Του Παναγιώτη Παναγιωτακόπουλου,
Αναμφισβήτητα, η κατάσταση που βιώνουμε το τελευταίο χρονικό διάστημα είναι πρωτόγνωρη. Ο ιός φαντάζει ως ένας δυσκολοκατάβλητος αντίπαλος, που μάχεται ταυτόχρονα με έναν ολόκληρο πλανήτη. Οι περιορισμοί που έχουν τεθεί, παγκοσμίως πλέον, επήλθαν μετά από αρκετή μελέτη των ειδικών και σίγουρα θα έχουν αργά ή γρήγορα αποτέλεσμα. Κάπου εδώ, όμως, γεννάται ένα μεγάλο ερώτημα· ένα ζευγάρι γάντια και μια μάσκα προστασίας μπορούν, με την κατάλληλη χρήση, να σώσουν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού από την μόλυνση, σε αντίθεση με άλλους τομείς, οι οποίοι πλήττονται διαρκώς από την πρώτη στιγμή και δείχνουν ακόμη απροστάτευτοι μπροστά στις ορέξεις του ιού αυτού. Θα αφεθούν άραγε στο έλεός τους μέχρι νεωτέρας;
Προφανώς, γίνεται λόγος για τον τομέα της οικονομίας. Σίγουρα η διατήρηση της υγείας είναι βασικός στόχος, όμως οι επιπτώσεις της πανδημίας θα αποβούν μοιραίες για πολλούς κλάδους και γενικότερα για την οικονομία ως σύνολο. Λόγω εντοπιότητας, ο συλλογισμός ξεκινά από τον τουρισμό. Η Ελλάδα, ως μια άκρως τουριστική χώρα, βασίζει μεγάλο ποσοστό εσόδων, αλλά και περίπου το 25% του ΑΕΠ της στον τουρισμό. Το καλοκαίρι του 2020, πιθανότατα, δεν θα μοιάζει με κανένα από τα προηγούμενα. Εστίαση και ανεργία πρόκειται να χαράξουν εκ διαμέτρου αντίθετες πορείες, δυστυχώς προς λάθος κατευθύνσεις, αφού η πρώτη αναμένεται να δεχτεί μεγάλο πλήγμα, ενώ η δεύτερη να πλησιάσει αριθμούς ρεκόρ, μιας και οι προσφερόμενες θέσεις πολλαπλασιάζονταν τους καλοκαιρινούς μήνες προσφέροντας, έστω και προσωρινά, κάποιου είδους ελάφρυνση.
Διατηρώντας ως ακράδαντο στοιχείο αυτό της ελληνικής οικονομίας, αντιλαμβάνεται κανείς πως πρόκειται να αντιμετωπίσουν πρόβλημα όλων των ειδών οι επιχειρήσεις και οι κλάδοι. Παραγωγή, αγροτικά προϊόντα, λιανικό και χονδρικό εμπόριο, επαγγελματίες κάθε κατηγορίας είναι μερικοί μόνο από όσους αναμένονται να φτάσουν να αναρωτιούνται για την επιβίωσή τους. Η σύνδεση με άλλες χώρες, ευρωπαϊκές και μη, είναι φανερή. Όπου και αν βασίζεται μια οικονομία, αυτή την περίοδο πλήττεται σε τεράστιο βαθμό και ανεξάρτητα με το πόσο ισχυρή ή σταθερή έχει υπάρξει στο παρελθόν. Συνεπώς, πολύ γρήγορα, η συζήτηση καταλήγει στον τραπεζικό κλάδο, με την βιωσιμότητα των τραπεζικών ιδρυμάτων να αποτελεί το μεγαλύτερο σύννεφο από τον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη.
Υπό το συγκεκριμένο πρίσμα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν κληθεί αρκετές φορές τις τελευταίες εβδομάδες να αποφασίσουν για το αν η έκδοση ενός ομολόγου ειδικών συνθηκών, το λεγόμενο κορωνο-ομόλογο, θα βοηθούσε εν μέρει στην αναζωογόνηση των επί μέρους οικονομιών τους. Η κοινή λογική θα προέβλεπε μια καθολική συμφωνία και μάλιστα άμεση, όμως οι διαφορές μεταξύ των μεγεθών, αλλά και των συνθηκών που επικρατούν σε κάθε χώρα, έχουν μέχρι στιγμής αποδειχθεί τροχοπέδη στις διαπραγματεύσεις.
Τα «στρατόπεδα» του μετώπου είναι δύο και οι έννοιες Βορράς και Νότος αρκούν για να δώσουν μία πρώτη, γρήγορη περιγραφή. Από τη μία πλευρά, Γερμανία και Ολλανδία, ενώ από την άλλη, «πρώτα βιολιά» Ισπανία και Ιταλία, ακολουθούμενες κατά πόδας από χώρες όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία. Σε πρώτη ανάλυση, οι χώρες του Νότου λόγω της βεβαρημένης κατάστασης εν μέσω πανδημίας, πρόκειται να βγουν στις αγορές αναζητώντας δανεισμό ενός διόλου ευκαταφρόνητου ποσού, ώστε να ενισχύσουν άμεσα τον προϋπολογισμό και να περιορίσουν το επικείμενο χρέος τους μέσω αναχρηματοδότησης. Η δυσκολία έγκειται στο κομμάτι των εγγυήσεων, οι οποίες στην προκειμένη περίπτωση φαντάζουν δυσεύρετες.
