Του Θεμιστοκλή Καγκέλη,
Με εφαλτήριο μία πρόσφατη αναφορά της IPU (Inter-Parliamentary Union), μιας διεθνούς πολιτικής οργάνωσης, η οποία στοχεύει στη διασύνδεση των διαφόρων κοινοβουλίων του κόσμου, κάθισα να γράψω τη σημερινή, δημοσιογραφικού, περισσότερο, χαρακτήρα ανάλυση με θέμα τη σεξιστική βία που υφίσταται η γυναίκα βουλευτής, η γυναίκα υπουργός και, γενικότερα, η γυναίκα πολιτικός, κατά την άσκηση του λειτουργήματός της.
Στη συγκεκριμένη έρευνα, η οποία «τρέχει» απ’ το 2016, διερωτήθηκε δείγμα 150 γυναικών, προερχόμενες από χώρες της Ανατολικής Ασίας και από διάφορα κοινωνικοοικονομικά και φυλετικά backgrounds, οι οποίες δήλωναν ότι ασχολούνταν ενεργά με την πολιτική, είτε σε πλαίσιο κοινοβουλευτικού ελέγχου ή επικουρικά ως μέλη του προσωπικού στα κοινοβούλια. Αξίζει να αναφέρουμε ότι οι χώρες της έρευνας, όπως η Ινδία, το Λάος και η Μογγολία, δεν έχουν νομοθετήσει κατά των παραβιαστικών έμφυλων συμπεριφορών, και άρα είναι αναμενόμενο τα ποσοστά που θα αναφέρουμε παρακάτω να μην είναι αντιπροσωπευτικά π.χ. για την Ευρώπη.
Θα απαντήσω κατευθείαν στο ερώτημα που ανακύπτει: σε τί ποσοστό λαμβάνουν χώρα περιστατικά ψυχολογικής βίας λόγω φύλου στην πολιτική; Με άλλα λόγια, πόσες γυναίκες που ασχολούνται με τα κοινά θα έρθουν αντιμέτωπες με λεκτικές επιθέσεις, ευθείες απειλές, εκφοβισμό, χειραγώγηση κ.α. μόνο και μόνο επειδή έτυχε να είναι γυναίκες; Τρεις στις τέσσερις η απάντηση, που στο πρώτο άκουσμα σκάει σαν βόμβα.
Ωστόσο, ας δούμε την πλήρη εικόνα, διότι το πραγματικό ερώτημα είναι: η βία αυτή μπορεί να αποδειχθεί ότι είναι λόγω φύλου, ή οφείλεται στην ίδια τη φύση του επαγγέλματος της πολιτικού; Γιατί, προφανώς, αλλιώς εκτίθεται στον κόσμο μία γυναίκα τραπεζικός ή εικαστικός, και αλλιώς μία γυναίκα που τρέχει τη δικιά της εκλογική καμπάνια, που συναναστρέφεται με τον κόσμο για να γνωρίσει τα προβλήματά του, και που, φυσικά, σε όλη αυτή τη διαδρομή γνωρίζει αμέτρητους εχθρούς που θέλουν να τη «ρίξουν», όχι απαραίτητα γιατί είναι γυναίκα, αλλά γιατί σε ένα υπερ-ανταγωνιστικό σπορ, όπως η πολιτική, όλοι τρέχουν για την πρώτη θέση. Εξηγούμαι αμέσως με περισσότερα στοιχεία.
Σε μία έρευνα ανασκόπησης του 2018, αυτή τη φορά απ’ το πανεπιστήμιο της Uppsala στη Σουηδία, φαίνεται πως η έκθεση των δύο φύλων σε προεκλογική βία, σωματική ή ψυχολογική, ήταν σχεδόν ίδια, μάλιστα με τους άνδρες να παίρνουν ένα ελάχιστο, αλλά μη στατιστικά σημαντικό προβάδισμα. Ωστόσο, οι γυναίκες της έρευνας, σε συντριπτικά μεγαλύτερα ποσοστά, ανέφεραν πως έπεφταν θύματα βίας με σεξουαλικό περιεχόμενο, όπως υποτιμιτικά σχόλια (π.χ. «αυτή κοιμήθηκε με τον τάδε για να ανέβει») ή φήμες με σεξιστικά υπονοούμενα. Επίσης, παρόλο που απ’ τη λεκτική βία δε γλιτώνει κανένα φύλο, η ίδια έρευνα απέδειξε ότι ο άνδρας θα κατηγορηθεί περισσότερο για αμιγώς πολιτικά ατοπήματα, όπως διαφθορά, εξαγορά ψήφων κ.λπ., ενώ τα σχόλια προς τη γυναίκα πολιτικό θα σπάσουν τα όρια και θα επικεντρωθούν στο προσωπικό και το σεξουαλικό κομμάτι. Κι όμως, το πιο εντυπωσιακό σε αυτή την έρευνα δεν το είπαμε ακόμη.
Φαίνεται, πως ένας βασικός παράγοντας – τροχοπέδη για τη γυναίκα πολιτικό δεν είναι ούτε οι πολιτικοί αντίπαλοι, ούτε οι ψηφοφόροι, αλλά ο ίδιος ο οικογενειακός περίγυρος (!). Από συζύγους που σαμποτάρουν πολιτικές καμπάνιες λόγω φθόνου, μέχρι άνδρες που διαδίδουν παράλογες φήμες ότι η σύζυγος πολιτικός είναι κρυφά οροθετική ιερόδουλη, τα παραδείγματα είναι πραγματικά πολλά και εξωπραγματικά για να τα δούμε όλα και αποδεικνύουν πως η γυναίκα μπορεί να κινδυνέψει μέσα στο ίδιο της το σπίτι, μόνο και μόνο επειδή έχει πολιτικές φιλοδοξίες.
