Της Ιωάννας Παπαδοπούλου,
O όρος «Μαγκρέμπ» (Maghreb) αναφέρεται στη ζώνη της Βόρειας και Βορειοδυτικής Αφρικής, που, κατά γενική ομολογία, χαρακτηρίζεται από συνεχή πολιτική αστάθεια και συγκρούσεις. H Δυτική Σαχάρα, ανήκοντας στη ζώνη του «Μεγάλου Μαγκρέμπ», όπως ονομάζεται, δεν αποτελεί την εξαίρεση του κανόνα, καθώς στην περιοχή, έως και σήμερα, λαμβάνουν χώρα εδαφικές διαφωνίες μεταξύ των ιθαγενών και Σαχαρουί, που υποστηρίζονται από το «Μέτωπο Πολισάριο», και του Βασιλείου του Μαρόκο.
Η Δυτική Σαχάρα από τον 19ο αιώνα, έως και τα μέσα της δεκαετίας του 1970, τελούσε υπό ισπανική κυριαρχία. Με τη λήξη της αποικιοκρατίας, το Μαρόκο ήλεγχε το βόρειο τμήμα της χώρας, ενώ η Μαυριτανία το νότιο. Η επιθυμία, όμως, των Σαχαρουί, για ανεξαρτησία δεν είχε πάψει να υφίσταται και το Φεβρουάριο του 1976 το «Μέτωπο Πολισάριο» ανακήρυξε την ανεξαρτησία της χώρας του, υπό την ονομασία «Λαοκρατική Αραβική Δημοκρατία της Σαχάρας» (Saharan Arab Democratic Republic). Ακολούθησαν διαμάχες με τη μορφή ανταρτοπολέμου μεταξύ του Μαρόκο, της Μαυριτανίας και του «Μετώπου Πολισάριο», που έχει, έως και σήμερα, την υποστήριξη της Αλγερίας, ως αντίπαλης χώρας του Μαρόκο. Ακριβέστερα, η εχθρότητα των δύο γειτονικών χωρών χρονολογείται ήδη από το συνοριακό «Πόλεμο της Άμμου» (Sand War), το 1963. Μάλιστα, η κυβέρνηση, που ανακηρύχθηκε στη Δυτική Σαχάρα παρέμεινε εξόριστη στην πόλη Τιντούφ (Tindouf) της Αλγερίας, όπως και χιλιάδες Σαχαρούι και στρατιώτες του «Μετώπου Πολισάριο», που εγκαταστάθηκαν, το διάστημα εκείνο, σε δομές φιλοξενίας προσφύγων της περιοχής.
Εν συνεχεία, το 1979, η Μαυριτανία αποσύρθηκε από το έδαφος της Δυτικής Σαχάρας, παραιτούμενη των διεκδικήσεών της, με αποτέλεσμα το Μαρόκο να κατέχει πλέον σχεδόν τα δύο τρίτα της χώρας. Το Μαρόκο, το ίδιο διάστημα, ξεκίνησε τη σταδιακή κατασκευή ενός τείχους, δηλαδή ενός φράγματος άμμου, προκειμένου να αποτρέψει τις επιθέσεις των ανταρτών πολεμιστών του «Μετώπου Πολισάριο».
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1991, οι δύο πλευρές προέβησαν σε επίσημη εκεχειρία με την υποστήριξη του «Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών», καθώς ορίστηκε η διεξαγωγή δημοψηφίσματος, όπου ο πληθυσμός της χώρας θα αποφάσιζε ανάμεσα σε ανεξαρτησία ή σε προσάρτηση από το Μαρόκο. Ως φυσικό επακόλουθο, το δημοψήφισμα δε διεκπεραιώθηκε το 1991, όπως και το 1997, οπότε και έγιναν προσπάθειες να πραγματοποιηθεί εκ νέου. Μάλιστα, το 2001 ο ειδικός απεσταλμένος των Ηνωμένων Εθνών, James Baker, δημιούργησε το σχέδιο «Baker I», που προέβλεπε πλήρη προσάρτηση από το Μαρόκο. Ως απόρροια, η πρόταση αυτή απορρίφθηκε, και, συγχρόνως, το 2003 προτάθηκε το νέο σχέδιο, «Baker ΙI». Ειδικότερα, προβλεπόταν η απόδοση αυτονομίας στη Δυτική Σαχάρα, καθόσον εγκαινιαζόταν μια πενταετής περίοδος προετοιμασίας του δημοψηφίσματος, δίνοντας τρεις επιλογές στους Σαχαρουί: ανεξαρτησία, αυτονομία υπό την αιγίδα του Βασιλείου του Μαρόκο ή πλήρης ενσωμάτωση σε αυτό. Ο κίνδυνος για τα διεκδικούμενα από το Μαρόκο εδάφη ήταν τόσο προφανής, όσο και η έκδηλη αντίθεση του κράτους στο σχέδιο αυτό.
