Του Παύλου Πετίδη,
Όπως είναι γνωστό, το ζήτημα που κυριαρχεί και θα συνεχίζει να διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στην ευρωπαϊκή ατζέντα για την επόμενη ημέρα της πανδημίας είναι η θεσμική μορφή της κοινής χρηματοδότησης με στόχο την ανάκαμψη των κρατών μελών μετά την πανδημία. Η συμφωνία-πακέτο των 540 δισ. ευρώ στο Eurogroup της 9ης Απριλίου επετεύχθη μετά κόπων και βασάνων, στηριζόμενη στη μέγιστη δυνατή ασάφεια σχετικά με το πιο δύσκολο ζήτημα, το Ταμείο Ανάκαμψης για την επόμενη μέρα. Η αρχική πρόταση για το Ταμείο υποστηρίχθηκε από τη Γαλλία και αναφερόταν σε «από κοινού και εις ολόκληρον» (joint and several) εγγυήσεις των κρατών μελών της Ε.Ε. για την κοινή έκδοση χρέους. Το Ταμείο, σύμφωνα με την αρχική γαλλική πρόταση, θα βρισκόταν εκτός του πλαισίου του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ) 2021-2027.
Η τελική διατύπωση δεν παύει όμως να αφήνει ανοιχτή την πόρτα στη πιθανότητα κοινής έκδοσης χρέους. Ειδικότερα, η συμφωνία περιλαμβάνει την εξέταση όλων των «καινοτόμων χρηματοοικονομικών εργαλείων», υπό την αυστηρή προϋπόθεση της «καθοδήγησης των ηγετών» και της αναγνώρισης των χρηματοοικονομικών και πρακτικών ζητημάτων που προκύπτουν. Το Ταμείο, σύμφωνα με το κοινό ανακοινωθέν του Eurogroup, θα είναι «προσωρινό», «στοχευμένο», αλλά και «ανάλογο του ασυνήθιστου κόστους της τρέχουσας κρίσης», κόστος το οποίο πρέπει «να διαχυθεί στον χρόνο μέσω της κατάλληλης χρηματοδότησης». Τα εργαλεία που θα επιστρατευθούν θα πρέπει να είναι «συμβατά με τις Συνθήκες της Ε.Ε.».
Μάλιστα, ο Υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών της Γαλλίας Μπρουνό Λεμέρ θα τονίσει ότι το 1 τρισεκατομμύριο ευρώ αποτελεί ένα ενδεικτικό μέγεθος με το οποίο θα εξοπλιστεί το Ταμείο, το οποίο θα κατανεμηθεί στα κράτη-μέλη ανάλογα με το βαθμό στον οποίο θα έχουν πληγεί από την πανδημία. Θα υπογραμμίσει, ακόμα, ότι η Γαλλία είναι ανοιχτή στη λιγότερο φιλόδοξη δυνατότητα εγγυήσεων τύπου ESM για την κοινή έκδοση χρέους.
Εκκρεμεί, μεταξύ άλλων, η σχέση του νέου ταμείου με το νέο κοινοτικό προϋπολογισμό (Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-2027), που αναφέρεται στο ανακοινωθέν ότι θα παίξει «κεντρικό ρόλο» στην ανάκαμψη. Η αναφορά στις ευρωπαϊκές Συνθήκες μειώνει περαιτέρω το περιθώριο ελιγμών για τους υποστηρικτές των ευρω-ομολόγων, αλλά τα περί «ασυνήθιστου» (extraordinary) κόστους της κρίσης παραπέμπουν στην ανάγκη το ταμείο να είναι ογκώδες.
Στο πυρήνα της ισπανικής εκδοχής, το νέο εργαλείο θα αντλήσει πόρους ύψους 1 με 1,5 τρισ. ευρώ, μέσω «ομολόγων εις το διηνεκές» (perpetual bonds), που θα εκδώσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την εγγύηση του κοινοτικού προϋπολογισμού. Τα χρήματα αυτά θα διατεθούν στη συνέχεια σε βάθος 2-3 ετών στα κράτη-μέλη ως επιχορηγήσεις (όχι δάνεια), με κριτήρια που θα συνδέονται με το υγειονομικό και οικονομικό κόστος της πανδημίας και με «ειδική έμφαση» σε τομείς που θα έχουν πληγεί δυσανάλογα, όπως ο τουρισμός και οι μεταφορές. Σχετικά με το ΠΔΠ, η Ισπανία επιδιώκει να προσαρμοστεί (ανοδικά προφανώς), ώστε να μπορέσει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην υπέρβαση της κρίσης. Η Μαδρίτη ζητά η υφιστάμενη κατανομή πόρων για τη Συνοχή και την ΚΑΠ να διατηρηθούν και οι δαπάνες για την πανδημία να προστεθούν σε αυτές. Οι Ισπανοί είναι ανοιχτοί στην ιδέα το Ταμείο Ανάκαμψης να ενταχθεί στο ΠΔΠ.
Σε συνεντεύξεις τους τις προηγούμενες μέρες, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και ο Ιταλός πρωθυπουργός Τζιουζέπε Κόντε υπογράμμισαν με δραματικούς όρους την ανάγκη να συμφωνηθεί η από κοινού έκδοση χρέους με κοινές εγγυήσεις. Οι Γάλλοι ξεκαθαρίζουν ότι δεν αναφέρονται πλέον σε ευρω-ομόλογα, αλλά θα είναι ικανοποιημένοι με μία οποιαδήποτε μορφή κοινής έκδοσης χρέους, υπό την προϋπόθεση να εστιάζει στις απαραίτητες και αναγκαίες επενδύσεις για την ανάκαμψη της Ευρώπης. Στη συζήτηση αυτή, η καγκελάριος της Γερμανίας Άγκελα Μέρκελ δηλώνει, σε όλους τους τόνους, ότι η Γερμανία «θα συμμετάσχει σε μέτρα αλληλεγγύης πέρα από το πακέτο των 500 δισ. Ευρώ παρά τη σκληρή αντίθεσή της στα ευρω-ομόλογα. Αναγνωρίζει, επίσης, την ανάγκη να εξοπλιστεί το ΠΔΠ με «εντελώς διαφορετικές χρηματοοικονομικές δυνατότητες» για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας.
Το στοίχημα θα είναι αν η κυρία Μέρκελ είναι διατεθειμένη να συζητήσει και να συμφωνήσει με τον κύριο Μακρόν σε ένα ποσό κοντά σε αυτά που συζητιούνται. Όπως αναμενόταν, αυτό δεν συνέβη στη συνάντηση της Πέμπτης, η επίτευξη όμως μίας άμεσης συμφωνίας παραμένει ένα κρίσιμο επόμενο βήμα όχι μόνο ως προς τη διαχείριση της κρίσης, αλλά και ως προς τη βιωσιμότητα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Είναι απόφοιτος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης και μεταπτυχιακός φοιτητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, στις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Οικονομικές Σπουδές. Έχει πραγματοποιήσει πρακτικές ασκήσεις στο Υπουργείο Εξωτερικών και στο Χρηματιστήριο Αθηνών, ενώ έχει συμμετάσχει σε πλήθος συνεδρίων και προσομοιώσεων οργάνων των Ηνωμένων Εθνών (MUN). Απασχολείται σε Ερευνητικό Κέντρο Οικονομικής Πολιτικής, Διακυβέρνησης και Ανάπτυξης (ΕΚΟΠΔΑ) του Πανεπιστημίου Αθηνών.