Ειδική μνεία πρέπει να γίνει και για τον εκφοβισμό μέσω διαδικτύου, το οποίο ναι μεν βοηθάει τον/ την πολιτικό να έρθει σε επαφή με τον κόσμο, αλλά αυτή η υπερέκθεση δεν είναι πάντα αίσια. Στην αρχική έρευνα της IPU, περίπου το 60% του δείγματος είχε πέσει θύμα online έμφυλης βίας, με την πλειοψηφία των περιπτώσεων να αφορά ρητορική μίσους, παραπληροφόρηση, deepfakes πορνογραφικού αντικειμένου και sextortion. Το λυπηρό είναι ότι μόλις το 25% των γυναικών απευθύνθηκαν στις αρχές, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για ριζικά μέτρα εδώ και τώρα. Με αφετηρία αυτό, ας δούμε, λοιπόν, τι μπορεί να γίνει.
Νούμερο ένα: παιδεία, παιδεία, παιδεία (και όχι στείρα εκπαίδευση). Είχα διαβάσει σε ένα paper ψυχιατρικής, ότι ο κοινωνικός αποκλεισμός (και δη συσχετιζόμενος με το αίσθημα της αηδίας) είναι ο μεγαλύτερος φόβος που έχει ο μέσος άνθρωπος απ’ την ώρα που ξυπνάει και πλένει τα δόντια του. Αν, λοιπόν, φτάσουμε στο επίπεδο όπου η παραβιαστική έμφυλη συμπεριφορά και βία θεωρούνται κατηγορίες που σε καθιστούν κυριολεκτικά αηδιαστικό ανάμεσα στον κοινωνικό σου περίγυρο, τότε θεωρώ ότι ο κόσμος θα ήταν ένα καλύτερο μέρος για τη γυναίκα. Πρέπει συνολικά -το τονίζω- ως κοινωνία, να το κάνουμε ξεκάθαρο στον καθένα, πως τέτοιες συμπεριφορές δεν είναι ανεκτές, όπως ακριβώς δεν είναι ανεκτό να σκαλίζει ένα παιδί τη μύτη του ή να μην πλένει τα χέρια του μετά την τουαλέτα. Πρέπει να γίνει τόσο αυτονόητο που να φτάσουμε στο σημείο να μη χρειάζονται άρθρα σαν το σημερινό για να αναδείξουν τα προβλήματα που κάνουν το βίο αβίωτο για ένα μεγάλο αριθμό γυναικών. Άρα, πρωτίστως, είναι θέμα κουλτούρας και παιδείας που λαμβάνει το παιδί απ’ το οικογενειακό του περιβάλλον.
Νούμερο δύο: οι νόμοι δε λειτουργούν πάντα αποτρεπτικά, αλλά ίσως ενδείκνυται μία επικαιροποίηση εν προκειμένω. Ένας κακόβουλος στο ίντερνετ, ένας συνάδελφος πολιτικός, ή ακόμα ένας βιαστής, δε σκέφτονται λεπτό για τις νομικές συνέπειες των πράξεών τους, γεγονός που το έχουμε αναλύσει και σε παλαιότερο άρθρο για την αυστηροποίηση του ΠΚ. Θα ήταν συνεπώς άστοχο και υποκριτικό το να πρότεινα να αυξηθεί τυφλά η ποινή για το τάδε αδίκημα ή να νομοθετηθεί κάτι καινούργιο για τα σεξιστικά σχόλια, χωρίς να εξηγήσω πρώτα το γιατί. Βλέπετε, η διαφορά εδώ έγκειται στο είδος και την ποιότητα του θύτη. Δεν είναι αυτομάτως ψυχροί εγκληματίες όλοι οι πολιτικοί αντίπαλοι που κάνουν σεξιστικά σχόλια ή που ασκούν ψυχολογική βία. Αντιθέτως, μπορεί να είναι μεσοαστοί με λευκό ποινικό μητρώο που ενδεχομένως να φοβούνται τι εχουν να χάσουν όταν από πάνω τους κρέμεται η δαμόκλειος σπάθη της φυλακής. Συνεπώς, ναι, στο ζήτημα των σεξιστικών συμπεριφορών εντός κοινοβουλίων, αν και όποτε ανοίξει η συζήτηση για νομικά αποτρεπτικά μέτρα, έμενα θα με βρει σύμφωνο.
Και κλείνω με κάποια προσωπικά σχόλια. Έχουμε ιστορικά και κοινωνικά συνηθίσει να θεωρούμε τη γυναίκα και την ισχύ όρους αντώνυμους και ασύμφωνους μεταξύ τους, και πιστεύω ότι αυτό το κόμπλεξ είναι η ρίζα του προβλήματος. Δε θα σταθώ στο ότι οι γυναίκες έχουν να προσφέρουν πολλά στο κοινωνικό σύνολο και την πολιτική. Αυτό είναι το αυτονόητο. Αυτό που δεν είναι αυτονόητο, είναι το πως θα δομήσουμε μία κοινωνία – παράδειγμα για τα αυριανά κορίτσια, ώστε να τα εμπνεύσει να ασχοληθούν με τα κοινά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Violence and sexist harassment against female MPs ‘rife across Asia-Pacific’, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Sexism, harassment and violence against women in parliament in the Asia-Pacific region, Inter-Parliamentary Union, διαθέσιμο εδώ
- Gender and Violence against Political Candidates: Lessons from Sri Lanka, Politics and Gender, διαθέσιμο εδώ
