Της Ευαγγελίας Παλαιολόγου,
Μια αναδρομή στην ιστορία της Σκωτίας
Η Σκωτία σχηματίστηκε γύρω στα μέσα του 9ου αιώνα. Η Ρωμαϊκή επιρροή είχε περάσει μεταξύ του 1ου και του 4ου αιώνα. Βόρεια από το μέρος που ήταν γνωστό ως «Τείχος του Αντωνίου» ήταν η περιοχή γνωστή ως Καληδονία, η οποία κατοικήθηκε από τους Πίκτες. Οι Ρωμαϊκές προσπάθειες ελέγχου της Καληδονίας δεν απέδωσαν και όταν τελικά οι Ρωμαίοι αποχώρησαν από την περιοχή, οι Γαελικοί επιδρομείς που ονομάζονταν Σκώτοι αποίκησαν τη Δυτική Σκωτία και την Ουαλία. Το Γαελικό βασίλειο του Dal Riata ιδρύθηκε στα δυτικά της Σκωτίας τον 6ο αιώνα. Προς το τέλος του 8ου αιώνα άρχισαν οι εισβολές των Βίκινγκ, οι οποίες ανάγκασαν τους Πίκτες και τους Γαέλους Σκώτους να σταματήσουν την εχθρότητα μεταξύ τους και να ενωθούν σχηματίζοντας το Βασίλειο της Σκωτίας τον 9ο αιώνα, ως ανεξάρτητη οντότητα από την Αγγλία. Από τον 11ο αιώνα το Βασίλειο της Σκωτίας έκανε εδαφικές διεκδικήσεις προς τον Νότο, μέχρι που έφτασε να έχει σχεδόν τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα. Ωστόσο, το 1296 η Αγγλία με βασιλιά τον Εδουάρδο τον Α’ κατέλαβε τη Σκωτία. Φυσικά, ξέσπασε πόλεμος με επικεφαλής της Σκωτίας τον Ουίλιαμ Γουάλας, μέχρι που το 1328 αναγνωρίστηκε με συνθήκη η ανεξαρτησία της. Οι Άγγλοι, όμως, συνέχιζαν να προσπαθούν να καθυποτάξουν τη Σκωτία. Το 1603 ο θάνατος της βασίλισσας Ελισάβετ της Αγγλίας άφησε τον αγγλικό θρόνο χωρίς βασιλιά, λόγω του ότι η βασίλισσα δεν είχε απογόνους. Τότε, ανέβηκε στην εξουσία ο γιος της Μαρίας Στιούαρτ, Ιάκωβος ΣΤ’ της Σκωτίας, ο οποίος έμεινε γνωστός ως Ιάκωβος ο Α’ της Αγγλίας. Οι Στιούαρτς ήταν μονάρχες της Σκωτίας από το 1371 έως το 1603. Με την άνοδο του Ιακώβου Α’ της Αγγλίας, τα δύο στέμματα, της Αγγλίας και της Σκωτίας, ενώθηκαν. Από το 1685 βασιλιάς της Αγγλίας ήταν ο Ιάκωβος Β’, ο οποίος αντιμετώπιζε αντίσταση από πολιτικούς και θρησκευτικούς ηγέτες της Βρετανίας, επειδή ήταν γαλλόφιλος και υπέρ του Ρωμαιοκαθολικισμού. Όταν απέκτησε άρρενα διάδοχο ξέσπασε κρίση και διάφορες προσωπικότητες κάλεσαν τον γαμπρό και ανιψιό του Γουλιέλμο Γ΄ της Οράγγης να πάρει τον θρόνο, ο οποίος ήταν Κυβερνήτης των Ηνωμένων Επαρχιών των Κάτω Χωρών. Ήταν η λεγόμενη Ένδοξη Επανάσταση του 1688. Ο Ιάκωβος εγκατέλειψε την Αγγλία κα θεωρήθηκε έκπτωτος. Αντικαταστάθηκε από τον Γουλιέλμο της Οράγγης που έγινε βασιλιάς ως Γουλιέλμος Γ΄, κυβερνώντας από κοινού με τη σύζυγό του και κόρη του Ιακώβου, Μαρία Β΄. Έτσι ο Γουλιέλμος με τη Μαρία, αμφότεροι Προτεστάντες, έγιναν από κοινού μονάρχες το 1689.
