Της Μαρίας Κρουσταλλίδη,
Το ενεργειακό προφίλ της Τουρκίας
Η Τουρκία, μια χώρα με ολοένα αυξανόμενο πληθυσμό και μια οικονομική μηχανή, η οποία συνεχώς προσαρμόζεται σε δυναμική ανάπτυξη, είναι φυσικό να κινείται προς το μέλλον με γιγαντωμένες ενεργειακές ανάγκες. Συγκεκριμένα, οι ενεργειακές ανάγκες της χώρας θα εκτοξευθούν στις 357 TWh ετησίως, μέχρι το 2023, σύμφωνα με τις επίσημες εκτιμήσεις του Τουρκικού Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Τη βάση της κρατικής ενεργειακής στρατηγικής αποτελεί η εξάρτηση της εγχώριας αγοράς από τις εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, περισσότερο από το ήμισυ του συνόλου τους προερχόμενες από τη Ρωσία, με ένα σημαντικό ποσοστό να εισάγεται και από το Ιράν. Επομένως, η τουρκική κυβέρνηση έχει εξαγγείλει πως η κύρια στόχευσή της στον τομέα της ενέργειας είναι η διαφοροποίηση των προμηθευτών της, ειδικά από τη στιγμή που, στο παρελθόν, η αιφνιδιαστική άνοδος των τιμών του φυσικού αερίου και η αδυναμία κατάληξης σε συμφωνία με την Gazprom, έχουν προκαλέσει προβληματισμούς στους Τούρκους διανομείς και κλυδωνισμούς στην αγορά.
Επιπλέον, η ηγεσία της χώρας έχει πραγματοποιήσει στροφή στη στρατηγική της, προσπαθώντας να αυξήσει την αναλογία των ανανεώσιμων πηγών στο ενεργειακό μείγμα της Τουρκίας, στοχεύοντας σε μεγαλύτερη αποδοτικότητα της εγχώριας παραγωγής. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται και τα σχέδια της γείτονος για τη δημιουργία υποδομών πυρηνικής ενέργειας.
Πυρηνικό Χρονολόγιο
Τα σχέδια για πυρηνικές εγκαταστάσεις ξεκινούν ήδη από τη δεκαετία του 1970, οπότε και υποβάλλονται σχετικές μελέτες και προτάσεις για, αρχικά, περιορισμένου μεγέθους μονάδες παραγωγής. Ωστόσο, όλες οι φιλοδοξίες της Τουρκικής κυβέρνησης οδηγούνται στο κενό, λόγω οικονομικής δυσπραγίας του κρατικού μηχανισμού.
Το πρώτο ουσιαστικό βήμα γίνεται με την άδεια κατασκευής των εγκαταστάσεων στην περιοχή Akkuyu της Ανατολικής Μεσογείου, κοντά στο λιμάνι Mersin. Αλλά, και πάλι, η ανάθεση του έργου άρχισε να σχεδιάζεται μόλις το 1997 με δημοπρασία της εργολαβίας μεταξύ των εταιριών Westinghouse + Mitsubishi, AECL και Framatome-Siemens. Καθυστέρηση απόφασης και πολλαπλές αναθεωρήσεις έργου από την κυβέρνηση έως και το 2000, όμως, καθήλωσαν τα έργα, τα οποία προγραμματίζονται να ολοκληρωθούν από το 2023 έως το 2026, για πολλά χρόνια ακόμη. Τελικά, η κατασκευή αναλήφθηκε από μια σύμπραξη του Τουρκικού και του Ρωσικού κράτους, τα οποία ήρθαν σε συμφωνία το 2010 για τις λεπτομέρειες της ανέγερσης τεσσάρων μονάδων παραγωγής, δυναμικότητας 4800 MWe έκαστη και συνολικού κόστους 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Ως δεύτερος πυλώνας του πυρηνικού προγράμματος αναδείχθηκε το εργοστάσιο παραγωγής στην περιοχή Sinop, κοντά στη Βόρεια Θάλασσα. Η εν λόγω τοποθεσία απέδωσε σημαντικές προοπτικές για την υλοποίηση του έργου, αφού η χαμηλότερη θερμοκρασία του περιβάλλοντος, της τάξεως των 5 βαθμών Κελσίου, υπόσχεται μεγαλύτερη παραγωγικότητα, περίπου 1% περισσότερο από ό,τι στο Akkuyu, ανά μονάδα παραγωγής. Το σχέδιο πρόκειται να υλοποιηθεί από την Τουρκική Electricity Generation Joint Stock Company (EUAS), με διακυβερνητική συνεργασία Τουρκίας – Ιαπωνίας, η οποία εδραιώθηκε το 2015.
