Της Άλκηστης Κατσάλη,
Για να αποκτήσουν οι γυναίκες στην Ελλάδα το δικαίωμα της καθολικής ψηφοφορίας χρειάστηκαν δεκαετίες έντονων αγώνων. Καθοριστικό ρόλο έπαιξαν το Φεμινιστικό κίνημα καθώς και γυναικείες οργανώσεις που αγωνίζονταν για την ισότητα ανδρών και γυναικών.
Στα τέλη του 19ου αιώνα ξεκινάει η συζήτηση για τη χειραφέτηση των γυναικών, μέσω της «Εφημερίς των Κυριών», μια εβδομαδιαία εφημερίδα που εκδιδόταν από την Καλλιρρόη Παρρέν. Η εφημερίδα δε στόχευε μόνο στην εισαγωγή του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα, αλλά διεκδικούσε και τα εκλογικά δικαιώματα της γυναίκας, με το σλόγκαν «Ψήφο στη γυναίκα», και τα πλήρη δικαιώματά της στον τομέα της εκπαίδευσης και της εργασίας. Κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 1887 και το τελευταίο φύλλο ήταν το 1917.
Μέσα από αρκετές ζυμώσεις τελικά, το δικαίωμα του «εκλέγειν» στις Ελληνίδες δόθηκε το 1934. Ωστόσο, δεν ήταν καθολικό καθώς αφορούσε μόνο δημοτικές και κοινοτικές εκλογές, ενώ υπήρχαν και ορισμένες προϋποθέσεις. Για παράδειγμα, μπορούσαν να ψηφίσουν μόνο όσες είχαν κλείσει τα 30 και είχαν ολοκληρώσει την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Στην Ελλάδα η καθολική ψηφοφορία είχε κατοχυρωθεί από το Σύνταγμα του 1864, όμως απέκλειε τις γυναίκες. Περίπου έναν αιώνα μετά, οι Ελληνίδες αποκτούν το δικαίωμα του «εκλέγειν» και «εκλέγεσθαι» το 1952.
Όμως, στις εκλογές του 1952 δε θα μπορέσουν να συμμετέχουν καθώς δεν έχει ολοκληρωθεί η εγγραφή τους στους εκλογικούς καταλόγους και έτσι ανέστειλε το δικαίωμά τους.
Παρ’ όλα αυτά τον Ιανουάριο του 1953 σε αναπληρωματική εκλογή συμμετέχουν για πρώτη φορά γυναίκες ψηφοφόροι σε βουλευτικές εκλογές. Ήταν και η χρονιά που εκλέχτηκε και η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής, η Ελένη Σκούρα.
Οι Ελληνίδες ψηφίζουν για πρώτη φορά στο σύνολό τους στις βουλευτικές εκλογές του 1956. Ο αριθμός των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων υπερδιπλασιάζεται πράγμα που δηλώνει τη μαζική εγγραφή των γυναικών στους εκλογικούς καταλόγους. Τελικά, εμφανίζουν μειωμένη συμμετοχή στις εκλογές. Αίσθηση προκαλεί το γεγονός ότι παρά τους αγώνες του γυναικείου κινήματος για δικαίωμα των γυναικών στην ψήφο, η γυναικεία παρουσία στη Βουλή εμφανίζεται αρκετά μειωμένη σε σχέση με των ανδρών. Είναι φανερό ότι το γεγονός αυτό αποτελεί δείκτη και έκφραση της κατωτερότητας των γυναικών στην Ελλάδα. Στις εκλογές αυτές εκλέγονται η Λίνα Τσαλδάρη με το κόμμα της ΕΡΕ και η Βάσω Θανασέκου με το κόμμα της Δημοκρατικής Ένωσης. Μετέπειτα, η Λίνα Τσαλδάρη θα γίνει η πρώτη γυναίκα που «κατακτάει» Υπουργείο, καθώς ανέλαβε το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας. Την ίδια χρονιά εκλέγεται και η πρώτη γυναίκα δήμαρχος στην Κέρκυρα.
Με το Σύνταγμα του 1975 στο οποίο καθιερώθηκε η αρχή της ισότητας των δύο φύλων, ο αριθμός των γυναικών βουλευτών αυξήθηκε σημαντικά με την πάροδο του χρόνου. Αποκορύφωμα αποτελεί η Βουλή του 2004, στην οποία καταγράφηκαν συνολικά 40 γυναίκες βουλευτές. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό γυναικών στο Κοινοβούλιο μέχρι σήμερα. Το 1981 έχουμε τη δεύτερη υπουργό, τη Μελίνα Μερκούρη, στο Υπουργείο Πολιτισμού η οποία ακόμα κρατάει το ρεκόρ για τα περισσότερα χρόνια υπηρεσίας σε ένα Υπουργείο.
Από τη δεκαετία του ’50 μέχρι και σήμερα παρατηρούμε ότι οι τομείς της Κοινωνίας, της Παιδείας και του Πολιτισμού καταλαμβάνονται -όχι πάντα βέβαια- από γυναίκες. Αυτό γίνεται καθώς κυριαρχούν αντιλήψεις που παραπέμπουν στους λεγόμενους «φυσικούς» ρόλους των γυναικών. Μόνο μία γυναίκα υπήρξε υπεύθυνη σε τομείς που δεν εναρμονίζονται με το παραδοσιακό γυναικείο πρότυπο (υφυπουργός και αναπληρώτρια υπουργός Βιομηχανίας και αργότερα αναπληρώτρια υπουργός Εμπορίου).
Όπως αναφέρθηκε και στην αρχή, χρειάστηκαν έντονες διαμαρτυρίες των γυναικείων οργανώσεων και χρόνια αγώνων του φεμινιστικού κινήματος για να αποκτήσουν οι γυναίκες στην Ελλάδα ίσα δικαιώματα με τους άνδρες. Στην πάροδο του χρόνου κατάφεραν πολλά. Η γυναίκα απέκτησε τη δική της φωνή στη Βουλή ενώ ταυτόχρονα κέρδισε και το δικαίωμα στην ισότητα των δύο φύλων. Ωστόσο, προκαλεί απορία το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα σημειώνονται χαμηλά ποσοστά γυναικείας παρουσίας στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Αυτό ίσως οφείλεται στις «αόρατες» προκαταλήψεις που εξακολουθούν να μολύνουν την ελληνική κοινωνία.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Παντελίδου – Μαλούτα Μάρω (2007), Μισός αιώνας γυναικείας ψήφου, εκδ. Βουλή των Ελλήνων
- Παντελίδου – Μαλούτα Μάρω (1989), Οι Ελληνίδες και η ψήφος: το φύλο της ψήφου και η ψήφος του γυναικείου φύλου, Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τόμος 73, εκδ. Πανεπιστημίου Αθηνών, σσ. 7-8, 10-12
Γεννημένη το 2000 και μεγαλωμένη στα Γρεβενά. Σπουδάζει Ιστορία και Αρχαιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατά καιρούς παρακολουθεί διάφορες επιμορφώσεις στον τομέα της, φέροντας έντονο ενδιαφέρον στην Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία. Στον ελεύθερό της χρόνο επιλέγει να διαβάζει ιστορικά βιβλία και ποίηση.
