Της Μαρίας Κουτσανδριά,
Τι είναι άραγε σημαντικότερο για τον καθορισμό μιας επιτυχημένης ζωής; Η διανοητική νοημοσύνη ενός ατόμου (το γνωστό σε εμάς IQ) ή η ικανότητά του να κατανοεί τα συναισθήματα των άλλων, δημιουργώντας ουσιαστικότερες σχέσεις;
Για να απαντήσουμε επιτυχώς, θέτουμε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της επικείμενης ανάπτυξης δύο διαφορετικούς τύπους ανθρώπων, τους λεγόμενους book smarts, καθώς και τους street smarts.
Εκκινώντας από την πρώτη κατηγορία και με απλά λόγια, αναφερόμαστε σε εκείνα τα άτομα που είναι έξυπνα και καλά μορφωμένα ακαδημαϊκά, προερχόμενα συνήθως από περιβάλλοντα, προσφέροντα σε αυτά μια κοινωνικοοικονομική ανατροφή ανώτερης κατηγορίας, στερούμενα ωστόσο, γνώσεων και ικανοτήτων σε πιο πρακτικά ζητήματα και καταστάσεις, κοινά στην καθημερινή ζωή. Ασχολούνται ως επί το πλείστον με τον χειρισμό δύσκολων καταστάσεων, εξαρτώντας την επιτυχία της έκβασής τους από την πνευματικότητα που διαθέτουν κι από γνώσεις που έχουν λάβει κυρίως στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος.
Στον αντίποδα, ο άνθρωπος της «πιάτσας», που αντιπροσωπεύει την κατηγορία των street smarts, ζει τη δεδομένη στιγμή, χωρίς να σχεδιάζει το μέλλον (σε αντίθεση με τον άνθρωπο των βιβλίων, ο οποίος τείνει να κινείται χρονικά στο απώτερο μέλλον), με αποτέλεσμα να διαθέτει κοινή λογική και να εφαρμόζει ό,τι ήδη γνωρίζει. Παράλληλα, είναι πιο παθιασμένος, ενώ στο δίπτυχο δοκιμή-σφάλμα συμπυκνώνεται η τακτική του σε κάθε πρόβλημα με το οποίο έρχεται αντιμέτωπος.
Οι υποστηρικτές των λεγόμενων διανοούμενων (book smarts) εντοπίζουν το συστατικό της επιτυχίας στο λεγόμενο IQ, σε αντίθεση με τα άτομα «του δρόμου» που ανάγουν το EQ (συναισθηματική νοημοσύνη) στον πλέον κρίσιμο παράγοντα ενός επιτυχημένου βίου. Τι πραγματικά ισχύει, λοιπόν;
Σε μια μελέτη που διενήργησε ο συγγραφέας και ψυχολόγος Daniel Goleman και εμπεριέχεται στο βιβλίο του Συναισθηματική Νοημοσύνη, αναφέρθηκε ότι το EQ ίσως να είναι και σημαντικότερο του IQ. Γιατί όμως; Αρκετοί ψυχολόγοι πιστεύουν ότι οι τυπικές μετρήσεις του IQ είναι στενές και όχι ιδιαίτερα αντιπροσωπευτικές του πλήρους φάσματος της ανθρώπινης νοημοσύνης.
Για παράδειγμα, ο ψυχολόγος Howard Gardner υποστηρίζει ότι υπάρχουν πολλοί τύποι νοημοσύνης επισημαίνοντας επτά: οπτική, λογική, λεκτική, κινητική, ενδοπροσωπική, μουσική, διαπροσωπική, υποστηρίζοντας πως οι άνθρωποι μπορεί να έχουν κλίση σε οποιονδήποτε από αυτούς. Μάλιστα, ορίζει τη συναισθηματική νοημοσύνη ως την ικανότητα του ατόμου να αγαπά και να αγαπιέται από φίλους, συνεργάτες και τα μέλη της οικογένειας. Επίσης, στο βιβλίο του ο Goldman περιγράφει πόσο κρίσιμη ενδέχεται να είναι η συναισθηματική νοημοσύνη, γνωστή και ως διαπροσωπικές δεξιότητες, σε οικογενειακό, σχολικό, επαγγελματικό επίπεδο. Έτσι, αντί να επικεντρώνονται σε μια γενική νοημοσύνη, οι ειδικοί πιστεύουν ότι η ικανότητα έκφρασης και κατανόησης συναισθημάτων δύναται να παίξει τον ίδιο, αν όχι σημαντικότερο, ρόλο στο ταξίδι της ζωής του καθενός.