Η εξέγερση των Ιακωβιτών και η μάχη του Κάλλοντεν
Πέρασαν εξήντα χρόνια από την ύπαρξη ενός Ιακωβίτη στον θρόνο και οι Άγγλοι αισθάνονταν περήφανοι. Στο προσκήνιο, όμως, ο πρίγκιπας Κάρολος Εδουάρδος Στιούαρτ, γνωστός και ως “Bonnie Prince Charlie”, οραματιζόταν την επαναφορά των Στιούαρτ στον θρόνο. Ήταν γιος του Ιακώβου Εδουάρδου και εγγονός του βασιλιά Ιακώβου Β’, ο οποίος, όπως ειπώθηκε, καθαιρέθηκε λόγω του ότι ήταν φανατικός καθολικός. Ο πρίγκιπας είχε τη στήριξη των Ιακωβιτών. Οι περισσότεροι Ιακωβίτες ήταν Σκωτσέζοι Χαϊλάντερ (βόρειοι), υπήρχαν όμως και αρκετοί Ιρλανδοί. Επίσης, ο πρίγκιπας είχε τη στήριξη όσων επιθυμούσαν την επιστροφή ενός Ρωμαιοκαθολικού βασιλιά, των Κελτών και των Γάλλων, καθώς διέθετε και δύο τάγματα του Λουδοβίκου ΙΔ’. Μεγάλες οικογένειες της Σκωτίας, όπως οι Κάμερον και οι Μακντόναλντ, συντάχθηκαν με τους Ιακωβίτες. Όλο και περισσότεροι μαχητές με Ταρτάν (παραδοσιακό ένδυμα Σκωτσέζων) και άγρια συνθήματα ακολουθούσαν τον πρίγκιπα. Ωστόσο, είχαν περισσότερη εμπιστοσύνη στους αρχηγούς των φυλών τους, παρά στον πρίγκιπα Κάρολο. Αμέσως κατέλαβαν το Εδιμβούργο χωρίς μάχη και αργότερα κέρδισαν ένα Βρετανικό τάγμα στη μάχη του Πρέστονπανς, το 1745. Ο πρίγκιπας πίστευε ότι ήταν θέλημα Θεού να γίνει βασιλιάς και θεώρησε τον στρατό του αήττητο. Παρά τις συμβουλές των στρατηγών να μην προχωρήσει, πριν φτάσουν οι ενισχύσεις του Λουδοβίκου προς το Λονδίνο, εκείνος ήταν αμετάπειστος. Περίπου 1000 Χαϊλάντερ λιποτάκτησαν και ο στρατός άρχισε να αποδυναμώνεται. Η επανάσταση είχε αρχίσει να χάνει την ορμή της. Έτσι, αναγκάστηκε να επιστρέψει για ανασύνταξη στη Σκωτία. Την ίδια στιγμή, ο Αγγλικός στρατός ήταν εξοπλισμένος με περισσότερο εξελιγμένα όπλα και εκπαιδεύονταν συνεχώς, έτσι ώστε να καταστρέψουν ολοσχερώς τους αντιπάλους τους.
