Της Πελαγίας Τριχάκη,
Do you think I can start all over again?
Ο Ryuhei Sasaki, ένας μεσήλικας που ζει στην Ιαπωνία με τη σύζυγό του και τους δύο γιους του, απολύεται ξαφνικά από την εταιρεία στην οποία δουλεύει. Όχι κάτι ιδιαίτερα ασύνηθες σε ένα σύστημα, όπου στην πλειοψηφία τους οι άνθρωποι θεωρούνται αναλώσιμοι. Ενώ κρύβει το γεγονός αυτό από την οικογένειά του, συγχρόνως ψάχνει για νέα εργασία, χωρίς όμως κάποιο άμεσο και ικανοποιητικό αποτέλεσμα. Παράλληλα, η σύζυγός του, Megumi, δεν εργάζεται αλλά ασχολείται με τα οικιακά του σπιτιού τους, στα πλαίσια μιας οικογένειας —και κοινωνίας— με πατριαρχική δομή. Οι δύο γιοι τους από την άλλη, Kenji και Takashi, φαίνεται να κατευθύνονται προς έναν δρόμο διαφορετικό από την πεπατημένη που έχουν ήδη χαράξει οι γονείς τους για εκείνους.
Σε ένα τοπικό συσσίτιο, ο Ryuhei συναντά έναν παλιό του φίλο, τον Kurosu, ο οποίος αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα: έχασε και εκείνος τη δουλειά του και η οικογένειά του δεν το γνωρίζει. Ή τουλάχιστον αυτό θέλει να πιστεύει ο ίδιος. Η καθημερινότητά τους ακολουθεί το ίδιο μοτίβο πλέον στην κοινή τους, αλλά μάταιη προσπάθεια να βρουν εργασία. Την ίδια ώρα, όμως, που τα όνειρα του Ryuhei να ξαναβρεί δουλειά αρχίζουν να σβήνουν, τα όνειρα του μικρότερου γιου του, Kenji, φαίνεται να ξεδιπλώνονται, όταν αποφασίζει να ξεκινήσει μαθήματα πιάνο, κρυφά από τους γονείς του και ιδιαίτερα από τον πατέρα του, ο οποίος βυθισμένος στη μιζέρια του αποθαρρύνει το παιδί του από το να ασχοληθεί με την τέχνη.
Το “Tokyo Sonata” του Kiyoshi Kurosawa είναι μία ωμή απεικόνιση της δυστοπίας, στην οποία ζούμε: ψυχρές ανθρώπινες σχέσεις, ακόμα και μεταξύ των μελών της οικογένειας, ανεργία, κατάθλιψη, ενδοοικογενειακή βία, πατριαρχία, φτώχεια, αδιέξοδο και απορρόφηση μέσα σε μία μίζερη συστημική καθημερινότητα χωρίς καμία ανθρωποκεντρική προσέγγιση. Μέσα σε αυτό το χάος, έρχεται η στιγμή που αναπόφευκτα ο άνθρωπος εκρήγνυται. Κι εκεί, προς το τέλος της ταινίας, βλέπουμε τις πιο καθηλωτικές σκηνές της∙ ο Ryuhei και η Megumi, στο ίδιο χρονικά αλλά διαφορετικό τοπικά σημείο, σκέφτονται ακριβώς το ίδιο πράγμα∙ αναρωτιούνται εάν μπορούν να ξεκινήσουν ξανά από την αρχή. Η Megumi, ξαπλωμένη ανάσκελα, σκέφτεται πόσο όμορφα θα ήταν εάν ξαφνικά ξυπνούσε και συνειδητοποιούσε ότι η ζωή της μέχρι στιγμής είναι ένα όνειρο∙ πόσο θα ήθελε να ζει τη ζωή κάποιου άλλου. Κι έτσι, από αυτό το σημείο και έπειτα, η ταινία πλησιάζει προς το τέλος της αποπνέοντας μια ατμόσφαιρα πιο ήρεμη, σαν να έχει επέλθει η λύτρωση. Είναι η λύτρωση αυτής της γενναίας συνειδητοποίησης που απέφευγες καιρό να κάνεις.
Πράγματι, το “Tokyo Sonata” είναι ένα έργο που δημιουργήθηκε για να αγγίξει πολύ κόσμο. Δεν περιγράφεται μέσα από αυτό μια εμπειρία λίγων, αλλά προβάλλεται ένα μοτίβο ίδιο από την Ιαπωνία όπου γυρίστηκε, μέχρι την Ευρώπη και τις Η.Π.Α. Αξίζει να προσέξουμε μόνο την ομοιότητα του έργου αυτού με μια άλλη ταινία —αμερικανικής παραγωγής— που κυκλοφόρησε περίπου την ίδια περίοδο με διαφορά λίγων ετών, το American Beauty του Sam Mendes, για να δούμε πως στον κινηματογράφο ζωγραφίζονται με το ίδιο χρώμα τα κοινά προβλήματα όλου του κόσμου. Και στις δύο ταινίες, τα προβλήματα αυτά απεικονίζονται με σπουδαία λυρικότητα.
Το “Tokyo Sonata”, λοιπόν, είναι ακόμα μία ταινία-συντροφιά και κυρίως μια ταινία, κατά τη γνώμη μου, θεραπευτική. Θεραπεύει τον θεατή, γιατί εκείνος, παρακολουθώντας την, βιώνει τον πόνο των πρωταγωνιστών, που είναι κοινός με τον δικό του, χωρίς να διστάζει, αφού είναι εξωτερικός παρατηρητής σε αυτόν. Το αισιόδοξο τέλος τον παρηγορεί και τον βοηθάει να αντιληφθεί ότι πράγματι ποτέ δεν είναι αργά να ξεκινήσεις ξανά, όπως δεν ήταν αργά για τους πρωταγωνιστές∙ ότι μετά το ξέσπασμα, τη συνειδητοποίηση και τη δράση η ζωή μπορεί να γίνει ήρεμη και γλυκιά, όπως μία σονάτα για πιάνο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- ΤΟΚΥΟ ΣΟΝΑΤΑ, imdb.com, διαθέσιμο εδώ
