Του Μάριου Δεστούνη,
Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με την εποχή Trump και τη στροφή από το νεοφιλελεύθερο οικονομικό σύστημα στον προστατευτισμό και την απο-παγκοσμιοποίηση. Είναι δεδομένο ότι η επόμενη τετραετία θα είναι δύσκολη. Όμως, όπως κάθε δύσκολη περίοδο ή καταστροφή, παρουσιάζεται μια ευκαιρία για την Ευρωπαϊκή Ένωση, που έχει ως βάση τα δύο βασικά προβλήματα αυτή τη στιγμή: την οικονομία και την ασφάλεια.
Η οικονομία της Ευρώπης δεν βιώνει μια καλή περίοδο και παραγωγικά είναι πίσω από τους ανταγωνιστές της. Στο ζήτημα της ασφάλειας υπάρχει αρκετά μεγάλη εξάρτηση από την αμυντική βιομηχανία των Η.Π.Α. Η Ευρώπη έχει μια ευκαιρία να βρει λύση και για τα δύο, καθώς οι παγκόσμιες συνθήκες δημιουργούν την κατάλληλη βάση πολιτικά για να γίνουν βήματα μπροστά – δηλαδή τη μετατροπή της οικονομίας της σε πολεμική.
Οι πολεμικές οικονομίες είναι πολύ παραγωγικές, δημιουργούν θέσεις εργασίας και οδηγούν σε οικονομική άνθιση. Όμως ταυτόχρονα είναι οικονομίες που υπερλειτουργούν – δηλαδή ξεπερνούν τα όρια μέσα στα οποία πρέπει να λειτουργεί μια οικονομία – με αποτέλεσμα τη λεγόμενη υπερθέρμανσή της, που οδηγεί σε βλαβερές συνέπειες όπως ο πληθωρισμός, με παράδειγμα και τη Ρωσία σήμερα.
Για την Ευρώπη, όμως, τα πράγματα μπορεί να είναι διαφορετικά, καθώς η οικονομία της λειτουργεί αρκετά κάτω από τις δυνατότητές της. Αυτό σημαίνει ότι, με τα κατάλληλα βήματα, μπορεί να υπάρξει μια μετατροπή σε πολεμική βιομηχανία χωρίς να υπερθερμανθεί η οικονομία της. Επιπλέον, έχει πολλά άδεια εργοστάσια, τα οποία μπορούν πολύ εύκολα να αποτελέσουν τη βάση της παραγωγής. Επίσης, έχει διατηρήσει μια αρκετά διαφοροποιημένη στρατιωτική βιομηχανία – κυρίως χάρη στη Γαλλία – γεγονός που σημαίνει ότι υπάρχει τεχνογνωσία.
Η μετατροπή αυτή πρέπει να συνδυαστεί επιτέλους με έναν ευρωπαϊκό στρατό και ένα σύστημα ενιαίας άμυνας και ασφάλειας, όπως είχε επιχειρηθεί αλλά μπλοκαριστεί από τον Ντε Γκολ. Οι υπολογισμοί δεν είναι απόλυτα ακριβείς, αλλά η Ευρώπη θα χρειαστεί περίπου 300.000 μόνιμο στρατό, κάτι το οποίο – ανάμεσα σε 13 εκατομμύρια ανέργους – δε θα δυσκολευτεί ιδιαίτερα, να βρει.
Η συντήρηση του στρατού, βέβαια, θα αποτελέσει ένα μεγάλο κόστος, το οποίο φαινομενικά είναι μόνο βλαβερό για την οικονομία. Δεν είναι ακριβώς έτσι, όμως, καθώς μιλάμε για θέσεις εργασίας – δηλαδή οι στρατιώτες θα λαμβάνουν μισθό, θα καταναλώνουν και άρα θα γίνεται μία μετακίνηση και ανακύκλωση του χρήματος.
Το σχέδιο αυτό φυσικά απαιτεί μια χειρουργική μελέτη και θέλει χρόνο, καθώς πρέπει να εξασφαλιστεί ότι η ευρωπαϊκή οικονομία δεν θα υπερθερμανθεί. Η ουσία είναι ότι η τεχνογνωσία, το δυναμικό και οι εγκαταστάσεις υπάρχουν. Ο παράγοντας ανάγκης έλειπε από την Ευρώπη, καθώς είχε επαναπαυτεί στις Η.Π.Α.
Οι συνθήκες σήμερα είναι ιδανικές για να προωθηθούν τέτοιες πολιτικές προς τη λαϊκή βάση. Σίγουρα, βέβαια, υπάρχει το ζήτημα της ανόδου λαϊκίστικων ηγετών ανάμεσα στην πολιτική ελίτ της Ευρώπης, οι οποίοι δημιουργούν πόλωση και αναστολή στην πρόοδο – κάτι το οποίο όμως δεν είναι ένα ανυπέρβλητο πρόβλημα.
Το κυριότερο είναι να πειστεί η λαϊκή βάση και να στηρίξει το εγχείρημα ενός ενιαίου ευρωπαϊκού στρατού. Μετά τα γεγονότα του 2022, τον πόλεμο που συνεχίζεται, καθώς και την προεδρία Trump, η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά σε μια σπάνια ευκαιρία. Το ζήτημα είναι αν η ηγεσία είναι αρκετά ικανή να διαχειριστεί την κατάσταση και να δείξει ισχυρή βούληση ώστε να γίνει το επόμενο βήμα για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- From trains to tanks: Germany’s rearmament marks industrial shift, FT, διαθέσιμο εδώ
- Does Europe need new defence institutions?, FT διαθέσιμο εδώ
