Της Ιωάννας Παπαδοπούλου
Η Ισπανική αυτοκρατορία, έως τον Ισπανό-αμερικανικό Πόλεμο του 1898, όπου έχασε τις σημαντικότερες αποικίες της, αποτελούσε μία από τις μεγαλύτερες οικουμενικές δυνάμεις. Τα ελάχιστα εναπομείναντα εδάφη, που κατείχε πλέον στην Αφρική, καθιστούσαν επιτακτική ανάγκη την εξασφάλιση της κυριαρχίας τους και την εδραίωση της θέσης της Ισπανίας. Ανάμεσα σε εκείνα τα εδάφη βρισκόταν το Μαρόκο, όπου το 1912 εγκαθιδρύεται το ισπανικό προτεκτοράτο και στις 30 Μαρτίου του ίδιου έτους υπογράφεται η Συνθήκη της Φεζ, που αναγνώρισε το Μαρόκο ως προτεκτοράτο της Γαλλίας, καθώς και την Ισπανία, ως προστάτιδα δύναμη στα βόρεια και νότια τμήματα της χώρας.
Η Δημοκρατία του Ριφ
Οι εντάσεις στο αποικιοκρατούμενο Μαρόκο δεν άργησαν να ξεσπάσουν και ο ισπανικός στρατός να βρεθεί σε αρκετά δυσμενή θέση. Συγκεκριμένα, στις αρχές της δεκαετίας του ’20 ξεσπά ο αιματηρός «Πόλεμος του Ριφ» (1921-1926) ή «Πόλεμος της Μελίγια», τον οποίο προκάλεσε η εξέγερση του Μαροκινού πολεμάρχου και αρχηγού των Βερβέρων του Ριφ, Abd el-Krim el-Khattabi. Έχοντας νικήσει ήδη τους Ισπανούς σε επιμέρους μάχες και έχοντας καταφέρει να περιορίσει την κυριαρχία τους, ο Abd el-Krim επεδίωκε με τον «Πόλεμο του Ριφ» τη δημιουργία ενός ασφαλούς βερβερικού κράτους, ικανό να αποτρέψει περαιτέρω μακροχρόνιες συρράξεις και εμφύλιες διαμάχες.
Στην πραγματικότητα, η ανεξαρτησία του Ριφ ανακηρύχθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 1921 και θεσπίστηκε επίσημα την 1η Φεβρουαρίου 1923. Αυτή η βραχυχρόνια περίοδος ανεξαρτησίας για τους αυτόχθονες κατέληξε στη συμμετοχή των Γάλλων στον πόλεμο, οι οποίοι στα τέλη του 1925 δημιούργησαν μαζί με τους Ισπανούς κοινά τάγματα μάχης, για να καταστείλουν τη «Δημοκρατία του Ριφ». Στο πλαίσιο αυτό, χρησιμοποιήθηκαν γερμανικά χημικά όπλα από τις γαλλικές και ισπανικές στρατιωτικές δυνάμεις και συγχρόνως, υιοθετήθηκε η μέθοδος του ανταρτοπολέμου από τις δύο πλευρές.
Λίγες εβδομάδες μετά την έναρξη του πολέμου, η Ισπανία είχε χάσει σχεδόν όλη την επικράτεια, που είχε καταλάβει από το 1909 και απαριθμούσε 8.000 έως 10.000 θανάτους. Η κατάσταση αυτή συνεχίστηκε μέχρι το 1924, όταν η ισπανική κυβέρνηση, υπό τον τότε πρόσφατα διορισμένο δικτάτορα Miguel Primo de Rivera, αποφάσισε να ενισχύσει το δυτικό τμήμα του προτεκτοράτου με στρατεύματα, γεγονός που οδήγησε σε θανάτους στρατιωτών και σε μια γενικότερη δυσαρέσκεια για τις συγκρούσεις και τις συνέπειές τους στην κοινωνία και την οικονομία της Ισπανίας. Ως απόρροια, στις αρχές του 1925 ο Abd el-Krim έλεγχε σχεδόν τα τρία τέταρτα του προτεκτοράτου, υιοθετώντας το μουσουλμανικό νομικό κώδικα και παράλληλα, προσπαθούσε να αντιμετωπίσει τους Γάλλους στην περιοχή. Ωστόσο, οι γαλλικές και ισπανικές αντιπροσωπείες δεν άργησαν να προχωρήσουν σε συμφωνίες μεταξύ τους, οι οποίες όρισαν ένα στρατιωτικό σύμφωνο ενάντια στη «Δημοκρατία του Ριφ» (Ιούνιος 1925).
Την ίδια περίοδο πλήθος δυνάμεων των δύο συμμάχων κατέφθασε στο προτεκτοράτο – περίπου 40.000 δυνάμεις σύμφωνα με τους ιστορικούς- και δεδομένου πως οι στρατιώτες του Abd el-Krim αριθμούσαν από 9.000 έως 13.000, τον Οκτώβριο του 1925 οι Ισπανοί κατέλαβαν την έδρα του Abd el-Krim στην πόλη Ajdir και έως τον Μάρτιο του 1926 απέκτησαν τον έλεγχο των περισσότερων εδαφών. Συγκεκριμένα, οι συγκρούσεις έλαβαν τέλος το Μάιο του 1926, όπου έπειτα από την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων, που είχε εισηγηθεί ο Abd el-Krim, ο ίδιος παραδόθηκε στους Γάλλους με αντάλλαγμα την προστασία του. Τον Ιούλιο του 1927 το ισπανικό Μαρόκο κηρύχθηκε επίσημα «ειρηνικό».
Αποτίμηση
Ο «Πόλεμος του Ριφ» οδήγησε σε θανάτους χιλιάδων Ισπανών και επιβάρυνε σημαντικά την οικονομία της χώρας. Οι γαλλικές απώλειες, αν και σε μικρότερο ποσοστό, ήταν εξίσου σημαντικές. Αναφορικά με τους Βερβέρους του Ριφ, οι θάνατοι δεν έχουν υπολογιστεί με ακρίβεια, αλλά είναι γνωστές οι συνέπειες της χρήσης των γερμανικών χημικών όπλων στους αυτόχθονες. Συμπερασματικά, η «Δημοκρατία του Ριφ» αποτέλεσε μία «κοσμική εξέγερση», μία προσπάθεια ανεξαρτησίας των αυτοχθόνων ενάντια στους υπερδύναμους αποικιοκράτες της εποχής, με στόχο την εδραίωση του Ισλάμ και την αυτοδιάθεση του Μαρόκου.
Απόφοιτη του Τμήματος των Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστήμιου Πειραιώς, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις διεθνείς σχέσεις και στους τομείς ενέργειας. Κατά την διάρκεια των σπουδών της, έχει συμμετάσχει σε προσομοιώσεις στα όργανα των Ηνωμένων Εθνών (MUN), στη διοργάνωση των εκδηλώσεων TEDx και μιλάει 3 ξένες γλώσσες.