Όσον αφορά στην τρίτη τοποθεσία όπου θα υλοποιηθεί το πυρηνικό πρόγραμμα της Τουρκίας, όλα δείχνουν στην περιοχή Igneada, ενώ υπεγράφη Μνημόνιο Συνεργασίας για έρευνα και ανάπτυξη μεταξύ της EUAS – Westinghouse EC και της SNPTC, κινεζικής κρατικής εταιρίας τεχνολογίας τον Ιούνιο του 2017.
Πάντως, το μόνο σίγουρο είναι πως το εγχείρημα άπτεται ποικίλων γεωπολιτικών διαστάσεων. Η εξάρτηση από τη Ρωσία και για την ενεργειακή ασφάλεια, εκτός από τους αμυντικούς εξοπλισμούς, που, ανά καιρούς, έχουμε δει να πωλούνται στην Τουρκία, αποτελεί μια πρόκληση για την τουρκική ηγεσία, ειδικά δεδομένου ότι η ίδια χώρα εμπλέκεται ενεργά στη χρηματοδότηση του πρώτου εργοστασίου στο Akkuyu, το οποίο αποτελεί και το πιο απτό αποτέλεσμα της μακροχρόνιας πυρηνικής προσπάθειας. Αν όμως η Τουρκία τελικά καταφέρει να ανεξαρτητοποιηθεί σημαντικά από τη ρωσική ενεργειακή αγορά, ίσως αυτό να είχε σημαντικές επιπτώσεις για τη Ρωσική Ομοσπονδία, από την οποία προσπαθεί εδώ και χρόνια να χειραφετηθεί ενεργειακά και ολόκληρη η Ευρώπη.
Από την άλλη πλευρά, φόβοι εγείρονται γύρω από το ζήτημα διαχείρισης της πυρηνικής τεχνολογίας από μια χώρα όπως η Τουρκία, με έντονη αναθεωρητική στάση στην περιφέρειά της και επίδειξη απειθαρχίας προς τις επιταγές της διεθνούς κοινότητας.
Βέβαια, η Τουρκία δεν αποτελεί παρά μία μόνο από τις χώρες εκείνες που επιχειρούν να τονώσουν την εγχώρια ενεργειακή τους παραγωγή και να στραφούν σε πιο «καθαρές» και αξιόπιστες μορφές ενέργειας, όπως η πυρηνική, καθώς ολόκληρος ο ανεπτυγμένος και αναπτυσσόμενος κόσμος φαίνεται να εξετάζει σοβαρά την πυρηνική ενεργειακή επιλογή. Αξίζει, καταληκτικά, να σημειωθεί ότι μεγαλεπήβολα σχέδια εκφράζονται σε παγκόσμιο επίπεδο στον τομέα της ενέργειας, με εκθέσεις του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, καθώς και του Παγκόσμιου Συνδέσμου Πυρηνικής Ενέργειας να κάνουν λόγο για τη μελλοντική άνθηση της εν λόγω ενεργειακής μορφής, η οποία θα μπορούσε να είναι η λύση στα εξαντλούμενα αποθέματα υδρογονανθράκων και την ολοένα αυξανόμενη ενεργειακή ανάγκη της υφηλίου.
Είναι επί πτυχίω φοιτήτρια του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Αρθρογραφεί για τρία χρόνια σχετικά με θέματα διεθνούς πολιτικής και διπλωματίας. Έχει συμμετάσχει σε συνέδρια προσομοίωσης πολιτικών θεσμών και στην οργάνωσή τους. Τα ακαδημαϊκά της ενδιαφέροντα άπτονται θεμάτων ασφάλειας, άμυνας, διεθνών σχέσεων και διαπραγματεύσεων. Διετέλεσε Αρχισυντάκτρια Διεθνών Θεμάτων του OffLine Post το διάστημα Μάιος-Οκτώβριος 2020.