Στα μέσα Μαρτίου του 1746 ο πρίγκιπας Κάρολος άρχισε να συγκεντρώνει τον στρατό του στο Κάλλοντεν Μουρ, μια άγονη και επίπεδη περιοχή, που δεν ήταν σε καμία περίπτωση κατάλληλη για τον στρατό των Ιακωβιτών, αλλά για τον Αγγλικό και το πυροβολικό του. Ο Κάρολος πληροφορήθηκε πως οι Άγγλοι γιόρταζαν τα γενέθλια του διοικητή τους και, έτσι, αποφάσισε να επιτεθεί νομίζοντας πως θα τους βρει απροετοίμαστους. Αφού χώρισε τον στρατό σε δύο μέρη επιτέθηκε, η έλλειψη οργάνωσης όμως είχε ως αποτέλεσμα να λιποτακτήσουν 2000 άνδρες. Όσοι επέστρεψαν από τη μάχη ήταν αποδυναμωμένοι και χτυπημένοι. Μετά από λίγο 12 Βρετανικά τάγματα πεζικού, 3 συντάγματα ιππικού και μια φάλαγγα πυροβολικού ξεκινούσαν για το Κάλλοντεν. Οι Ιακωβίτες έβλεπαν τον Βρετανικό στρατό να έρχεται προς το μέρος τους ενώ ο πρίγκιπας βρισκόταν στα μετόπισθεν. Ο καπνός από τα Βρετανικά πυροβολικά δεν επέτρεπε στους Ιακωβίτες να δουν και έτσι οι ίδιοι όρμησαν σε μια ανεξέλεγκτη έφοδο εναντίον των Άγγλων. Οι Μακντόναλντ είχαν ταχθεί αριστερά, ενώ οι Κάμερον με τις άλλες φυλές δεξιά. Οι Γάλλοι τάχθηκαν ως εφεδρεία. Οι βολές από τα Βρετανικά κανόνια θέριζαν τους Σκωτσέζους, αλλά περίπου 500 από αυτούς κατάφεραν να περάσουν στις Αγγλικές γραμμές. Οι Κάμπελ, όμως (Σκωτσέζοι που τάχθηκαν με τους Άγγλους), τους απώθησαν. Η μάχη κράτησε λίγο. Οι Κάμπελ κυνήγησαν όσους έμειναν και έσφαξαν ακόμα και γυναικόπαιδα.
Οι συνέπειες της μάχης
Ο πρίγκιπας διέφυγε στη νήσο Ουίστ και από εκεί στη νήσο Σκάι, επειδή όμως ανακαλύφθηκαν τα ίχνη του κατέφυγε στη Γαλλία. Παρότι τον είχαν επικηρύξει με το ποσό των 30.000 λιρών, κανείς δεν τον παρέδωσε. Η μάχη του Κάλλοντεν σήμανε το τέλος του πολιτισμού της Σκωτίας. Το 1746 με ειδική νομοθετική πράξη αφαιρέθηκαν από τους Σκωτσέζους λόρδους οι κληρονομικές δικαιοδοσίες, ενώ με άλλο νόμο απαγορεύτηκε στους Σκωτσέζους να παίζουν γκάιντα και να οπλοφορούν. Οι συγγενικοί δεσμοί μεταξύ του αρχηγού και του λαού διακόπηκαν και ο τρόπος ζωής τους άλλαξε ριζικά. Απαγόρευσαν την κελτική διάλεκτο, σκότωσαν, βίασαν, διέλυσαν οικισμούς και εξόντωσαν τις φατρίες, τις οικογένειες, τις φάρες. Χαρακτηριστικά απαγόρευσαν το Ταρτάν, το οποίο ήταν και γνώρισμα της ταυτότητάς τους. Οι φατρίες που είχαν συνταχθεί με τους Ιακωβίτες δεν είχαν δικαίωμα να φορούν τα χρώματά τους. Η Σκωτία δε θα ήταν ποτέ ξανά η ίδια.
Βιβλιογραφία
- Michael Hook, Walter Ross (1995), The ‘Forty-Five. The Last Jacobite Rebellion, σελ.8-12 (Εδιμβούργο: HMSO, Εθνική Βιβλιοθήκη της Σκωτίας)
- Ραφαηλίδης Βασίλης (2010), Λαοί της Ευρώπης, σελ.78-84, Αθήνα, εκδ. Εικοστού Πρώτου
