Της Αντωνίας Χόνδρου,
Η ιατρική, παραδοσιακά, βασιζόταν στην άμεση και ανθρώπινη σχέση μεταξύ γιατρού και ασθενή. Με την είσοδο, όμως, της ψηφιακής εποχής και τη ραγδαία εξάπλωση των κοινωνικών δικτύων, αυτή η σχέση μεταμορφώνεται. Πλατφόρμες όπως το Facebook, το Twitter, το Instagram και τα προσωπικά blogs έχουν αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε, ανταλλάσσουμε πληροφορίες και αντιλαμβανόμαστε την έννοια της «δημόσιας εικόνας», ακόμα και για τους επαγγελματίες υγείας.
Η συμμετοχή των γιατρών στα κοινωνικά δίκτυα παρουσιάζει προφανή οφέλη. Δίνει τη δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας με το κοινό, προσφέρει πλατφόρμες ενημέρωσης και εκπαίδευσης, και βοηθά στην προσέγγιση της ιατρικής με πιο ανθρώπινο πρόσωπο. Πολλοί γιατροί, μάλιστα, χρησιμοποιούν τα μέσα αυτά για να μοιραστούν εμπειρίες, να προτείνουν υγιεινές πρακτικές ή να μιλήσουν για δύσκολες ανθρώπινες στιγμές που αγγίζουν το κοινό. Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν αναδείξει μια άλλη διάσταση της ιατρικής: πιο προσιτή, πιο ανθρώπινη, πιο καθημερινή.
Ωστόσο, μαζί με τις ευκαιρίες, υπάρχουν και σοβαρές προκλήσεις όπως νομικές, ηθικές, αλλά και επαγγελματικές. Οι γιατροί δεν είναι απλοί χρήστες του διαδικτύου. Είναι επαγγελματίες με αυξημένες ευθύνες, που καλούνται να ισορροπήσουν ανάμεσα στην ελευθερία της έκφρασης και τη διατήρηση της επαγγελματικής αξιοπρέπειας.
Η δημοσίευση περιεχομένου από γιατρούς στα κοινωνικά δίκτυα χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Πολλές φορές, χωρίς πρόθεση, μπορεί να δημοσιευτούν πληροφορίες που παραβιάζουν την ιδιωτικότητα ή τη συναίνεση ενός ασθενούς. Ακόμα κι αν δεν αναφέρεται όνομα ή πρόσωπο, λεπτομέρειες όπως η ηλικία, η τοποθεσία ή η φύση ενός περιστατικού μπορεί να είναι αρκετές για να οδηγήσουν σε ταυτοποίηση. Αυτό μπορεί να προκαλέσει όχι μόνο επαγγελματική ζημία, αλλά και νομικές συνέπειες.
Επιπλέον, η χρήση ύφους που θεωρείται προσβλητικό, ειρωνικό ή περιφρονητικό προς ασθενείς, συναδέλφους ή ιδρύματα μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη φήμη του επαγγελματία και του οργανισμού που εκπροσωπεί. Ορισμένοι επαγγελματίες, παρασυρμένοι από τον αυθορμητισμό του διαδικτύου, ενδέχεται να κάνουν αναρτήσεις που παρερμηνεύονται ή δημιουργούν θόρυβο. Ακόμα και όταν πρόκειται για προσωπικές απόψεις, το κοινό και ιδίως οι ασθενείς, δε διαχωρίζουν εύκολα το «άτομο» από το «γιατρό».
Φυσικά, η ελευθερία του λόγου είναι θεμελιώδες δικαίωμα. Ωστόσο, για τους γιατρούς η δημόσια έκφραση έχει ειδικό βάρος. Η ανάρτηση ενός σχολίου για την πολιτική του νοσοκομείου, μια αιχμηρή τοποθέτηση για κάποιον συνάδελφο ή ακόμα και η απλή διακίνηση παραπληροφόρησης σχετικής με την υγεία, μπορεί να προκαλέσει «σοβαρή διατάραξη» στη λειτουργία ενός οργανισμού ή να επηρεάσει την εμπιστοσύνη των ασθενών προς το πρόσωπο του επαγγελματία.
Γι’ αυτό και διεθνείς ιατρικοί οργανισμοί συστήνουν συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές για τη χρήση των κοινωνικών δικτύων από γιατρούς. Κάποιες βασικές αρχές περιλαμβάνουν:
- Την αποφυγή σχολίων με ρατσιστικό, σεξιστικό ή προσβλητικό χαρακτήρα.
- Την απαγόρευση δημοσίευσης πληροφοριών που ενδέχεται να παραβιάζουν την ιδιωτικότητα ασθενών.
- Την αποφυγή προώθησης προϊόντων ή φαρμακευτικών εταιρειών χωρίς σαφές επιστημονικό υπόβαθρο.
- Τη διατήρηση ενός κόσμιου και επαγγελματικού ύφους, ακόμα και σε προσωπικούς λογαριασμούς.
Η χρήση των κοινωνικών μέσων δεν αφορά βέβαια μόνο τους γιατρούς, αλλά και τους οργανισμούς που τους απασχολούν. Όταν γίνεται ανάρτηση που θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια ή την αξιοπρέπεια ενός ασθενούς, το ίδρυμα φέρει μέρος της ευθύνης. Η ανάγκη ύπαρξης ξεκάθαρων εσωτερικών πολιτικών, αλλά και συνεργασίας με νομικούς συμβούλους για τον καθορισμό των «ψηφιακών ορίων» είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.
Η παρακολούθηση και ρύθμιση των διαδικτυακών δραστηριοτήτων δεν είναι απλή υπόθεση. Από τη μία, υπάρχει η ανάγκη προστασίας της εικόνας του οργανισμού και της ιδιωτικότητας των ασθενών. Από την άλλη, υπάρχει και το δικαίωμα στην προσωπική ζωή, στην ιδιωτικότητα και στην ελεύθερη έκφραση των επαγγελματιών. Είναι, πράγματι, ένας πολύ λεπτός και ευαίσθητος ισορροπητικός χορός.
Η συζήτηση για τα κοινωνικά δίκτυα και την ιατρική είναι ακόμα σε εξέλιξη. Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις, ούτε απόλυτες λύσεις. Το σημαντικό είναι να αναγνωρίσουμε ότι ο κόσμος αλλάζει, και μαζί του αλλάζει και ο ρόλος του γιατρού. Το ψηφιακό αποτύπωμα ενός επαγγελματία υγείας είναι πλέον εξίσου σημαντικό με την ιατρική του δεξιότητα. Η τεχνολογία δεν είναι εχθρός. Αντίθετα, μπορεί να γίνει ισχυρός σύμμαχος στη σωστή ενημέρωση, στην καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και στη βελτίωση της σχέσης με τους ασθενείς. Αρκεί να την προσεγγίζουμε με σύνεση, επαγγελματισμό και, πάνω απ’ όλα, με ανθρωπιά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ε. Συμεωνίδου-Καστανίδου (2018), Μ. Μηλαπίδου, Κ. Κηπουρίδου, Ιατρική, δίκαιο και διαδίκτυο, Αθήνα: Νομική βιβλιοθήκη
-
National institute of health, Social Media and Health Care Professionals: Benefits, Risks, and Best Practices, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov, διαθέσιμο εδώ
