Της Σοφίας Σιδερίδου,
Αυτή την περίοδο ασχολούμαι μαζί με τρεις συμφοιτητές μου με μια έρευνα για τα δικαιώματα των φυλακισμένων κάτω από τα νέα μέτρα που έλαβαν οι κυβερνήσεις λόγω της πανδημίας. Αναμενόμενο να πιστεύουν πολλοί ότι μέσα στις τόσο δύσκολες συνθήκες οι φυλακισμένοι δεν είναι προτεραιότητα. Δεν θα επεκταθώ παραπάνω σε αυτό, αλλά θα το πάρω ως αφορμή για να μιλήσω για τη δικαιοσύνη. Και κυρίως για να μιλήσω για τα λάθη της. Γιατί δυστυχώς δεν είναι αλάθητο το σύστημα πουθενά, σε καμία χώρα.
Λάθη… γίνονται πολλά, γίνονται καθημερινά και δεν θα σταματήσουν να γίνονται ποτέ. Το θέμα είναι ότι το λάθος παίρνει διαφορετικές διαστάσεις ανάλογα με το πλαίσιο στο οποίο εντοπίζεται. Το λάθος λοιπόν του δικαστηρίου είναι βαρύ και σε πολλές περιπτώσεις υπήρξε θανατηφόρο.
Όλο αυτό μεταφέρθηκε σε βιβλία, σε ποιήματα, στη μεγάλη και στη μικρή οθόνη. Εκεί που όλα είναι λίγο πιο απλά από ότι στην πραγματικότητα. Εκεί που ο πόνος και ο θυμός της αδικίας σβήνουν λίγο μετά τους τίτλους τέλους. Και ποιος δεν θυμάται τον Τζον να περπατάει το «τελευταίο μίλι» του προς την ηλεκτρική καρέκλα, παρότι αθώος, ζητώντας να μην του φορέσουν την κουκούλα γιατί φοβόταν το σκοτάδι; Όσοι είδαν το «Πράσινο μίλι», «Το θαύμα στο κελί 7», όσοι έχουν διαβάσει το «Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια», όσοι έχουν δει τη σειρά «Unbelievable»… πήραν σίγουρα μια γεύση από αδικίες και λάθη της αστυνομίας, της δικαιοσύνης και όλων των ειδικών που εμπλέκονται σε αυτή. Μια γεύση από μαύρες στιγμές και τραγικά λάθη.
Θα ήταν ωραία να ήταν μόνο αντικείμενο μυθοπλασίας, ικανό να εγείρει το προσωπικό αίσθημα δικαιοσύνης του καθενός. Τι γίνεται όμως, έξω από το γυαλί της τηλεόρασης, εκεί που οι τίτλοι τέλους δεν μοιάζουν με αυτούς των ταινιών;
Αν έπρεπε να διαλέξω κάτι από όσα σημάδεψαν τις σπουδές μου στην εγκληματολογία και να βάλω έναν τίτλο, αυτός είναι «Miscarriages of justice», τουτέστιν λάθη της δικαιοσύνης. Σε όλα τα βιβλία και τα άρθρα κάπου υπήρχε. Όλα ξεκινούσαν με μια αναφορά σε κάποια υπόθεση που κάποιος άνθρωπος πλήρωνε το λάθος κάποιου άλλου. Είτε ήταν ένα μικρό λάθος στο εργαστήριο και στην ανάλυση του DNA, είτε ήταν μια λάθος σκέψη από την αρχή της έρευνας, είτε μια βιαστική απόφαση ενός δικαστή που λειτούργησε επιπόλαια. Όλα οδηγούσαν στο ίδιο καταστροφικό αποτέλεσμα. Με έναν και κύριο στόχο. Να προσπαθήσουμε όσο γίνεται, όσοι εμπλεκόμαστε με αυτόν τον σκοτεινό χώρο, να τα ελαττώσουμε. Και μαζί με αυτό να μάθουμε ότι κανείς δεν είναι αλάθητος, ότι δεν πρέπει να παίρνουμε δεδομένα πράγματα που χρειάζονται έρευνα και ότι δεν πρέπει να κάνουμε επιπόλαιες και απερίσκεπτες κρίσεις που έχουν ως βάση μόνο τα ανθρώπινα ένστικτα και όχι την επιστημονική λογική.
Και τέλος να θυμόμαστε μια βασική αρχή που κάποτε σε κάποιο αμφιθέατρο Νομικής όλοι μας ακούσαμε… «Εν αμφιβολία υπέρ του κατηγορουμένου». Δεν θεσπίστηκε τυχαία. 5 λέξεις με βαθύ νόημα, που σε κάποιες περιπτώσεις έσωσαν ανθρώπους, ενώ σε άλλες ξεχάστηκαν, θάφτηκαν βαθιά μέσα στο μυαλό των δικαστών, εκεί που οι ανθρώπινες παρορμήσεις και η ανάγκη για τιμωρία κάποιου για έναν φόνο ή έναν βιασμό δεν χαλιναγωγήθηκαν.
Κι όσο κι αν ακούγεται σκληρό για πολλούς… καλύτερα ένας ένοχος έξω παρά ένας αθώος στη φυλακή. Είναι μεγαλύτερη η αποτυχία ενός συστήματος που όχι μόνο δεν βρήκε τον ένοχο, αλλά του δίνει τη δυνατότητα να ζει ελεύθερος σε βάρος ενός αθώου ανθρώπου.
Περίεργες λέξεις το δίκαιο και το άδικο και δεν τους δίνουμε πάντα την αξία που πρέπει. Ειδικά σε μέρες σαν κι αυτές που διανύουμε τώρα, η βασική ευχή όλων είναι η υγεία. Δεν είμαι εγώ αυτή που θα πει το αντίθετο, γιατί σαν αυτή δεν έχει και οι γιατροί όντως τελούν ένα λειτούργημα. Είμαι όμως αυτή που θα πει ότι δίπλα σε αυτό το λειτούργημα, υπάρχουν και άλλα. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι έχουμε εξίσου πολύ μεγάλη ανάγκη για δικαιοσύνη και για ανθρώπους που χειρίζονται με σύνεση τη μεγάλη δύναμη και εξουσία που τους δίνεται, ώστε να καθορίζουν το δίκαιο και το άδικο, την αλήθεια και το ψέμα.
Όπως δεν χρειάζεται λοιπόν να αρρωστήσουμε για να εκτιμήσουμε την υγεία, αντιστοίχως δεν χρειάζεται να μας αδικήσουν για να εκτιμήσουμε την αξία της δικαιοσύνης. Δεν είναι τόσο δύσκολο όσο πιστεύεις να γίνεις ο λάθος άνθρωπος, που τη λάθος στιγμή, θα βρεθεί στο λάθος μέρος και κατά λάθος θα κριθεί ένοχος για κάτι που δεν έκανε ποτέ. Μην περιμένεις να γίνεις αυτός για να εκτιμήσεις τη σπουδαιότητα της δικαιοσύνης και των λειτουργών αυτής.
Πριν δυο χρόνια ακριβώς σε ένα μικρό αμφιθέατρο της Νομικής ένας εκπληκτικός καθηγητής, κατά τη δική μου γνώμη, ολοκλήρωσε τη διάλεξη του στη Σύνθεση Ποινικού Δικαίου με μια φράση που έφερε χειροκρότημα… «Μην ξεπουλήσετε τη δικαιοσύνη για όσα χρήματα»!
