλων μαθημάτων. Δίνεται η εντύπωση στους μαθητές ότι η τέχνη είναι για τους λίγους, ότι η τέχνη είναι για τους πλούσιους ή ότι είναι η ώρα του… παιδιού. Στα μαθήματα της μουσικής ή των καλλιτεχνικών γίνονται τα πάντα εκτός από μουσική ή καλλιτεχνικά. Παιχνίδια, φωνές, κολατσιό, σκονάκια και εργασίες που κανονικά προορίζονταν να γίνουν στο σπίτι. Φυσικά υπάρχουν και εξαιρέσεις στο γενικό κανόνα. Νέοι δάσκαλοι και καθηγητές προσπαθούν να εμφυσήσουν στα παιδιά την αγάπη για την τέχνη, μέσα από τις προσπάθειες που καταβάλλουν.
Η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια. Είναι αυτονόητη ανάγκη. Και δεν είναι για τους λίγους, για τους ταλαντούχους. Είναι για όλους. Τέχνη δεν είναι μόνο τα καλλιτεχνικά και η μουσική. Είναι το θέατρο, τα βιβλία, ο κινηματογράφος, οι φωτογραφίες…
Το σχολείο θα έπρεπε να αφιερώνει περισσότερες ώρες σε μαθήματα που αφορούν την τέχνη. Κάποια παιδιά θα καταφέρουν να γίνουν γιατροί, δικηγόροι, φιλόλογοι, μηχανικοί. Κάποια όμως θα ΚΑΤΑΦΕΡΟΥΝ να γίνουν αθλητές, μουσικοί, τεχνίτες, ζωγράφοι, θεατρολόγοι, σεναριογράφοι ή συγγραφείς. Όποιο και αν είναι το μέλλον του καθενός, το ζητούμενο είναι η «ανύψωση» του μυαλού. Αυτή η ανύψωση απελευθερώνει από τα στερεότυπα, την στενότητα και τον ρατσισμό κάθε εποχής και περιοχής, αλλά και από την καταπίεση των συναισθημάτων και των απόψεων του καθενός. Είναι απαραίτητο να γίνει αντιληπτό από κάθε παιδί το ότι η τέχνη μπορεί να αφορά τον καθένα. Έτσι κάθε παιδί μπορεί να δοκιμάζει τον εαυτό του ανάμεσα στις διάφορες μορφές τεχνών, ώστε να ανακαλύψει πού ανήκει. Η διδασκαλία, από μια αποστειρωμένη διαδικασία βαθμοθηρίας, θα πρέπει να μετατραπεί σε δημιουργική δράση, όπου ο μαθητής από απλός δέκτης θα γίνει δημιουργός, γεμάτος πάθος και ανυπομονησία να γνωρίσει την γνώση της τέχνης. Και με τον όρο «γνώση» δεν εννοείται η αποστήθιση χιλιάδων γεγονότων και ημερομηνιών, ούτε η αγωνία της βαθμολόγησης. Εννοείται η σφαιρική γνώση που είναι δυνατόν να προσφέρει η αξιοποίηση της τέχνης. Εκείνη που κάνει την φαντασία να καλπάζει και τον κόσμο να αλλάζει προς το καλύτερο.
Περισσότερη τέχνη στα σχολεία λοιπόν! Το καταφύγιο του μικρόκοσμου και της διαφθοράς. Η τέχνη. Ένα τραγούδι, μια μελωδία, ένας πίνακας, ένα θεατρικό έργο, ένα ποίημα… Αρκεί να μπορεί κανείς να την δει. Η τέχνη είναι πάντα εκεί.
Έχει μεγαλώσει στο νησί της Αντιπάρου. Διανύει το τελευταίο έτος των σπουδών της στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά. Έχει συμμετάσχει σε διάφορες εθελοντικές δράσεις και προσομοιώσεις και έχει κάνει διαλέξεις για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε σχολεία. Φέτος ξεκίνησε εθελοντικά μαθήματα χορωδίας σε παιδιά Δημοτικού. Αγαπάει τα βιβλία, την ιστορία, τον εθελοντισμό και την μουσική.
