Του Αργύρη Ηλιάδη,
Με πρόσχημα τη μη τήρηση των συμφωνηθέντων από τη Ρωσική πλευρά, στο πλαίσιο της συμφωνίας «Open Skies» (Ανοιχτοί Ουρανοί), οι Η.Π.Α. εξέφρασαν την επιθυμία τους για απομάκρυνση από την εν λόγω συμφωνία. Η απόφαση προκάλεσε ανησυχία στα υπόλοιπα κράτη που συμμετέχουν, με τις μεγαλύτερες δυνάμεις να προσπαθούν να βρουν τη «χρυσή τομή», αλλά και τρόπους για να μεταπείσουν τον πρόεδρο Τραμπ να αναθεωρήσει την απόφασή του.
Μάλιστα, η κινητοποίηση της Δύσης ήταν άμεση, διεξάγοντας συνεδρίαση των πρεσβευτών του ΝΑΤΟ την αμέσως επόμενη μέρα από την ανακοίνωση της αποχώρησης. Σύμφωνα με διπλωματική πηγή, «όλοι οι Σύμμαχοι ζήτησαν από τις ΗΠΑ να παραμείνουν συμβαλλόμενο μέρος». Αντίθετα, ο Τραμπ δήλωσε πως: «Εφόσον δεν την σέβονται (οι Ρώσοι), εμείς θα αποσυρθούμε». Η Γερμανία έδειξε από την αρχή την πρόθεσή της να αμβλύνει τις διαφορές των δύο χωρών και να συμμορφώσει τα αντίπαλα στρατόπεδα προς όφελος της συμφωνίας. Αρχικά, ενθάρρυνε την Αμερική να «επανεξετάσει τη θέση της» ενώ, κατά την διάρκεια της συνεδρίασης, υπέγραψε με άλλες εννέα χώρες μια ανακοίνωση, με την οποία υπενθυμίζεται η σημασία της συνθήκης.
Στο κείμενο που δημοσιεύτηκε από το ΥΠΕΞ της Γαλλίας, υπογεγραμμένο από δέκα χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Βέλγιο, Ισπανία, Ολλανδία, Φιλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Τσεχία, Σουηδία), αναφέρεται πως οι χώρες λυπούνται για την ανακοίνωση της Ουάσιγκτον, αν και συμμερίζονται τις ανησυχίες των ΗΠΑ. Όπως προδίδεται από την συνέχεια του κειμένου, η διαπραγματευτική περίοδος θα είναι δύσκολη και θα διαρκέσει αρκετά. «Θα συνεχίσουμε το διάλογο με τη Ρωσία, όπως έχει ήδη αποφασιστεί μεταξύ των Συμμάχων στο ΝΑΤΟ και των άλλων Ευρωπαίων εταίρων, ώστε να επιλύσουμε εκκρεμή θέματα, όπως είναι οι άτοποι περιορισμοί στης πτήσεις πάνω από το Καλίνινγκραντ» υπογραμμίζουν οι χώρες τονίζοντας τη σημασία ύπαρξης και τήρησής της.
Ανάμεσα στις παραβιάσεις που επικαλείται η Ουάσιγκτον, έχοντας στραμμένο το βλέμμα της στη Ρωσία, ένας εκπρόσωπος του Πενταγώνου ανέφερε την απαγόρευση στα συμμαχικά αεροσκάφη να πλησιάζουν σε απόσταση μικρότερη των 500 χιλιομέτρων από το ρωσικό θύλακα του Κιλίνινγκραντ και να ξεπερνούν σε βάθος μεγαλύτερο των 10 χιλιομέτρων τα σύνορα Γεωργίας-Ρωσίας. Σιγά σιγά, συγκροτείται το παζλ που οδήγησε τη ρήξη ΗΠΑ – Ρωσίας, όσον αφορά στη συμφωνία περί «Ανοιχτών Ουρανών».
Ποια είναι, όμως, η Συνθήκη “Open Skies”;
Η Συνθήκη Open Skies, στην οποία μετέχουν 35 χώρες, τέθηκε σε ισχύ το 2002, με σκοπό να προωθήσει «την εμπιστοσύνη και την προβλεψιμότητα» των στρατιωτικών κινήσεων των συμβαλλόμενων μερών. Επιτρέπει τη διεξαγωγή κοινών, άοπλων πτήσεων επιτήρησης πάνω από τα εδάφη τους και τη λήψη φωτογραφιών με φακούς προκαθορισμένης ανάλυσης. Τα συμβαλλόμενα μέρη μπορούν επίσης να ζητήσουν τις εικόνες που ελήφθησαν κατά τις υπερπτήσεις των άλλων κρατών. Κάθε χώρα αποκτά το δικαίωμα να διεξάγει και την υποχρέωση να δέχεται πτήσεις επιτήρησης πάνω από το έδαφος της.
Σύμφωνα με τους Αλεξάντερ Γκριφ και Μόριτς Κουτ, ερευνητές στο Ινστιτούτο Ερευνών Ειρήνης και Πολιτικής Ασφάλειας του Αμβούργου, «η αποχώρηση των ΗΠΑ θέτει σε κίνδυνο το μέλλον της συνθήκης». Η Ρωσία και η Λευκορωσία δεν θα μπορούν να κάνουν υπερπτήσεις πάνω από το αμερικανικό έδαφος. Από την άλλη, οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι θα χάσουν σημαντικές πληροφορίες, δεδομένου ότι οι περισσότεροι από αυτούς δε διαθέτουν αναγνωριστικούς δορυφόρους. Αυτό θα έχει ως συνέπεια η αποχώρηση να μην επηρεάζει μόνο τις ΗΠΑ, αλλά και όλα τα συμβαλλόμενα κράτη.
Σε γενικότερο πλαίσιο, οι αποφάσεις της Ουάσιγκτον για ακόμη μια φορά απασχολούν την παγκόσμια κοινότητα. Μερικές από τις μεγαλύτερες οικονομικές και στρατιωτικές δυνάμεις προσπαθούν να λύσουν διαφορές και να χαράξουν κοινό πολιτικό δρόμο. Κατά πόσο, όμως, αυτό είναι εφικτό, από τη στιγμή που έχουμε αδιάλλακτους, απέναντι σε νέες προτάσεις, προέδρους; Εν και καιρώ κορωνοϊού, οι χώρες προσπαθούν να οχυρώσουν με τον καλύτερο τρόπο τα εδάφη τους, αλλά και να ανεξαρτητοποιηθούν πλήρως. Η ένσταση των πολλών έγκειται στο κατά πόσο αυτή η μανιακή τάση για ανεξαρτητοποίηση βλάπτει τις συνεργαζόμενες χώρες, καθώς και τι αντίκτυπο θα μπορούσε να έχει.
Από την άλλη όψη του νομίσματος, θετικό θεωρείται το γεγονός ότι Ρωσία και ΗΠΑ θα διατηρήσουν επαφές σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος. Αναλυτικότερα, όπως δήλωσε ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Ρόμπερτ Ο’ Μπράιεν, σε συνέντευξη του στο τηλεοπτικό δίκτυο FOXNews, οι ΗΠΑ δεν θα αποχωρήσουν από τη συμφωνία μείωσης των στρατηγικών οπλοστασίων (New Start) με τη Ρωσία. Παράλληλα, θα εισέλθουν σε συνομιλίες καλής πίστης με τη Μόσχα, με σκοπό την αναζωπύρωση των σχέσεων.