Η λύση που προτείνει η απέναντι πλευρά, αυτή του Βορρά, είναι η γνώριμη για τον ευρωπαϊκό νότο, στήριξη υπό συγκεκριμένους όρους μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης (ESM). Με τις άσχημες μνήμες από τις πρόσφατες περιόδους μνημονίων να ξυπνούν, το μεσογειακό τμήμα της Ευρώπης θέλει με κάθε κόστος να αποφύγει τον απευθείας δανεισμό από τον υποστηρικτικό μηχανισμό. Η στάση τους αυτή αλλάζει σε περίπτωση που ο ESM είναι ο πολυπόθητης εγγυητής για την επικείμενη έκδοση ενός ομολόγου σωτηρίας.
Τα ερωτήματα που έχουν τεθεί επί τάπητος αφορούν τρεις κεντρικούς άξονες. Δεδομένου ότι η χρηματοδότηση δεν μπορεί να είναι ισόποση, δεν έχει ακόμα συμφωνηθεί το κριτήριο του διαμοιρασμού, όπου για παράδειγμα μπορεί να είναι τα επιμέρους μεγέθη των οικονομιών ή το μέγεθος της «πληγής» που θα αφήσει στο πέρασμά της η πανδημία. Στο επόμενο στάδιο, η Γερμανία, σαν πιο σταθερό μέγεθος, επιθυμεί την θέσπιση όρων για την αποπληρωμή της χρηματοδότησης, φοβούμενη, όχι αδικαιολόγητα, την αθέτηση της συμφωνίας από τον πάντοτε πιο ευάλωτο Νότο, ο οποίος εάν είχε το δικαίωμα ελεύθερης επιλογής θα επιθυμούσε την αποπληρωμή μόνο του κόστους της χρηματοδότησης. Τέλος, ο όρος του ομολόγου δεν αποβάλλει, απλώς μετονομάζει ή προσθέτει πιο ευνοϊκούς όρους στην δανειοδότηση των πληγέντων, γεγονός που συνεπάγεται την άμεση δημιουργία επιπλέον χρέους. Τυχόν επιβάρυνση του ήδη υπάρχοντος χρέους για τις χώρες που βρίσκονται πιο κοντά στον Ισημερινό, ίσως το διογκώσει σε πολύ μεγαλύτερο, από τον επιθυμητό, βαθμό.
Συνοψίζοντας, ο ευρωπαϊκός χάρτης έχει μετατραπεί σε ένα μεγάλο τραπέζι πάνω στο οποίο δίνεται τις τελευταίες βδομάδες ένας πολύ σκληρός αγώνας σκάκι, ανάμεσα σε δύό πολύ «σκληρούς για να πεθάνουν» αντιπάλους που πασχίζουν για να γείρουν προς το μέρος τους τη ζυγαριά. Εμφανέστατα, η -μέχρι στιγμής- διαφορά εντοπίζεται στο «αμαρτωλό» παρελθόν των χωρών του Νότου, οι οποίες ακόμα δεν έχουν συνέλθει πλήρως, από την οικονομική κρίση και τις βάρβαρες οικονομικές πολιτικές κάτω από αντίξοες συνθήκες. Ένας ιστορικά πιο σταθερός, σε επίπεδο οικονομίας, Βορράς θέλει να λάβει τις απαραίτητες εγγυήσεις, έτσι ώστε να βεβαιωθεί ότι στην σπουδαιότερη μάχη, αυτήν απέναντι στον κορωνοϊό, θα πολεμήσει με όρους δίκαιους, που θα λαμβάνουν υπόψιν τους όλες τις δυνατές παραμέτρους.
Καταλήγοντας, η επιλογή για ένα μισοάδειο ή ένα μισογεμάτο ποτήρι είναι καθαρά προσωπική. Παρά το γεγονός, πως ηθελημένα ή ακούσια, ο ψυχρός Βορράς τονίζει και επαναφέρει στην επιφάνεια τα λάθη του θερμόαιμου Νότου, ο τελευταίος δείχνει όλη την καλή διάθεση για να φανεί σε αυτή την φάση αντάξιος των προσδοκιών. Επιλέγοντας να ατενίσουμε το μέλλον με μία μεγαλύτερη δόση αισιοδοξίας, αρκεί κανείς να βάλει κατά νου, πως τα μεγαλύτερα «κεφάλια» της Γηραιάς Ηπείρου καταβάλουν φιλότιμες προσπάθειες για να θεσπίσουν μία κοινή γραμμή πλεύσης προς την ίδια κατεύθυνση, αυτή της αναγέννησης μέσα από τις στάχτες που θα αφήσει στο διάβα της η πανδημία. Όσο σκληροί και αν δείχνουν στις διαπραγματεύσεις τους οι ηγέτες, είναι απολύτως σίγουρο, πως μια κατάσταση αποσύνθεσης στο προσεχές διάστημα δεν θα ευνοούσε κανέναν. Αναμένονται σύντομα αμοιβαίες υποχωρήσεις και από τις δύο πλευρές προς όφελος όλων. Ας μείνουμε όλοι συντονισμένοι, καθώς θα υπάρξουν άμεσα εξελίξεις.