Η μελέτη της συναισθηματικής νοημοσύνης βρίσκεται ακόμα σε πρώιμο στάδιο, αφιερωμένη στη σημασία της κατανόησης και έκφρασης των δικών μας συναισθημάτων, αλλά και των υπολοίπων. Το πώς διαχειριζόμαστε συναισθήματα όπως ο φόβος, ο θυμός, ακόμα και η χαρά, έχει να κάνει με τα βιώματα και τις εικόνες που αποκομίσαμε ήδη από νεαρή ηλικία από τους γονείς μας και την υγιή ή και όχι, στάση τους απέναντι στα συναισθήματα αυτά.
Μέχρι και στον εργασιακό χώρο θα υπάρξουν συγκρούσεις μεταξύ ατόμων που προέρχονται από διαφορετικά υπόβαθρα. Η διατήρηση όμως της ψυχραιμίας μας, καθώς και η σωστή αντίληψη των σκέψεων και συναισθημάτων μας θα μας βοηθήσει να ελέγξουμε τις απαντήσεις μας, οπότε να σταθούμε με υπευθυνότητα στο ύψος των περιστάσεων αντιδρώντας με θετικότητα. Δεν προκαλεί άλλωστε εντύπωση το γεγονός ότι συχνά διεξάγονται EQ τεστ σε στάδια πρόσληψης για την αξιολόγηση των επιπέδων ενσυναίσθησης των υποψηφίων, του ομαδικού τους πνεύματος, όπως και της ικανότητάς τους να αντιλαμβάνονται τις ανάγκες των πελατών. Ακόμη, σύμφωνα με έρευνες, τα άτομα με υψηλό δείκτη EQ μπορούν να γίνουν σπουδαίοι ηγέτες.
Και ποια είναι η χρυσή τομή;
Το IQ όπως και το EQ είναι εξίσου σημαντικά στη διατήρηση των ισορροπιών για μια επιτυχημένη ζωή. Με προσωπική προσπάθεια μπορούμε να βελτιώσουμε τα δύο αυτά είδη, μην ξεχνώντας ωστόσο, ότι πρόκειται μόνο για δύο μεταξύ πολλών άλλων παραγόντων, υπαιτίων για αρκετά από τα σκαμπανεβάσματα στη ζωή μας. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να λησμονούμε τα λόγια του Αριστοτέλη από τα Ηθικά Νικομάχεια: «Ο καθένας μπορεί να θυμώσει – αυτό είναι εύκολο. Αλλά το να θυμώσει κανείς με το σωστό άτομο, στον σωστό βαθμό, και στη σωστή στιγμή, για τη σωστή αιτία και με τον σωστό τρόπο – αυτό δεν είναι εύκολο. Αυτό είναι ένα στοιχείο συναισθηματικής νοημοσύνης».
Αυτό που πρέπει εν τέλει να διερωτηθείς είναι σε τι πραγματικά αξίζει να επενδύσεις: στην εκμάθηση της χαλιναγώγησης των απειθάρχητων παρορμήσεών σου ή στον πνιγμό μέσα σε έναν ωκεανό άστοχων και λανθασμένων χειρισμών των συναισθημάτων και της προσωπικής σου ζωής υπό τον μανδύα μιας δήθεν, μονόπλευρης ευφυΐας;