Η Δημοκρατία της Δυτικής Σαχάρας
Η «Λαοκρατική Αραβική Δημοκρατία της Σαχάρας» παραμένει ένα μη αναγνωρισμένο διεθνώς κράτος, με εξόριστη ηγεσία. Ωστόσο, έχει λάβει την αναγνώριση πολλών κρατών, έχοντας διπλωματικές σχέσεις μαζί τους, όπως και αποτελεί μέλος της «Αφρικανικής Ένωσης» από το 1984. Η συμμετοχή της στον αφρικανικό οργανισμό είχε, άλλωστε, ωθήσει το Μαρόκο να αποσυρθεί για πολλές δεκαετίες. Η επιστροφή του έλαβε χώρα τo 2017, μετά από 33 χρόνια απουσίας, με την προϋπόθεση πως θα έπρεπε να σεβαστεί τα διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα της Δυτικής Σαχάρας. Στο πλαίσιο αυτό, όντας ένας ορθολογικός δρων του διεθνούς συστήματος, το Μαρόκο έκτοτε επιδιώκει, μέσω της συμμετοχής του, να εδραιώσει τη θέση του και να πετύχει τις επιδιώξεις του, τόσο στη Δυτική Σαχάρα, όσο και γενικότερα στην αφρικανική ήπειρο.
Η φιλοδοξία για ανεξαρτησία
Η αποστολή του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (MINURSO) στη δεκαετία του ’90, αλλά και στις αρχές του 21ου αιώνα για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, μπορεί να μην έδωσε μία απάντηση στη διαμάχη επί των εδαφών, όμως δημιούργησε την ελπίδα στους Σαχαρουί πως η ανεξαρτησία τους θα επέλθει μόνο μέσω της διεξαγωγής δημοψηφίσματος. Εξάλλου, τον Ιανουάριο του 2019 ο εκπρόσωπος του «Μετώπου Πολισάριο» στα Ηνωμένα Έθνη υποστήριξε πως «ο μόνος τρόπος οι Σαχαρουί να κερδίσουν την αυτοδιάθεσή τους είναι μέσω δημοψηφίσματος, που θα δίνει ξεκάθαρα αυτή την επιλογή στους αυτόχθονες».
Έκτοτε, ο ΟΗΕ έχει δηλώσει τη δέσμευσή του ως προς την ειρηνική επίλυση της πολυετούς διαμάχης στη Δυτική Σαχάρα, επιβεβαιώνοντας, με το ψήφισμα 2414, τον Απρίλιο του 2018, την επαναπροώθηση των διαπραγματεύσεων, με στόχο την εύρεση μίας κοινά αποδεκτής λύσης, που θα παράσχει αυτοδιάθεση στους Σαχαρουί. Παρόμοια ψηφίσματα την ίδια και την επόμενη χρονιά, προέβαλαν την ανάγκη «για μία ρεαλιστική, εφαρμόσιμη πολιτική λύση, βασισμένη στο συμβιβασμό», όπως αναφέρθηκε χαρακτηριστικά στις συναντήσεις του Δεκεμβρίου 2018 και Μαρτίου 2019.
Εντούτοις, τον Απρίλιο του 2020, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών υποστήριξε πως η λύση του «γόρδιου δεσμού» της Δυτικής Σαχάρας θα επέλθει μόνο μέσω διαπραγματεύσεων των αντιμαχόμενων πλευρών. Ως απόρροια, οι ηγέτες του «Μετώπου Πολισάριο» εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους αναφορικά με τη νέα θέση του Συμβουλίου Ασφαλείας, καθώς και την καθυστέρηση του Οργανισμού να διορίσει νέο ειδικό απεσταλμένο για τη Δυτική Σαχάρα. Ο προηγούμενος εκπρόσωπος, Horst Kohler, παραιτήθηκε το Μάιο του 2019, λόγω προβλημάτων υγείας, ενώ έως σήμερα δεν έχει αντικατασταθεί. Κατά συνέπεια, γίνεται εύκολα αντιληπτό πως τα γεγονότα αυτά καθιστούν τη διαμάχη στη Δυτική Σαχάρα ως μία από τις μακροβιότερες της Αφρικής, δεδομένου πως η λύση δεν προβλέπεται να επέλθει για όσο χρονικό διάστημα τα κρατικά και εδαφικά συμφέροντα κυριαρχούν άρδην.
Απόφοιτη του Τμήματος των Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστήμιου Πειραιώς, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις διεθνείς σχέσεις και στους τομείς ενέργειας. Κατά την διάρκεια των σπουδών της, έχει συμμετάσχει σε προσομοιώσεις στα όργανα των Ηνωμένων Εθνών (MUN), στη διοργάνωση των εκδηλώσεων TEDx και μιλάει 3 ξένες γλώσσες.
