Της Ελένης Φαραντάκη,
Ζούμε σε μια συνεχώς εξελισσόμενη και αναπτυσσόμενη κοινωνία. Η διάδοση της πληροφορίας σήμερα είναι πιο εύκολη και πιο γρήγορη από ποτέ! Όσο καλό κι αν ακούγεται αυτό όμως, η πρόοδος αυτή έφερε μαζί νέα, διαφορετικά προβλήματα. Πλέον δεν τίθεται θέμα ως προς την εύρεση της πληροφορίας, αλλά ως προς το αν αυτή η πληροφορία ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Και δυστυχώς αυτή η τάση όλο και αυξάνεται, ιδίως μετά την εμφάνιση της πανδημίας και τον εγκλεισμό των ατόμων στα σπίτια τους, με μόνη παρέα, σε αρκετές περιπτώσεις, το διαδίκτυο, το φαινόμενο διάδοσης ψευδών ειδήσεων κορυφώθηκε. Ο καθένας από εμάς έχει γίνει μάρτυρας ουκ ολίγες φορές αυτού του κοινωνικού φαινομένου. Αναληθείς και ανυπόστατες -πολλές φορές- ειδήσεις να διαδίδονται, μέσω τυχάρπαστων ενημερωτικών site, από άνθρωπο σε άνθρωπο, με ένα απλό μήνυμα στο διαδίκτυο ή μια δημοσίευση στο προσωπικό προφίλ κάποιου. Παραπλανητικοί τίτλοι, αναληθές περιεχόμενο, αναπαραγωγή ψευδών ειδήσεων και κυρίως οι πολίτες που παίζουν «σπασμένο τηλέφωνο» με όλα αυτά που ακούν, διαβάζουν και μοιράζονται μεταξύ τους, είναι λίγα από τα παραδείγματα του φαινομένου της παραπληροφόρησης τη σήμερον ημέρα.
Ευθύνη γι΄ αυτήν την κατάσταση έχουμε όλοι! Σαφώς, και το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης έχει εκείνος που δημιουργεί μια είδηση και μεταδίδει μια πληροφορία. Κατά κύριο λόγο, αυτό είναι δουλειά των δημοσιογράφων, οι οποίοι ανήκουν στην πρώτη γραμμή ενημέρωσης και μετάδοσης πληροφοριών και έχουν το χρέος να είναι αντικειμενικοί, ειλικρινείς και ακριβείς σε αυτά που λένε. Το διαδίκτυο, ως αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας, έχει δώσει πανεύκολα το βήμα στον κάθε ένα να μπορεί όχι απλά να εκφράσει τη γνώμη του, αλλά να πάρει πολύ εύκολα και τον ρόλο του δημοσιογράφου, ένας ρόλος λειτούργημα για το κοινωνικό σύνολο, που εν έτει 2020 περνάει τη δική του κρίση, ακριβώς λόγω αυτής της «ευκολίας» άσκησής του.
Ο οποιοσδήποτε λοιπόν έχει ένα βήμα να μιλήσει, οφείλει να έχει κατά νου ότι διαθέτει μια θέση τεράστιας ευθύνης, καθώς είναι βαρύ το φορτίο της ελεύθερης έκφρασης λόγου κι αυτό γιατί από εκείνον τον λόγο θα διαμορφωθούν γνώμες και θα επηρεαστούν άνθρωποι· επομένως, πρέπει να υπάρχει πολύ προσεκτικός χειρισμός, σχετικά με το πώς επιλέγει να παρουσιάσει καθείς την πληροφορία του και τι μήνυμα θα περάσει στην κοινή γνώμη. Φυσικά, δε μπορούμε να στηριχτούμε στην πεποίθηση ότι αυτού του είδους η προσοχή, πράγματι, τηρείται ευλαβικά από όλους όσους έχουν αυτήν τη θέση, αφού άλλωστε έχουμε δει, πολλάκις, ειδήσεις οι οποίες στον μέσο άνθρωπο φαίνονται αληθείς, να διαδίδονται και πολλές φορές να δημιουργούν ταραχή και λίγο καιρό αργότερα να αποδεικνύονται σκοπίμως διαστρεβλωμένες, παρουσιάζοντας μια πραγματικότητα που δεν είναι 100% αληθινή, ή ακόμα και απολύτως ψευδής.
Αυτό οδήγησε με τη σειρά του στη δημιουργία προσπαθειών και μηχανισμών που στόχο έχουν να ελέγχουν και όταν χρειαστεί να καταρρίπτουν ειδήσεις και ισχυρισμούς που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Παρ’ όλα αυτά, ακόμα κι αυτές οι προσπάθειες μπορεί να τεθούν υπό αμφισβήτηση ως προς τα συμπεράσματά τους, μιας και κανείς δε μπορεί να έχει το «αλάθητο».
Συνεπώς, είναι επιτακτική ανάγκη των καιρών μας, ίσως και περισσότερο από ποτέ, η καταβολή προσωπικής προσπάθειας ως προς την ανάπτυξη της κριτικής μας σκέψης. Σε έναν κόσμο όπου ο οποιοσδήποτε πλέον μπορεί να ισχυρίζεται το οτιδήποτε, είναι αναγκαίο, τόσο σε προσωπικό, όσο και σε συλλογικό επίπεδο, να αναλάβουμε ο καθένας από εμάς την ευθύνη που του αναλογεί, αντί να καθόμαστε με σταυρωμένα χέρια περιμένοντας κάποιος (στην περίπτωσή μας οι μηχανισμοί κατάρριψης ψευδών ειδήσεων) να μας προστατέψει από τον κίνδυνο της παραπληροφόρησης. Πρέπει να μάθουμε να φιλτράρουμε σωστά κάθε νέα πληροφορία που δεχόμαστε.
Αυτό βέβαια δεν επιτυγχάνεται εν μία νυκτί· χρειάζεται συστηματική προσπάθεια και προσωπική έρευνα ώστε να αποκτήσουμε τα σωστά «φίλτρα». Καλό είναι να επιδιώκουμε σαν άνθρωποι τη συνεχή μόρφωση και εξέλιξή μας, ώστε να έχουμε μια όσο το δυνατόν πιο σφαιρική αντίληψη των πραγμάτων. Μετέπειτα, αυτό μας βοηθά να εντοπίζουμε πιο εύκολα τα κακώς κείμενα της κοινωνίας και να τα απορρίπτουμε. Τούτη η τακτική μπορεί να εφαρμοστεί, όχι μόνο για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης, αλλά και για κάθε πτυχή της ζωής μας.
Το σημαντικό είναι να θυμόμαστε ότι δε μπορούμε να γνωρίζουμε τα πάντα και δε χρειάζεται! Γι’ αυτόν τον λόγο, άλλωστε, υπάρχει η εξειδίκευση. Μια «γραμμή» που μπορούμε να ακολουθούμε, όσον αφορά το οποιοδήποτε αντικείμενο, είναι να δίνουμε περισσότερη προσοχή στις απόψεις εκείνων οι οποίοι ειδικεύονται σε αυτό κι όχι σε τρίτους· σίγουρα γνωρίζουν καλύτερα! Από την πλευρά μας, ας έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι το καλύτερο είναι να βρισκόμαστε κάπου στη μέση: να μην αποδεχόμαστε μια «σερβιρισμένη γνώση» έτσι απλά, να θέτουμε τα πράγματα υπό αμφισβήτηση, με καλοπροαίρετο όμως τρόπο· από την άλλη, δε χρειάζεται να πηγαίνουμε και στο άλλο άκρο, νομίζοντας ότι ένα απλό google search μας κάνει καλύτερους γνώστες από εκείνους που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους σε αυτό. Είναι αναγκαίο τα όρια αυτά να γίνουν αντιληπτά από όλους μας!
Γεννήθηκε στα Χανιά το 1999. Είναι προπτυχιακή φοιτήτρια του τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ασχολείται με τον εθελοντισμό, ως μέλος ενός μη κερδοσκοπικού - μη κυβερνητικού οργανισμού, ο οποίος έχει στόχο να ωθήσει τους νέους να δραστηριοποιηθούν στη νεοφυή επιχειρηματικότητα και την καινοτομία, ενισχύοντας το ελληνικό επιχειρηματικό οικοσύστημα. Της αρέσει να αποκτά συνεχώς νέες γνώσεις πάνω σε πολλά διαφορετικά αντικείμενα, ενώ τρέφει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Επιστήμη της Αστρονομίας και της Ψυχολογίας, με έμφαση στο κομμάτι της αυτοβελτίωσης.
